Leon Niemczyk

Leon Niemczyk

Data i miejsce urodzenia	15 grudnia 1923 Warszawa
Data i miejsce śmierci	29 listopada 2006 Łódź
Zawód	aktor
Współmałżonek	1) Tatiana Zuanar 2) Krystyna Niemczyk
Lata aktywności	1948–2006
Odznaczenia

Odcisk dłoni i podpis L. Niemczyka w Alei Gwiazd w Międzyzdrojach

Gwiazda Leona Niemczyka w łódzkiej Alei Gwiazd

Grób Leona Niemczyka na Starym Cmentarzu w Łodzi

Leon Stanisław Niemczyk (ur. 15 grudnia 1923 w Warszawie, zm. 29 listopada 2006 w Łodzi) – polski aktor filmowy i teatralny. Jeden z najwybitniejszych i najpopularniejszych aktorów w historii polskiej kinematografii^[1][2][3][4].

W ciągu ponad 50 lat kariery zagrał w około 400 filmach polskich i prawie 150 zagranicznych, głównie niemieckich. Grał także w filmach czechosłowackich, jugosłowiańskich i francuskich. Z zagranicznych wytwórni filmowych najbardziej był związany z wytwórnią DEFA z NRD. Zagrał dla niej w ponad 100 filmach, od ról epizodycznych do głównych. W 1969 otrzymał państwową nagrodę NRD za najlepszą rolę roku, za rolę Lorenza Regera w filmie Horsta Seemanna Zeit zu leben. W latach 1948–1979 występował także w teatrze.

Najbardziej znane filmy z udziałem Niemczyka to: Baza ludzi umarłych (1958), Pociąg (1959) Jerzego Kawalerowicza, Krzyżacy (1960) Aleksandra Forda, nominowany do Oskara Nóż w wodzie (1961) Romana Polańskiego, Rękopis znaleziony w Saragossie (1964) Wojciecha Jerzego Hasa, Chudy i inni (1966), czy Wielki Szu (1982). Mimo że był jednym z najbardziej znanych polskich aktorów, przyjmował niemal wszystkie propozycje, łącznie z rolami epizodycznymi. Od końca lat 90. grał również w popularnych serialach telewizyjnych, takich jak Złotopolscy, Klan, Na dobre i na złe i Ranczo.

Wczesne lata

Urodził się w Warszawie^[5], gdzie mieszkał do czasu II wojny światowej wraz z rodzicami i rodzeństwem, trzema braćmi i siostrą^[6]. Jego braćmi byli skrzypek Wacław Niemczyk i Ludwik Niemczyk, żołnierz Armii Krajowej, który po wojnie przeprowadzał na Zachód uciekinierów z Polski^[7]. Był stryjem dla dzieci Wacława: aktorki Moniki Niemczyk i artysty Krzysztofa Niemczyka. Jego ojciec zmarł w 1936 na zawał serca^[6].

W czasie wojny został postrzelony w nogę^[6]. Pracował w biurze kreślarskim^[6], ukończył też podchorążówkę Armii Krajowej^[5]. Chcąc uniknąć aresztowania przez Gestapo w lutym 1943^[6], posługiwał się fikcyjnym nazwiskiem^[8] Jerzy Królikowski^[6]. Wziął udział w powstaniu warszawskim, po jego upadku chciał wrócić do Krakowa^[8], jednak został aresztowany i wywieziony na teren III Rzeszy, gdzie pracował jako technik drogowy i budował tory kolejowe^[8] wrócił do pracy pod Wrocławiem^[6]. Po ewakuacji w głąb Niemiec zgłosił się do armii amerykańskiej, służył w 444. batalionie przeciwlotniczym 97. Dywizji Piechoty 3. Armii dowodzonej przez gen. George’a Pattona^[6][5].

Po wojnie wrócił z Włoch do Polski^[8], by odnaleźć matkę^[8], która zamieszkała we Wrocławiu^[8][6]. W 1947 został zatrzymany na granicy polsko-czechosłowackiej i aresztowany w Cieszynie^[8][6], następnie trafił m.in. do więzienia w Warszawie^[8], gdzie odsiedział pół roku^[6]. Po wyjściu na wolność zatrudnił się w Stoczni Gdańskiej^[8].

Kariera aktorska

Równocześnie z pracą w stoczni uczęszczał do amatorskiego zespołu teatralnego^[8], z którego dostał się do studia teatralnego Iwona Galla^[8][6]. Następnie grał w warszawskim Objazdowym Teatrze Komedii Muzycznej (1948), w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku^[6] (1949) i bydgoskim Teatrze Ziemi Pomorskiej^[6] (1950–1953). W 1952 zdał eksternistyczny egzamin aktorski^[8].

Otrzymawszy propozycję zagrania w filmie Jerzego Kawalerowicza Celuloza (1953), przeprowadził się do Łodzi^[9], gdzie zamieszkał na stałe^[9]. W 1959 zagrał główną rolę Jerzego w Pociągu Kawalerowicza^[6]. Po roli w filmie Romana Polańskiego Nóż w wodzie zaczął otrzymywać propozycje gry w filmach zagranicznych^[9]. Od 1967 grał w kinie niemieckim. Debiutował rolą Stefana w Zamrożonych błyskawicach (niem. Die gefrorenen Blitze) w reżyserii Jánosa Veicziego^[6]. Zagrał w ponad 100 produkcjach wytwórni DEFA z NRD, z którą współpracował przez ponad 20 lat^[10]. W 1969 odebrał nagrodę państwową dla najlepszego aktora za rolę inżyniera Lorenza Regera w filmie Horsta Seemanna Czas życia (niem. Zeit zu leben)^[11].

W latach 1953–1979 występował w Teatrze Powszechnym w Łodzi^[6], ostatecznie porzucił teatr na rzecz filmu^[6].

W 2000 wystąpił w teledysku do piosenki Stachursky’ego „Czuję i wiem”.

Filmografia

Życie prywatne

Niemczyk twierdził, że był sześciokrotnie żonaty^[6][10][12]. Jednak wg jego córki z pierwszego małżeństwa (z aktorką Tatianą Zaunar), Moniki, która nie utrzymywała kontaktów z ojcem, aktor miał dwie żony (drugą miała być Krystyna Niemczyk), przy czym drugie małżeństwo nie jest pewne^[13].

Był kibicem Łódzkiego Klubu Sportowego^[14].

Zmarł na raka płuc. Prochy Niemczyka spoczęły na łódzkim Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej.

Odznaczenia i upamiętnienie

Odznaczony Krzyżem Kawalerskim, Krzyżem Oficerskim^[15] (1985), a także Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1999)^[16]. Wyróżniony Honorową Odznaką Miasta Łodzi i Nagrodą Państwową NRD II klasy^[15].

W 1998 została odsłonięta jego gwiazda w Alei Gwiazd na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi.

Imię Leona Niemczyka nosi łódzki skwer przy Filmówce.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Leon Niemczyk w bazie IMDb (ang.)
• Leon Niemczyk w bazie Filmweb
• Leon Niemczyk w bazie filmpolski.pl
• Leon Niemczyk, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-09] .
• Leon Niemczyk na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”