Leon Wasilewski

Leon Wasilewski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

24 sierpnia 1870
Petersburg, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

10 grudnia 1936
Warszawa, Polska

Minister Spraw Zagranicznych II Rzeczypospolitej Polskiej
Okres

od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919

Przynależność polityczna

Polska Partia Socjalistyczna

Poprzednik

Tytus Filipowicz (p.o.)

Następca

Ignacy Jan Paderewski (p.o.)

Poseł RP w Tallinnie
Okres

od 1920
do 1921

Poprzednik

Bronisław Bouffałł

Następca

Michał Sokolnicki

Przewodniczący polskiej delegacji w Mieszanej Komisji Granicznej do spraw delimitacji granicy wschodniej w Mińsku/Równem
Okres

od 1921
do 1922

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Order Krzyża Wolności za służbę cywilną (Estonia)

Leon Wasilewski (ur. 24 sierpnia 1870 w Petersburgu, zm. 10 grudnia 1936 w Warszawie) – działacz PPS[1], bliski współpracownik Piłsudskiego[2], architekt polskiej polityki wschodniej u progu niepodległości[3]. Drugą z jego trzech córek była Wanda[4][5].

Życiorys

Przodkowie Leona wywodzili się z Litwy. Początkowo nosili nazwisko Woyszwiłło. Pradziad Leona przeniósł się ze Żmudzi do Inflant polskich, a jego dziad Jerzy Woyszwiłło[6]/Wasilewski[7] (ur. ok. 1810 r.[6]) był organistą w Liksnie. Ojciec w 1868 został organistą przy kościele św. Stanisława w Petersburgu, ówczesnej stolicy Rosji[6][7].

Na przerwanych studiach we Lwowie poznał żonę, Wandę z Zieleniewskich, z którą miał potem trzy córki – pierwsza, Halszka, później major w Wojsku Polskim, urodziła się w Londynie, Wanda i Zofia Aldona w Krakowie.

Był członkiem Ligi Narodowej w latach 1893–1894[8]. W 1893 wyjechał do Lwowa, gdzie wstąpił do PPS (wcześniej krótko sympatyzował z endecją) i poznał Józefa Piłsudskiego. Kilka lat spędził w Londynie, wydając socjalistyczne pismo „Przedświt”. Po powrocie do Galicji zajmował się redagowaniem „Robotnika”, publikował też artykuły w czasopiśmie „Witeź”.

Po rozłamie w PPS pozostał wierny ugrupowaniu Józefa Piłsudskiego – PPS Frakcji Rewolucyjnej. Został członkiem Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych i Polskiego Skarbu Wojskowego.

W czasie I wojny światowej działał w Naczelnym Komitecie Narodowym. Był szefem Wydziału Prasowego i członkiem Rady Polskiej Organizacji Narodowej w 1914[9]. Członek kierownictwa Zjednoczenia Stronnictw Niepodległościowych z ramienia Związku Chłopskiego w 1915 roku[10]. Od 1917 należał do Polskiej Organizacji Wojskowej. Był pracownikiem Biura Komisji do Spraw Jeńców Tymczasowej Rady Stanu[11]. W listopadzie 1918 Wasilewski został ministrem spraw zagranicznych w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego. Po dymisji rządu wyjechał do Francji, by uczestniczyć w pracach Komitetu Narodowego Polskiego, dokooptowany jako delegat Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego po przekształceniu KNP w delegację Polski na paryską konferencję pokojową. W latach 1920–1921 poseł RP w Estonii[12][13]. Brał udział w negocjacjach pokojowych z Rosją sowiecką, kończących wojnę polsko-bolszewicką. Po podpisaniu i ratyfikacji traktatu ryskiego przewodniczył polskiej delegacji w Mieszanej Komisji Granicznej (Смешанная Пограничная Комиссия) (1921-1922).

W II Rzeczypospolitej zajmował się pracą naukową – w 1924 mianowano go prezesem Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski, pięć lat później założył pismo „Niepodległość”, wydawał pisma i korespondencje marszałka Piłsudskiego, a na początku lat trzydziestych został szefem Instytutu Badań Spraw Narodowościowych. Do końca życia działał w PPS, w 1931 został wiceprezesem jej Rady Naczelnej.

Wasilewski był w okresie wojny polsko-bolszewickiej zdecydowanym zwolennikiem budowy federacji Polski, Litwy i Białorusi i sojuszu z niepodległą Ukrainą. Po traktacie ryskim sprzeciwiał się idei polonizacji Białorusinów i Ukraińców, domagając się prowadzenia wobec nich polityki asymilacji państwowej[14]. Działacz ruchu prometejskiego.

