Leopold III Koburg

Leopold III

— Król Belgów —
Leopold po wstąpieniu na tron w 1934 r.
Król Belgów
Okres	od 23 lutego 1934 do 16 lipca 1951
Poprzednik	Albert I Koburg
Następca	Baldwin I Koburg
Dane biograficzne
Dynastia	sasko-koburska
Data i miejsce urodzenia	3 listopada 1901 Bruksela
Data i miejsce śmierci	25 września 1983 Woluwe-Saint-Lambert
Ojciec	Albert I Koburg
Matka	Elżbieta Gabriela Wittelsbach
Żona	1. Astrid Bernadotte 2. Mary Lilian Baels
Dzieci	Józefina Baldwin Albert Aleksander Maria Krystyna Maria Esmeralda
Odznaczenia

Leopold i Astrid (1926)

Wyniki referendum z 1950 r. nt. powrotu króla Leopolda III

Belgijski plakat propagandowy króla Leopolda III z tytułem „28 maja 1940 r., Halt, Sire Nigdy tego nie zapomnimy” w odpowiedzi na bitwę o Belgię

Leopold III (nid. Leopold Filips Karel Albert Meinrad Hubertus Maria Miguel, fr. Léopold Philippe Charles Albert Meinrad Hubert Marie Michel, niem. Leopold Philipp Karl Albrecht Meinrad Hubert Maria Michael; ur. 3 listopada 1901 w Brukseli, zm. 25 września 1983 w Sint-Lambrechts-Woluwe) – król Belgów w latach 1934–1951, z dynastii sasko-koburskiej.

Życiorys

Młodość

Książę Leopold urodził się w Brukseli, jako pierwsze dziecko Alberta i Elżbiety. W 1909 r. jego ojciec został królem Belgów, a Leopold został księciem Brabancji.

W sierpniu 1914 r., kiedy Belgia została zaatakowana przez Cesarstwo niemieckie, król Albert pozwolił Leopoldowi, wówczas dwunastoletniemu, zaciągnąć się do armii belgijskiej i walczyć w obronie królestwa. Jednak w 1915 r., kiedy Belgia prawie w całości była okupowana przez Niemców, Leopold został wysłany do Eton College, podczas gdy jego ojciec walczył we Francji^[1][2].

Małżeństwa i potomstwo

Wziął ślub cywilny ze szwedzką księżniczką Astrid w Sztokholmie 4 listopada 1926 r., a następnie kościelny w Brukseli 10 listopada. Z ich związku urodziło się troje dzieci:

• Józefina Charlotta (1927–2005), od 1953 żona wielkiego księcia Luksemburga, Jana
• Baldwin Albert, książę Brabancji, hrabia Hainaut (1930–1993), król Belgii
• Albert Feliks, książę Liège (ur. 1934), król Belgii

29 sierpnia 1935 na drodze w Szwajcarii prowadzone przez niego auto uderzyło w krawężnik, po czym Leopold stracił nad nim panowanie i uderzył w drzewo^[3]. On i siedząca obok Astrid zostali wyrzuceni poza samochód. Król został tylko lekko ranny, ale Astrid, będąca w ciąży z ich czwartym dzieckiem, zmarła na jego rękach.

11 września 1941 r. Leopold poślubił Lilian Baels podczas tajnej ceremonii, która nie jest ważna zgodnie z prawem belgijskim. Początkowo zamierzali poczekać z zawarciem ślubu cywilnego do końca wojny, ale ponieważ para spodziewała się ich pierwszego dziecka, ceremonia odbyła się 6 grudnia 1941 r. Ich związek małżeński był morganatyczny, więc trójka dzieci z tego związku nie posiada praw do sukcesji tronu belgijskiego:

• Aleksander, książę Belgii (1942–2009), mąż Lei Ingi Dory Wolman
• Maria Krystyna, księżniczka Belgii (ur. 1951), żona Paula Druckera, a następnie Jean-Paula Gourgesa
• Maria Esmeralda, księżniczka Belgii (ur. 1956), dziennikarka znana jako „Esmeralda de Réthy”, żona Salvadora Moncady

II wojna światowa

Kiedy wybuchła II wojna światowa we wrześniu 1939 r., rządy francuski i brytyjski starały się przekonać Belgię do przyłączenia się do nich. Leopold i jego rząd odmówili, zachowując neutralność Belgii. Belgia uważała się za dobrze przygotowaną na ewentualną inwazję sił państw Osi, ponieważ w latach 30. rząd belgijski poczynił szeroko zakrojone przygotowania, aby powstrzymać i odeprzeć inwazję kraju przez Niemcy, taką jak ta, która miała miejsce w 1914 r.

