Leon Tarnowski

Leon Tarnowski - płyta na ścianie katakumb na Powązkach w Warszawie

Leon Tarnowski (ur. 25 lutego 1775, zm. 13 maja 1830) – żołnierz polski, pułkownik, generalny audytor armii Królestwa Polskiego[1][2].

Życiorys

Leon Leopold [3] Tarnowski urodził się 25 lutego 1775 roku, na terenie I zaboru austriackiego, tzw. Galicji austriackiej(urodził się, albo mieszkał we Lwowie)[4]. W roku 1794, tj. gdy miał 19 lat, wstąpił do pułku grenadierów krakowskich, z którego został przeniesiony do pułku Czapskiego i awansowany na sierżanta, brał udział w bitwach pod Polanami, Szczekocinami, w oblężeniu Warszawy i w obronie Pragi. Po powstaniu kościuszkowskim wyjechał przez Wiedeń [5] do Włoch i jako starszy sierżant zaciągnął się 19 kwietnia 1797 do 2 batalionu drugiej legii włoskiej Legionów Polskich we Włoszech, tam też 26 marca 1799 za męstwo na polu Bitwy pod Weroną awansował na podporucznika.[6] Należał do oficerów polskich którzy dostali się do niewoli wskutek kapitulacji Mantui i trafili do austriackiego obozu jeńców 2 Legii w Loeben w Styrii, jest wymieniany pośród podporuczników z II baonu 2 Legii.[7] Wraz z resztą oddziału wcielony został do 114 półbrygady francuskiej i wysłany w roku 1801 na San Domingo. Przez 5 lat brał udział w ciężkich walkach, awansując w tym czasie kolejno na stopnie porucznika i kapitana.[8] Na San Domingo, w miasteczku Mirebalais, leżącym w pobliżu Port-au-Prince,[9] zostało obsadzone oddziałem Leona Tarnowskiego, który początkowo był podporucznikiem w 1 kompanii II batalionu 114 półbrygady, ale po śmierci porucznika Szumskiego w r. 1803 zajął jego miejsce i został porucznikiem,[10] [a] Skrwawione obroną i liczące w sumie około 80 legionistów oddziały porucznika Tarnowskiego broniące Mirebalais oraz kapitana Gołaszewskiego broniące Grand Bois dotarły jako jedne z pierwszych do Santo Domingo.[11] Jako dowódca kompanii 1 fizylierów brał udział w przygotowaniach do obrony wschodniej części San Domingo przed wyprawą gen. Dessalines. [b] Kapitanem został mianowany w r. 1805 [12] Latem r. 1805 na prywatnej zabawie został pchnięty pałaszem w brzuch przez dotychczasowego przyjaciela kapitana Gołaszewskiego, Tarnowski jednak szczęśliwie po dwóch miesiącach wrócił do zdrowia. [c] Na San Domingo ożenił się z wdową po oficerze francuskim, Jacqueline z domu Larguett[d], pochodzącą z Vannes w Bretanii.

January Suchodolski "San Domingo", (jeden z obrazów J. Suchodolskiego o tej tematyce, inny to Polacy na San Domingo).

Po przypłynięciu na Kubę, skupił rozproszonych na niej Polaków; wraz z którymi został wcielony do 5 pułku lekkiej piechoty francuskiej, jako dowódca kompanii. W roku 1808 przyjechał wraz żoną do Księstwa Warszawskiego i skierowano go, jako kapitana kwatermistrza, do 11 pułku piechoty, który stacjonował w Gdańsku.[12][13] Pułkownikiem został mianowany jeszcze za Księstwa Warszawskiego[14] W r. 1812 w Księstwie Warszawskim był podinspektorem popisów.[15] W Królestwie Polskim mianowany został w roku 1815 audytorem l dywizji piechoty wojsk polskich, a w 1824[e] audytorem generalnym armii.[f][12]