Zmarł 10 grudnia 1936[15]. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 125-3-31)[16].

Książki i publikacje

  • Litwa i Białoruś (1912)
  • Kresy Wschodnie – Litwa i Białoruś. Podlasie i Chełmszczyzna. Galicya Wschodnia. Ukraina (1917)
  • Finlandja (1925)
  • Zarys dziejów PPS (1925)
  • Bolesław Limanowski, Warszawa 1934
  • Kwestia ukraińska jako zagadnienie międzynarodowe Warszawa 1934
  • Józef Piłsudski, jakim go znałem Warszawa 1935 (wznowione przez Muzeum Historii Polski w 2013 i udostępnione w repozytorium NGOteki: Piłsudski, jakim go znałem)
  • Drogi porozumienia. Wybór pism, Warszawa 2001

Odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ Wasilewski Leon, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-02-29].
  2. ↑ Premiera książki o Józefie Piłsudskim. muzhp.pl. [dostęp 2015-05-11].
  3. ↑ Leon Wasilewski – architekt polityki wschodniej. kresy24.pl, 6 marca 2012. [dostęp 2015-05-11].
  4. ↑ Mężczyźni Wandy Wasilewskiej. historia.uwazamrze.pl. [dostęp 2015-05-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-29)].
  5. ↑ Pobóg-Malinowski, Władysław. (1943). „Z mojego okienka. W Polsce przed wojną” Żurkowski, P.M. (2009). Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego MCCCIV – 2009. Prace Historyczne, z. 136. s. 165, notka 26 11-Prace-Historyczne_136.pdf www.ejournals.eu/pliki/art/4350/.
  6. ↑ a b c Alan Jakman, Wanda Wasilewska – chrześnica Józefa Piłsudskiego? [skan spisu ludności], 18 września 2015 [dostęp 2021-06-20].
  7. ↑ a b Władysław Pobóg-Malinowski, Leon Wasilewski. Szkic biograficzny, „Niepodległość”, 16 (1), sierpień 1937, s. 11–106 [dostęp 2021-06-20], zob. s. 13.
  8. ↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 586.
  9. ↑ Jerzy Pająk: Z dziejów Polskiej Organizacji Narodowej (wrzesień-grudzień 1914), [w:] Kieleckie Studia Historyczne, t. 14, 1996, s. 106.
  10. ↑ Jerzy Z. Pająk, Zjednoczenia Stronnictw Niepodległościowych (1914-1915), w: "Studia Humanistyczno-Społeczne Akademii Świętokrzyskiej", pod red. W. Saletry, 2005, s. 108.
  11. ↑ Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 221.
  12. ↑ Piotr Gursztyn: Białoruskie Zeszyty Historyczne. pdf.kamunikat.org. s. 53. [dostęp 2015-05-11].
  13. ↑ Wiesław Balcerak. Koncepcje integracyjne w polskiej polityce zagranicznej (1918–1939). „Dzieje Najnowsze”, s. 35, 1970. DiG. ISSN 0419-8824. 
  14. ↑ Andrzej Chojnowski, Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław 1979, Wyd. Zakład Narodowy im Ossolińskich, ISBN 83-04-00017-2, s. 22–25.
  15. ↑ Leon Wasilewski zmarł. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 285 z 11 grudnia 1936. 
  16. ↑ Cmentarz Stare Powązki: Wasilewscy, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-06-06].
  17. ↑ a b Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 779.
  18. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 21.
  19. ↑ Vabariigi President. president.ee. [dostęp 2015-05-11]. (ang.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Ministrowie spraw zagranicznych Polski
  • od listopada 1918 (po odzyskaniu niepodległości jako republika)
II RP
RP/PRL
III RP
Rząd Jędrzeja Moraczewskiego (1918–1919)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu

Jędrzej Moraczewski.jpg

Media użyte na tej stronie

EST Cross of Liberty Civilian Service.png
Autor: EricSerge, Licencja: CC BY-SA 3.0
Estonian Cross of Liberty for Civilian Service ribbon bar
Leon Wasilewski 1.jpg
Leon Wasilewski (1870–1936) – Polish politician, coworker of Józef Piłsudski, Polish Minister of Foreign Affairs, designer of much of Second Polish Republic policy towards Eastern Europe, historian.