10 maja 1940 r. Wehrmacht najechał Belgię. Po krótkiej bitwie, Belgia została przytłoczona przez liczniejszych i lepiej przygotowanych Niemców. 24 maja 1940 r. Leopold, obejmując dowodzenie armią belgijską, spotkał się po raz ostatni ze swoimi ministrami. Ministrowie wezwali króla do opuszczenia kraju wraz z rządem. Premier Hubert Pierlot przypomniał mu, że kapitulacja była decyzją rządu belgijskiego, a nie króla. Król wskazał, że postanowił pozostać w Belgii ze swoimi żołnierzami, bez względu na skutki. Ministrowie uznali to za znak, że utworzy nowy rząd pod kierownictwem Hitlera, co może być zdradą. Z kolei Leopold twierdził, że mógłby być postrzegany jako dezerter, gdyby opuścił kraj: „Cokolwiek się stanie, muszę podzielić ten sam los, co moi żołnierze”^[4]. Leopold od dawna miał trudne i kontrowersyjne relacje ze swoimi ministrami, działając niezależnie od wpływów rządowych, gdy tylko było to możliwe, i starając się obchodzić, a nawet ograniczać uprawnienia ministrów, jednocześnie rozszerzając własne^[4].

Wojska francuskie, brytyjskie i belgijskie zostały otoczone przez siły niemieckie podczas bitwy o Dunkierkę. Leopold powiadomił króla Jerzego VI telegramem 25 maja 1940 r., że siły belgijskie zostały zmiażdżone, mówiąc, że „pomoc, której udzielamy aliantom, dobiegnie końca, jeśli nasza armia zostanie otoczona”^[5]. Dwa dni później Leopold poddał siły belgijskie Niemcom. Po kapitulacji wojskowej Leopold pozostał w Brukseli, by poddać się najeźdźcom, podczas gdy cały jego rząd cywilny udał się na uchodźstwo do Paryża, a później do Londynu.

Po upadku Francji

Kiedy pod koniec czerwca 1940 r. Francja skapitulowała, kilku ministrów próbowało powrócić do Belgii. Z powodu wielkiej popularności króla i niepopularności rządu cywilnego od połowy 1940 r.^[6] kryzys rządowy trwał.

Ta odmowa [króla pogodzenia się z ministrami] pozostawiła ministrów bez innej opcji niż przeprowadzka do Londynu, gdzie mogli kontynuować pracę reprezentującą niezależną Belgię. Od momentu przybycia do Londynu byli przekonani o zwycięstwie Aliantów i wkrótce zostali potraktowani przez aliantów z szacunkiem ... Pierlot i Spaak pomogli zbudować reputację Leopolda jako heroicznego jeńca wojennego, a nawet powiedzieli, że Belgowie powinni wspierać ich króla. Ale nie mieli pojęcia, co Leopold robi w Zamku Królewskim w Laeken. Odmówił odpowiedzi na ich wiadomości i zachował wobec nich spokój. Co on robił w zamku? Czy współpracował, czy sprzeciwiał się Niemcom, czy też postanowił po prostu zamknąć usta i poczekać, aż wszystko potoczy się dalej?^[4]

Spotkanie z Hitlerem

Leopold próbował potwierdzić swoją władzę jako monarcha i szef rządu belgijskiego, chociaż był więźniem Niemców. Pomimo sprzeciwu wobec Niemców, belgijski rząd na uchodźstwie w Londynie utrzymywał, że król nie reprezentuje rządu belgijskiego i nie jest w stanie rządzić. Niemcy przetrzymywali króla początkowo w areszcie domowym na Zamku Królewskim w Laeken. Od czerwca 1940 r. król pragnął spotkania z Hitlerem w sprawie sytuacji belgijskich jeńców wojennych. Ostatecznie spotkał się z nim 19 listopada 1940 r. Chciał przekonać Hitlera do zwolnienia jeńców belgijskich i wydać publiczne oświadczenie o przyszłej niezależności Belgii. Hitler nie chciał mówić o niepodległości Belgii, ani wydać oświadczenia w tej sprawie^[7].

