Leon Falski

Leon Falski
Hipolit
Data i miejsce urodzenia1868
Warszawa
Data i miejsce śmierci1912
Wołożyn
Zawód, zajęcielekarz

Leon Falski (ur. w 1868 w Warszawie, zm. w 1912 w Wołożynie) – polski lekarz, działacz ruchu socjalistycznego i niepodległościowego, organizator związków zawodowych wśród łódzkich włókniarek i włókniarzy, członek Związku Robotników Polskich, współzałożyciel i działacz PPS, współpracownik „Robotnika”; mąż Marii Rogowskiej-Falskiej.

Życiorys

Okres aktywności politycznej i społecznej

Urodził się w 1868 roku w Warszawie. Tamże w latach 1889—1890 rozpoczął uniwersyteckie studia medyczne (zob. historia Uniwersytetu Warszawskiego).

„Robotnik”
luty 1894
Upamiętnienie

Początkowo był pod wpływem młodzieży z Ligi Narodowej i „Pobudki”, lecz wkrótce przyłączył się do tzw. „marksówki” – nielegalnego koła, zrzeszającego studentów-marksistów (w kole działał m.in. Feliks Perl[1]), a następnie do nowo powstałego Związku Robotników Polskich, zamierzającego prowadzić walkę oświatową i ekonomiczną (jego współzałożycielem był Julian Marchlewski)[2][3].

W listopadzie 1891 roku doszło do aresztowań licznych związkowców (m.in.w Cytadeli Warszawskiej osadzono J. Marchlewskiego). Falski zajmował się organizowaniem pomocy uwięzionym[2]. W 1893 roku należał do współzałożycieli PPS i był jednym z pierwszych jej kierowników oraz redaktorem „Robotnika” – organu partii[4]. W końcu czerwca tegoż roku został aresztowany i osadzony na 4 lata[2]. Zgodnie z wyrokiem administracyjnym spędził 5 lat na zesłaniu na Syberię i kolejne 5 lat pod dozorem policyjnym. Na Zabajkalu podjął początkowo pracę felczera, a następnie został cenionym przez pacjentów lekarzem[2][3].

Pozwolenie na zagraniczny wyjazd na studia do Krakowa (zob. UJ w okresie zaborów) otrzymał w 1901 roku. W Krakowie zaangażował się m.in. w „sprawę Kasprzaka” (przeprowadził rewizję jego procesu)[2][3].

Do Kongresówki wrócił w okresie rewolucji 1905 roku. Podjął działalność początkowo w Warszawie, a następnie w Łodzi, gdzie współorganizował Związek Włókienniczy. W końcu 1906 roku został ponownie aresztowany i uwięziony[2][3] (był więźniem Cytadeli Warszawskiej i Pawiaka przez cztery lata[5]).

Małżeństwo i praktyka lekarska na Wileńszczyźnie

Po wyjściu na wolność wycofał się z pracy partyjnej i z konspiracji. Skończył studia medyczne za granicą. Wraz z Marią Rogowską – poznaną w 1906 roku nauczycielką i aktywną działaczką PPS – wyjechał do Londynu (oboje ukrywali się przed carską policją)[a]. Tam w 1910 roku wzięli ślub cywilny – byli pryncypialnymi antyklerykałami[b], a w zaborach rosyjskim i austriackim takich ślubów nie udzielano[5].

Po powrocie do kraju Maria i Leon Falscy zamieszkali na Wileńszczyźnie w Wołożynie, małym miasteczku między Lidą a Mińskiem. Tu urodziła się ich córeczka, Hania. Leon Falski pracował jako lekarz białoruskiej, żydowskiej i polskiej biedoty (żona uczyła). Był szanowany, a nawet uwielbiany przez swoich pacjentów za ofiarność i bezinteresowność[5].

W 1912 roku zaraził się tyfusem od swoich pacjentów, którym z poświęceniem udzielał pomocy podczas epidemii. W czasie choroby bezwyznaniowego lekarza na intencję jego wyzdrowienia odprawiało modły duchowieństwo dwóch wyznań[5][3].