W czasie śledztwa które objęło członków Towarzystwa Patriotycznego, po oficjalnych skargach uwięzionych na metody stosowane w śledztwie złożonych na ręce Delegacji, W. Ks. Konstanty rozkazał złożenie zeznań naczelnikowi więzienia na Lesznie kapitanowi Tadeuszowi Niewodowskiemu[g] przed audytorem generalnym wojska pułkownikiem Leonem Tarnowskim[2][h]. W biurze Nowosilcowa sporządzony został wniosek o uznanie winnymi zbrodni stanu Waleriana Łukasińskiego, Dobrzyńskiego i Schroedera, wniosek ten został przekazany płk Fiszerowi, który wyznaczył do jego wniesienia przed sąd sejmowy pułkownika Leona Tarnowskiego, który jako audytor pełnił obowiązki prokuratora[16][i]. Na tym stanowisku umarł w 13 maja 1830, tj. w wieku lat 55.[8] Pochowany został w katakumbach cmentarza na Powązkach, naprzeciwko filaru z literą Z (rząd 10-3).[j]

Leon Tarnowski w służbie wojskowej pozostawał w latach 1794-1830, z 2-letnią przerwą między rozwiązaniem armii Rzeczypospolitej a wstąpieniem do Legionów, czyli lat 33, z czego przez lat 16 brał udział w walkach.

Uwagi

  1. ↑ Nieodległy fort Grand Bois został obsadzony przez kapitana Sebastiana Gołaszewskiego wraz z 8 kompanią III batalionu 114 półbrygady, która liczyła wówczas 121 żołnierzy; – Jan Pachoński „Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807.”, tom IV „Z ziemi włoskiej do Polski 1800-1807”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1979, s. 350.
  2. ↑ Polaków były w sumie 3 kompanie: grenadierów (Baera) oraz 1 (por. Tarnowskiego) i 2 fizylierów (kpt. Kamińskiego) – Jan Pachoński „Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807.”, tom IV „Z ziemi włoskiej do Polski 1800-1807”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1979, s. 397.
  3. ↑ „Gen. Ferrand kazał winnemu [kpt. Gołaszewskiemu] opuścić miasto w ciągu 24 godzin, co oczywiście było wybitnie łagodną karą ze względu na jego dotychczasowe zasługi i sprawowanie się.” – Jan Pachoński „Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807.”, tom IV „Z ziemi włoskiej do Polski 1800-1807”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1979, s. 399.
  4. ↑ Utarło się spolszczone imię Jacqueline Larguett, tj. Jakobina – Stanisław Szenic „Cmentarz Powązkowski 1790-1870. Zmarli i ich rodziny”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1979, s. 224.
  5. ↑ W roku 1824 według: Stanisław Szenic „Cmentarz Powązkowski 1790-1870. Zmarli i ich rodziny”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1979, s. 224. W roku 1825 według: Eligiusz Kozłowski, Mieczysław Wrzosek „Historia oręża polskiego 1795-1939.”, Państwowe wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa, 1984, s. 172.
  6. ↑ Poprzednikiem Leona Tarnowskiego na stanowisku generalnego audytora armii był generał Ksawery Krysiński – według: Eligiusz Kozłowski, Mieczysław Wrzosek „Historia oręża polskiego 1795-1939.”, Państwowe wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa, 1984, s. 172.
  7. ↑ Wiązało się to też zapewne z faktem, że wprawdzie kpt. Niewodowski śpiewał czasami pieśni patriotyczne wraz z więźniami, ale w więzieniu na Lesznie dochodziło do prób samobójczych i samobójstw przebywających tam aresztowanych, co wiązano ze sposobem prowadzenia przesłuchań w sprawie Towarzystwa Patriotycznego. ( – „Pamiętniki Dekabrystów”, w serii: „Biblioteka pamiętników polskich i obcych” pod red. Wacława Zawadzkiego, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1960, Tom III „Sprawy dekabrystowskie w pamiętnikarstwie polskim”, Ignacy Prądzyński „Pamiętniki”, s. 489, 492-3, 500.)
  8. ↑ W. Ks. Konstanty zażądał też wyjaśnień od dr Kalisza i od Komitetu Śledczego, ale źródło nie podaje czy odbierał je płk Leon Tarnowski. – Hanna Dylągowa „Towarzystwo Patriotyczne i Sąd Sejmowy 1821-1829.”, PWN, Warszawa, 1970, s. 274.
  9. ↑ Jednak zarzut zbrodni stanu został oddalony przez sąd sejmowy, a oskarżeni skazani na stosunkowo niewielkie, bo kilkuletnie kary więzienia, ku niezadowoleniu W. Ks. Konstantego, który dopatrywał się w tym następnych przewin bądź nielojalności (– „Pamiętniki Dekabrystów”, w serii: „Biblioteka pamiętników polskich i obcych” pod red. Wacława Zawadzkiego, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1960, Tom III „Sprawy dekabrystowskie w pamiętnikarstwie polskim”, Ignacy Prądzyński „Pamiętniki”, s. 505-508. „Pamiętniki Dekabrystów”, w serii: „Biblioteka pamiętników polskich i obcych” pod red. Wacława Zawadzkiego, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1960, Tom III „Sprawy dekabrystowskie w pamiętnikarstwie polskim”, Tadeusz Bieczyński „Sąd Sejmowy”, s. 629-630.).
  10. ↑ Płyta Leona Tarnowskiego znajduje się w katakumbach na warszawskich Powązkach, istotnie na przeciwległej ścianie niż tablica z literą „Z”, ale naprzeciwko 3 filaru licząc od wschodu, tj. od ulicy Okopowej; i jest to 4 tablica od dołu.

