Leopold II Habsburg

Leopold II Habsburg
z łaski Bożej cesarz rzymski, król Niemiec, Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, Galicji i Lodomerii, arcyksiążę Austrii, książę Burgundii i Lotaryngii etc.
Ilustracja
Wizerunek herbu
podpis
Wielki Książę Toskanii
Okres

od 18 sierpnia 1765
do 20 lutego 1790

Poprzednik

Franciszek I Lotaryński

Następca

Ferdynand III Habsburg

Cesarz rzymski
Okres

od 30 września 1790
do 1 marca 1792

Koronacja

9 października 1790

Poprzednik

Józef II Habsburg

Następca

Franciszek II Habsburg

Król Węgier i Czech
Okres

od 20 lutego 1790
do 1 marca 1792

Poprzednik

Józef II Habsburg

Następca

Franciszek II Habsburg

Arcyksiążę Austrii
Okres

od 20 lutego 1790
do 1 marca 1792

Poprzednik

Józef II Habsburg

Następca

Franciszek II Habsburg

Dane biograficzne
Dynastia

Dom Habsbursko-Lotaryński

Data i miejsce urodzenia

5 maja 1747
Wiedeń

Data i miejsce śmierci

1 marca 1792
Wiedeń

Ojciec

Franciszek I Lotaryński

Matka

Maria Teresa Habsburg

Żona

Maria Ludwika Burbon

Dzieci

Maria Teresa Habsburg (1767–1827)
Franciszek II Habsburg
Ferdynand III Toskański
Karol Ludwik Habsburg
Józef Antoni Habsburg
Maria Klementyna Habsburg
Antoni Wiktor Habsburg
Jan Habsburg
Rainer Habsburg
Ludwik Habsburg
Rudolf Habsburg

Odznaczenia
Order Złotego Runa (Austria) Krzyż Wielki Orderu Marii Teresy Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana

Leopold II Habsburg-Lotaryński (ur. 5 maja 1747 w Wiedniu, zm. 1 marca 1792 w Wiedniu) – wielki książę Toskanii od 1765 roku, a także cesarz rzymski oraz król Węgier i Czech od 1790 roku. Syn Marii Teresy Habsburg i Franciszka I Lotaryńskiego.

Jego synem i następcą był Franciszek II Habsburg, ostatni władca Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

Wczesne lata życia

Herb cesarski Leopolda II
Herb osobisty Leopolda II

Został ochrzczony pod imionami Piotr Leopold Józef. Pierwsze imię otrzymał na życzenie carycy Elżbiety I na cześć jej ojca, cara Piotra I Wielkiego. Wychowawcą Piotra Leopolda był hrabia Franz Thurn, który uważał podopiecznego za lenia, milczka i krętacza. W rzeczywistości arcyksiążę chętnie się uczył, był zdolnym dzieckiem. Chętnie uczył się arytmetyki, przyrody, techniki oraz zagadnień przemysłowych. Początkowo był przeznaczony do stanu duchownego. Jednak w 1761 r. zmarł jego starszy brat, Karol, i Piotr Leopold został dziedzicem Wielkiego Księstwa Toskanii, które było secundogeniturą Domu Habsbursko-Lotaryńskiego, przeznaczonym dla młodszej linii dynastii.

5 sierpnia 1765 r. poślubił w Innsbrucku Marię Ludwikę Burbon (24 listopada 1745 – 15 maja 1792), córkę króla Hiszpanii Karola III i Marii Amalii Wettyn, córki króla Polski i elektora saskiego Augusta III. Podczas uroczystości ślubnych Leopolda był chory, a w czasie uroczystości weselnych, 18 sierpnia 1765 r., nagle zasłabł i zmarł cesarz Franciszek I Lotaryński. Leopold i Maria Ludwika mieli 16 dzieci:

Po śmierci ojca Piotr Leopold został wielkim księciem Toskanii i wraz z żoną przeniósł się do Florencji. Jego starszy brat, Józef, został następcą ojca jako cesarz rzymsko-niemiecki. Piotr Leopold i Józef utrzymywali bliskie stosunki, a relacje między nimi były dobre, pomimo różnicy charakterów. Józef był milczącym introwertykiem, natomiast jego młodszy brat był człowiekiem wesołym i towarzyskim.

Wielki książę Toskanii

Podczas swoich 25-letnich rządów w Toskanii Piotr Leopold zajmował się wyłącznie polityką wewnętrzną. Korzystając z familijnego związku z monarchią habsburską i ustabilizowaniem sytuacji w Italii wielki książę zaniechał prowadzenia polityki zagranicznej i utrzymywania armii. Dążył do zapewnienia Toskanii statusu państwa neutralnego. Budżet państwa, nie obciążony wydatkami na wojsko, mógł zostać przeznaczony na reformy wewnętrzne. Piotr Leopold potrafił sobie również dobrać odpowiednich doradców. Sam odebrał gruntowne wykształcenie u Karla von Martiniego i w wieku 18 lat był dobrze przygotowany do rządzenia. Jego najważniejszymi ministrami byli Pompeo Nerri i Francesco Gianni.