Córeczka Hania zmarła dwa lata później. Maryna Falska – w nieustającej żałobie po mężu i córeczce[5] – poświęciła resztę życia opuszczonym dzieciom (zob. Nasz Dom).

Wspomnienie

W 1970 roku, gdy minęło stulecie urodzin Leona Falskiego, w Wiadomościach Lekarskich opublikowano wspomnienie, zaczynające się od zdań Michała Haneckiego[3]:

Nazwisko mało znane w świecie lekarskim. Była to jedna z najpiękniejszych postaci na przełomie XIX i XX wieku, w okresie narastania fali rewolucyjnej w zaborze rosyjskim.

W artykule przytoczono opinię doktora Bańkowskiego, który pisał o Leonie Falskim, że cechowała go potężna wola i pracowitość, a równocześnie jego łagodna postać obdarzona była[3]:

…kryształową mocą, a na wszystko co niesprawiedliwe, brudne, wstrętne, reagowała z taką burzliwą mocą, z taką żywiołową potęgą, że wprost niewiadomo było, jak się te cechy mogły łączyć w tym człowieku. Nie znosił bowiem nieprawdy i niesprawiedliwości, brzydził się nimi.

Uwagi

  1. ↑ Wspólną przyjaciółką M. Rogowskiej i L. Falskiego była Maria Koszutska[5] (według niektórych źródeł Falski poznał Rogowską prawdopodobnie dopiero w Londynie)[6].
  2. ↑ Zobacz: broszura pt. Czy socyalista może być katolikiem?: dla towarzyszy robotników i włościan (1896)[7]

Przypisy

  1. ↑ Myśl i sumienie Partii. W: Nowy Obywatel [on-line]. Stowarzyszenie „Obywatele Obywatelom”, 23 stycznia 2013. [dostęp 2018-09-23].
  2. ↑ a b c d e f W.T.: Leon Falski. W: red. Jan Cynarski-Krzesławski, Adam Próchnik: Życiorysy działaczy ruchu rewolucyjnego w Polsce. T. 1. Warszawa: Spółka Nakładowo-Wydawnicza 'Robotnik' Wydawn. „Kronika Ruchu Rewolucyjnego“— Organu Stow. b. Więźniów Politycznych, 1939, s. 24-26.Sprawdź autora rozdziału:1.
  3. ↑ a b c d e f g Hanecki M.. Leon Falski (1868–1912). „Wiadomości Lekarskie”, s. 979–980, 1970 Jun. ISSN 0043-5147. ; Hanecki Michał (1903–1976) – lekarz, historyk, historyk medycyny, (w:) "Słownik biograficzny polskich nauk medycznych XX wieku", t. 1, z. 2, (Historycy medycyny), Warszawa 1994, s. 52–54
  4. ↑ Janusz Durko: W pracy i w walce: wspomnienia robotników warszawskich z przełomu XIX i XX wieku. Państwowy Instytut Wydawn., 1970, s. 220.
  5. ↑ a b c d e f Jarosław Górski: Wesoły jasny dom smutnej czarnej pani (Maryna Falska). W: Lewicowo.pl, portal poświęcony tradycjom polskiej lewicy demokratycznej, patriotycznej i niekomunistycznej [on-line]. [dostęp 2018-09-07].
  6. ↑ Betty Jean Lifton: The King of Children: The Life and Death of Janusz Korczak. St. Martin's Press, Apr 15, 1997, s. 416 ss. ISBN 0-312-15560-3.
  7. ↑ Leon Falski: Czy socyalista może być katolikiem?: dla towarzyszy robotników i włościan. Nakładem redakcyj pism "Naprzód" w Krakowie i "Nowy Robotnik" we Lwowie, 1 stycznia 1896, s. 16.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lodz ul Wschodnia 19 - tablica.jpg
(c) Stefs z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
Łódź, ul. Wschodnia 19, tablica ku czci Józefa Piłsudskiego