Przypisy

  1. ↑ Tadeusz Bieczyński „Sad Sejmowy 1827-1829 na przestępców stanu: urzędowe akta (zebrane staraniem Tadeusza Bieczyńskiego Sekretarza Prezydyalnego Sądu Sejmowego), wyd. J.I. Kraszewski, Poznań, 1873 (dr W. Łebiński) cytat za „Pamiętniki Dekabrystów”, w serii: „Biblioteka pamiętników polskich i obcych” pod red. Wacława Zawadzkiego, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1960, Tom III „Sprawy dekabrystowskie w pamiętnikarstwie polskim”, Tadeusz Bieczyński „Sąd Sejmowy”, s. 628.
  2. ↑ a b Hanna Dylągowa „Towarzystwo Patriotyczne i Sąd Sejmowy 1821-1829.”, PWN, Warszawa, 1970, s. 274.
  3. ↑ „Polski Słownik Biograficzny”, Tom LII/4, Zeszyt 215 (Tarnowski Jan - Taube Jerzy), Polska Akademia Nauk, Polska Akademia Umiejętności, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa-Kraków, 2019, str. 489.
  4. ↑ „Tarnowski Leon ze Lwowa (1775-1830)”; – Jan Pachoński „Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807.”, tom II „Zwycięstwa i klęski 1797-1799”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1976, s. 669.
  5. ↑ Jan Pachoński „Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807.”, tom II „Zwycięstwa i klęski 1797-1799”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1976, s. 669.
  6. ↑ Jan Pachoński „Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807.”, tom IV „Z ziemi włoskiej do Polski 1800-1807”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, s. 669, oraz 437, z powołaniem na: Wójcicki „Cmentarz Powązkowski”, tom II, s. 148, oraz tom III, s. XXIX.
  7. ↑ Wedle zestawienia sporządzonego przez generała brygady Józefa Wielhorskiego z 3 grudnia 1799, – Jan Pachoński „Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807.”, tom IV „Z ziemi włoskiej do Polski 1800-1807”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, s. 90.
  8. ↑ a b Stanisław Szenic „Cmentarz Powązkowski 1790-1870. Zmarli i ich rodziny”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1979, s. 224.
  9. ↑ Port au Prince przemianowano w tym czasie na Port Républicain; – Jan Pachoński „Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807.”, tom IV „Z ziemi włoskiej do Polski 1800-1807”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1979, s. 351.
  10. ↑ Jan Pachoński „Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807.”, tom IV „Z ziemi włoskiej do Polski 1800-1807”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1979, s. 351, 725.
  11. ↑ Jan Pachoński „Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807.”, tom IV „Z ziemi włoskiej do Polski 1800-1807”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1979, s. 391.
  12. ↑ a b c Jan Pachoński „Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807.”, tom IV „Z ziemi włoskiej do Polski 1800-1807”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1979, s. 725.
  13. ↑ Eligiusz Kozłowski, Mieczysław Wrzosek „Historia oręża polskiego 1795-1939.”, Państwowe wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa, 1984, s. 728 ( indeks).
  14. ↑ Eligiusz Kozłowski, Mieczysław Wrzosek „Historia oręża polskiego 1795-1939.”,Państwowe wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa, 1984, s. 728 (indeks).
  15. ↑ Jan Pachoński „Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807.”, tom IV „Z ziemi włoskiej do Polski 1800-1807”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1797, s. 725.
  16. ↑ Tadeusz Bieczyński „Sad Sejmowy 1827-1829 na przestępców stanu: urzędowe akta (zebrane staraniem Tadeusza Bieczyńskiego Sekretarza Prezydyalnego Sądu Sejmowego), wyd. J.I. Kraszewski, Poznań, 1873 (dr W. Łebiński) cytat za „Pamiętniki Dekabrystów”, w serii: „Biblioteka pamiętników polskich i obcych” pod red. Wacława Zawadzkiego, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1960, Tom III „Sprawy dekabrystowskie w pamiętnikarstwie polskim”, Tadeusz Bieczyński „Sąd Sejmowy”, s. 627-628.