W Toskanii wprowadzono liberalną politykę gospodarczą w duchu fizjokratyzmu, zniesiono monopole, cła wewnętrzne, cechy i konfraternie kupieckie[1]. Pastwiska gminne zostały rozparcelowane, zniesiono przymus polowy i prawo do polowania na chłopskich gruntach oraz ustanowiono wolny handel zbożem. Spowodowało to szybki rozwój stosunków kapitalistycznych i rozkwit wolnego portu w Livorno. Rząd dbał również o biedniejsze warstwy społeczne. Co uboższych zatrudniano przy finansowanych przez władze pracach nad osuszaniem bagien. Gianni zorganizował finanse publiczne i system fiskalny na zasadzie egalitaryzmu w stosunku do wszystkich klas płatników.

Reformy dotknęły również dziedzinę prawa karnego. Piotr Leopold znał dzieło Cesarego Beccarii O przestępstwach i karach, postulujące humanitaryzację prawa karnego. W oparciu o dzieło Beccarii został wydany w 1786 r. kodeks karny dla Toskanii znany jako „Leopoldina”. Zniósł on karę śmierci oraz wszelkie kary cielesne i hańbiące. Rozbudował natomiast system kar więzienia, zresztą o bardzo surowych rygorach.

Leopold II i Maria Ludwika Hiszpańska

Polityczne reformy wielkiego księcia zmierzały do ożywienia samorządów municypalnych. Piotr Leopold myślał nawet o nadaniu Toskanii liberalnej konstytucji opartej na zasadzie trójstopniowego przedstawicielstwa (wybieralne rady gminne, rady prowincjonalne i Rada Państwa). Projekt ustawy zasadniczej został opracowany przez Gianniego w 1782 r. i był pierwszym tego typu dokumentem w Europie. W myśl jego zapisów wielki książę miał stracić dużą część swoich kompetencji na rzecz ciał przedstawicielskich – ich zgody miały wymagać między innymi wypowiedzenie wojny, zmiana granic lub pobór rekrutów. Zgromadzenia miały również sprawować kontrolę nad wydatkami państwa. Konstytucja nie została jednak ogłoszona, przede wszystkim ze względu na opór brata Piotra Leopolda – cesarza Józefa II[2].

Wzorem swojego brata Piotr Leopold dążył do podporządkowania sobie kleru. W swoim niewielkim państwie zastał on trzy arcybiskupstwa, 15 biskupstw i 11 tysięcy księży świeckich oraz drugie tyle zakonników i zakonnic. Książę zniósł inkwizycję rzymską, zakazał publikowania bulli papieskich i składania darów dla obcych kościołów. Utrudnił również wstępowanie do stanu duchownego przez ograniczenia wiekowe dla wstępujących do nowicjatu (minimum 18 lat) i składających śluby (minimum 21 lat). Dążenia wielkiego księcia do podporządkowania i reformy duchowieństwa popierał biskup Pistoi Scipione Ricci, który stał się najbliższym doradcą księcia w sprawach kościelnych.

Piotr Leopold (pierwszy z prawej) wraz z rodziną

Rozpoczęto kształcenie księży w seminariach w duchu nowej dyscypliny. Zwalczano przesądy, fałszywe cuda, pielgrzymki i procesje. Położono nacisk na obowiązek nauczania młodzieży religii. Ricci ułożył józefiński regulamin dla duchowieństwa, który spotkał się jednak ze sprzeciwem wszystkich biskupów. W 1786 r. zwołano więc synod diecezjalny do Pistoi, gdzie 234 księży przyjęło regulamin. Uchwalono również zwołanie synodu generalnego do Florencji. W tym czasie rozgorzał spór religijny, w którym konserwatywne duchowieństwo wspierała ludność chłopska, przywiązana do tradycji. W kwietniu 1787 r. większość prałatów odrzuciła regulamin, a rozruchy ludowe zmusiły Ricciego do ucieczki z Pistoi.

Reakcja godziła w osobę księcia i jego cudzoziemskie nowatorstwo. Wśród tego napięcia, potęgowanego antyaustriackimi rozruchami w Lombardii, nadeszła do Florencji wieść, że 20 lutego 1790 r. zmarł cesarz Józef II i wielki książę jako Leopold II został jego następcą w Austrii, Czechach i na Węgrzech z perspektywą korony cesarskiej. Leopold opuścił więc Toskanię, którą pozostawił swojemu młodszemu synowi, Ferdynandowi. W ostatnich latach rządy Piotra Leopolda stawały się coraz bardziej policyjne i niepopularne wśród ludu.

