Leonarda da Vinci wspomnienia z dzieciństwa
Leonarda da Vinci wspomnienia z dzieciństwa (niem. Eine Kindheitserinnerung des Leonardo da Vinci[1]) – psychobiografia włoskiego artysty renesansowego Leonarda da Vinci napisana przez Zygmunta Freuda. Pierwsze wydanie pracy ukazało się w 1910 r. Freud odniósł swoje spostrzeżenia do wiedzy o wychowaniu Leonarda. W 1910 r. naukowiec miał dostęp do mniejszej ilości źródeł na ten temat, niż znamy ich obecnie. Jego opinia o artyście została oparta na zeznaniach katastralnych Antonia da Vinci, dziadka Leonarda.
Treść
Autor prowadził w dziele analizę psychiki artysty między innymi na podstawie sporządzonych przez niego opisów snów. Stwierdził, że sny Leonarda zawierają zakodowane podświadome znaczenia i wspomnienia. Uważał, że rozwiązaniem do często powtarzającego się u Leonarda snu o sępie są uczucia, jakimi darzył matkę. Sugerował, że sęp wtykający ogon w usta dziecka jest wspomnieniem karmienia piersią:
Fantazja ta jest po prostu ukrytą reminescencją ssania matczynej piersi, karmienia nią przez matkę. Tę po ludzku piękną scenę podjął się potem przedstawić, jak tylu innych malarzy za pomocą pędzla.[2] Ssanie matczynej piersi jest źródłem pierwszej przyjemności w naszym życiu, a przeżycie to pozostawia w nas niezatarty ślad.[3]
Freud pisał, że Leonardo spędził pierwsze lata dzieciństwa z rodzoną matką. Twierdził, iż podczas tego ważnego dla rozwoju dziecka okresu ugruntowało się w nim przekonanie o obcości ojca. Na tej podstawie wydedukował, iż fantazja o sępie wskazuje na napięcie między świadomością posiadania matki i zagrożeniem ze strony ojca oraz przygotowuje podwaliny pod przyszłe emocje:
Nikt, kto jako dziecko pożąda matki, nie oprze się chęci, żeby zająć miejsce ojca, nie powstrzyma od utożsamiania się z nim w wyobraźni, a zdobycie nad nim przewagi czyni później celem swego życia.[4]
Naukowiec wskazywał na znaczenie faktu, że ojciec Leonarda zmarł w 1504 r., czyli blisko daty powstania zapisku o śnie na temat sępa.
W interpretację Freuda wdała się pewna nieścisłość, wynikająca z wcześniejszego niedokładnego tłumaczenia wyrazu nibbio zawartego w książce Marii Herzfeld z 1905 roku „Leonardo da Vinci, der denker, Forscher und Poet”[5], na której się on opierał w swych interpretacjach. Słowo to oznacza ptaka kanię (małego drapieżnego ptaka podobnego do jastrzębia, powszechnego w rejonie Vinci) a nie sępa. W związku z tym część interpretacyjna dotycząca charakterystycznego kształtu zwierzęcia i odwołań kulturowych dotyczących postaci sępa w kulturze i mitologii traciła sens.
Prekursor psychologii wypowiedział się także w kwestii służby Leonarda na dworach. Uważał, że Leonardo dążył do kontaktu z despotycznymi władcami, gdyż szukał w nich substytutu ojca, którego zabrakło mu w dzieciństwie.
Krytyka
Krytycy analizy Freuda zarzucali mu, że opierając się o bardzo niepewne źródła historyczne stworzył spekulacje psychologiczne.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Sigmund Freud: Eine Kindheitserinnerung des Leonardo da Vinci. Leipzig & Wien: Franz Deuticke, 1910. LCCN 76457027. OCLC 2165480. (niem.)
- ↑ Freud miał na myśli obraz Madonna Litta.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 47.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 48.
- ↑ Marie Herzfeld: Leonardo da Vinci, der Denker, Forscher und Poet. Leipzig: E. Diederichs, 1904.
Bibliografia
- Z. Freud, Leonarda da Vinci wspomnienia z dzieciństwa, [w:] Poza zasadą przyjemności, PWN, Warszawa 1994, ISBN 83-01-11440-1.
- Charles Nicholl: Leonardo da Vinci, Lot wyobraźni. Małgorzata Grabowska (tłum.); Andrzej Grabowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2006. ISBN 83-7414-220-0.