Bibliografia

  • Stanisław Szenic „Cmentarz Powązkowski 1790-1870. Zmarli i ich rodziny”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1979, s. 195, 224, 225.
  • Tadeusz Bieczyński „Sad Sejmowy 1827-1829 na przestępców stanu: urzędowe akta (zebrane staraniem Tadeusza Bieczyńskiego Sekretarza Prezydyalnego Sądu Sejmowego), wyd. J.I. Kraszewski, Poznań, 1873 (dr W. Łebiński) cytat za „Pamiętniki Dekabrystów”, w serii: „Biblioteka pamiętników polskich i obcych” pod red. Wacława Zawadzkiego, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1960, Tom III „Sprawy dekabrystowskie w pamiętnikarstwie polskim”, Tadeusz Bieczyński „Sąd Sejmowy”, s. 628.
  • Hanna Dylągowa „Towarzystwo Patriotyczne i Sąd Sejmowy 1821-1829.”, PWN, Warszawa, 1970, s. 274.
  • Eligiusz Kozłowski, Mieczysław Wrzosek „Historia oręża polskiego 1795-1939.”,Państwowe wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa, 1984, s. 172, 728 (indeks).
  • Jan Pachoński „Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807.”, tom II „Zwycięstwa i klęski 1797-1799”, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1976, s. 437; 669; tom IV „Z ziemi włoskiej do Polski 1800-1807”, Warszawa, 1979, s. 90, 351, 391, 397, 725.
  • „Polski Słownik Biograficzny”, Tom LII/4, Zeszyt 215 (Tarnowski Jan - Taube Jerzy), Polska Akademia Nauk, Polska Akademia Umiejętności, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa-Kraków, 2019, str. 489-490.

Media użyte na tej stronie

Battle for Palm Tree Hill.jpg
Battle of San Domingo, also known as the Battle for Palm Tree Hill
Leon Tarnowski - płyta na ścianie Katakumb na Powązkach w Warszawie.jpg
Leon Tarnowski - płyta na ścianie Katakumb na Powązkach w Warszawie. Płyta Leona Tarnowskiego znajduje się w Katakumbach na warszawskich Powązkach, istotnie na przeciwległej ścianie niż tablica z literą „Z” ale naprzeciwko 3 filaru licząc od wschodu, tj. od ulicy Okopowej; i jest to 4 tablica od dołu, natomiast od góry jest to pierwsza tablica prostokątna pod zakończoną łukiem.