Deportacja i wygnanie

W 1944 r. Heinrich Himmler nakazał deportację Leopolda do Niemiec. Naziści przetrzymywali rodzinę w forcie w Hirschstein w Saksonii od czerwca 1944 r. do marca 1945 r., a następnie w Strobl w Austrii. Leopold i jego towarzysze zostali wyzwoleni przez członków 106. Grupy Kawalerii Stanów Zjednoczonych na początku maja 1945 r. Z powodu kontrowersji dotyczących jego zachowania podczas wojny, Leopold III wraz z żoną i dziećmi nie byli w stanie wrócić do Belgii i spędzili następne sześć lat na emigracji w Pregny-Chambésy niedaleko Genewy w Szwajcarii.

Referendum dotyczące powrotu króla

12 marca 1950 przeprowadzono w Belgii referendum, którego jedyne pytanie brzmiało:

Czy jesteś zdania, że król Leopold III powinien wznowić wykonywanie swoich konstytucyjnych uprawnień?

Referendum zakończyło się zwycięstwem zwolenników powrotu króla, jednak wyniki dalekie były od jednomyślności.

Wyniki były zróżnicowane geograficznie. O ile we Flandrii zwolennicy króla stanowili znaczącą większość, o tyle w Walonii przeważali jego przeciwnicy.

Strajk generalny z 1950 r.

Po powrocie do Belgii w 1950 r. król spotkał się z jednym z najbardziej gwałtownych strajków w historii Belgii. Trzej protestujący zostali zabici gdy żandarmeria otworzyła ogień na protestujących. Kraj stanął na krawędzi wojny domowej, a belgijskie sztandary zostały zastąpione przez flagi Walonii w Liège i innych gminach^[8].

Aby uniknąć rozpadu kraju i zachować monarchię, Leopold postanowił 1 sierpnia 1950 r. abdykować na rzecz swojego syna Baldwina. Jego abdykacja weszła w życie 16 lipca 1951 r. W tej odroczonej abdykacji^[9] król został w rzeczywistości zmuszony przez rząd Jean Duvieusart do zaoferowania abdykacji na rzecz swojego syna^[10].

Śmierć i pochówek

Leopold zmarł w 1983 r. w Woluwe-Saint-Lambert po operacji serca. Został pochowany obok królowej Astrid w skarbcu królewskim w Kościele Matki Bożej z Laeken. Druga żona Leopolda została później z nimi pochowana.

Odznaczenia

• Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia)
• Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy Afryki (Belgia)
• Krzyż Wielki Orderu Lwa (Belgia)
• Krzyż Wielki Orderu Korony (Belgia)
• Krzyż Wielki Orderu Leopolda II (Belgia)
• Order Złotego Runa (Hiszpania)
• Krzyż Wielki Orderu Karola III (Hiszpania)
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa (Norwegia)
• Order Orła Białego (1926)^[11]
• Krzyż Walecznych – trzykrotnie (1922)^[12]
• Krzyż Wielki Wstęgi Trzech Orderów (Portugalia)
• Krzyż Wielki Wojskowego Orderu Wieży i Miecza (Portugalia)
• Królewski Order Serafinów (Szwecja)
• Order Podwiązki (Wielka Brytania)
• Honorowy Rycerz Krzyża Wielkiego Królewskiego Orderu Wiktoriańskiego (Wielka Brytania)
• Krzyż Wielki Orderu Szpitala Św. Jerozolimskiego (Wielka Brytania)
• Królewski Łańcuch Wiktoriański (Wielka Brytania)
• Order Annuncjaty (Włochy)
• Krzyż Wielki Orderu Korony Włoch
• Krzyż Wielki Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Włochy)
• Baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji Zakonu Kawalerów Maltańskich
• Order Grobu Świętego

Genealogia

Przypisy