Leon Weliczker Wells

Ten artykuł od 2021-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Leon Weliczker Wells (ur. 10 marca 1925 w Stojanowie koło Radziechowa, zm. 19 grudnia 2009 w Fort Lee, New Jersey^[1]) – amerykański inżynier żydowskiego pochodzenia. W latach 1942-1944 więzień Obozu Janowskiego we Lwowie, zatrudniony w ramach Sonderkommando 1005 przy odkopywaniu i paleniu zwłok ofiar zbrodni hitlerowskich.

Ojciec Leona Weliczkera był kupcem drzewnym w Stojanowie, w roku 1936 przeniósł się z rodziną do Lwowa. Po wybuchu II wojny światowej znalazł się na terenie przyłączonym do Ukraińskiej SRR i został jako kapitalista wywłaszczony.

W czerwcu 1941 Leon Weliczker i jego siostra starali się uzyskać skierowanie na studia w Moskwie na Uniwersytecie Moskiewskim im. M. Łomonosowa, lecz wskutek wkroczenia wojsk hitlerowskich zamiar nie został zrealizowany. Rodzina Weliczkerów została uwięziona w lwowskim getcie. Leon Weliczker został uwięziony w Obozie Janowskim i w czerwcu 1942 z trudem uniknął śmierci. Udało mu się uciec i do grudnia 1942 ukrywał się w Stojanowie i Radziechowie, lecz ponownie znalazł się w lwowskim getcie. W czerwcu 1943 został przydzielony do oddziału, zajmującego się odkopywaniem i paleniem ofiar zbrodni hitlerowskich. Oddział pracował również w Bóbrce, Brzuchowicach, Pustomytach i Jaworowie. Jednym z zadań oddziału było odkopanie i spalenie ciał profesorów lwowskich zamordowanych na początku lipca 1941.

Leon Weliczker prowadził potajemnie dziennik, który przetrwał czasy okupacji. 19 listopada 1943 doszło do masowej ucieczki więźniów, z których większość została jednak schwytana i zamordowana. Weliczker ukrył się w zagrodzie polskiego chłopa w piwnicy wraz z 16 innymi Żydami. Cała jego rodzina zginęła z rąk hitlerowców.

Po wkroczeniu do Lwowa Armii Czerwonej Weliczker pracował jako zaopatrzeniowiec w zarządzie kolei.

Jako repatriant znalazł się na Śląsku. Rozpoczął studia na Politechnice Śląskiej w Gliwicach.

Po Pogromie kieleckim 1946 wyjechał do amerykańskiej strefy okupacyjnej Niemiec i kontynuował studia na Politechnice w Monachium.

W czerwcu 1947 udało mu się przy współudziale byłych więźniów Maksa Hoeniga i Dawida Manucewicza doprowadzić do uwięzienia i przekazania Polsce Hauptscharführera Johanna Raucha, który został skazany w Krakowie 24 czerwca 1949 na karę śmierci.

Leon Weliczker zeznawał też na procesie zbrodniarzy hitlerowskich w Norymberdze. W roku 1949 uzyskał w Monachium dyplom doktorski w dziedzinie nauk inżynierskich i wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Do roku 1953 był asystentem na uniwersytecie nowojorskim, później pracował w firmach prywatnych. Do swojego nazwiska dodał człon „Wells”.

1 i 2 maja 1961 zeznawał w Jerozolimie w procesie Adolfa Eichmanna.

Przypisy

Bibliografia

• Leon Weliczker: Brygada śmierci : (Sonderkommando 1005) : pamiętnik, Lublin : Ośrodek "Brama Grodzka - Teatr NN", 2012, ISBN 978-83-6106430-5