Na cesarskim tronie

Zdając sobie sprawę z nadchodzącej śmierci Józef już w 1789 roku poprosił Leopolda, aby przybył do Wiednia i został współregentem, jednak Leopold odmówił. Florencję opuścił dopiero 3 marca 1790 r. Po przybyciu do Austrii odwołał co radykalniejsze reformy swojego brata, świadomy ich niepopularności w społeczeństwie. Utrzymano jedynie tajną policję i reformy agrarne. Leopold pofolgował czynnikom stanowym i zniósł znienawidzone przez Kościół seminaria generalne. Kościół pozostał uzależniony od państwa, ale zachował uprzywilejowaną pozycję, co pozwoliło mu stać się jednym z filarów habsburskiej monarchii. Te działania Leopolda uspokoiły sytuację na Węgrzech.

Leopold objął rządy w niepewnej sytuacji politycznej. W 1789 r. wybuchła rewolucja we Francji, gdzie królową była siostra Leopolda, Maria Antonina. Obawiała się ona o swoje bezpieczeństwo i pisała do brata listy z prośbą o pomoc. Emigranci z Francji straszyli Leopolda widmem rozszerzenia się postulatów rewolucji na kraje habsburskie i nakłaniali go do zbrojnej interwencji. Cesarz obiecał siostrze pomoc, gdyby wraz z mężem chciała uciec z Paryża. Francuskim emigrantom zaś zwyczajnie nie udzielał audiencji.

Leopold musiał stawić również czoła agresywnej polityce Prus. Austria toczyła w tym czasie wojnę z Turcją u boku Rosji. Prusy zawarły w styczniu 1790 r. przymierze z Turcją, a w marcu z Polską. Przymierza te były wymierzone w Austrię, a wojska pruskie rozpoczęły koncentrację na granicy czeskiej. W Polsce przygotowywano plan wzniecenia powstania w Galicji. Leopold w takiej sytuacji nie miał zamiaru opłacać sukcesów na południu stratami terytorialnymi na północy. Leopold przeciągnął na swoją stronę popierającą dotąd Prusy Wielką Brytanię, strasząc ją oddaniem Niderlandów Francji.

Mając poparcie Londynu spotykał się w lipcu 1790 roku z Fryderykiem Wilhelmem w Reichenbach na Śląsku[3]. Na tym spotkaniu 27 lipca 1790 roku podpisano tzw. konwencję w Reichenbach[3]. Ustalono, że Austria wycofa się z wojny z Turcją bez nabytków terytorialnych, co usankcjonował austriacko-turecki pokój w Swisztowie 4 sierpnia 1791 roku. Prusy również nic nie zyskały, zrzekając się wszelkich planów wojennych wobec Austrii.

30 września 1790 roku kolegium elektorskie jednogłośnie wybrało Leopolda cesarzem[3], a już 9 października odbyła się jego koronacja we Frankfurcie nad Menem[3]. Elektorami byli: on sam jako król Czech, król Prus Fryderyk Wilhelm II Hohenzollern jako margrabia brandenburski, książę saski Fryderyk August III, książę bawarski Karol IV Teodor Wittelsbach, król Wielkiej Brytanii Jerzy III jako książę hanowerski, arcybiskup Moguncji Friedrich Karl Joseph von Erthal, arcybiskup Trewiru Klemens Wacław Wettyn i arcybiskup Kolonii Maksymilian Franciszek Habsburg. Nieco miesiąc po tych wydarzeniach – 15 listopada w Bratysławie – został koronowany na króla Węgier. Tam też obwieścił, że palatynem tego kraju będzie 18-letni wówczas jego syn Aleksander Leopold[3]. Na króla Czech został koronowany 6 września 1791 r. w Pradze.

Piotr Leopold i Józef II

Po otrzymaniu korony cesarskiej zaczął przygotowywać się do przywrócenia panowania w Belgii. Przed Parlamentem Belgijskim odczytany został manifest cesarski przekazany przez Leopolda i choć spotkał się z dużą dezaprobatą ze strony większości izby, to w kraju rozpoczęła się żywiołowa dyskusja nad przyszłością kraju[3]. Belgowie zdawali sobie sprawę, że ze strony Francji nie mogą liczyć na pomoc belgijscy ugodowcy byli skłonni do ugody z cesarzem. Rewolucjoniści wzywali jednak do przetrwania bez udziału cesarza[3]. Sytuacja wśród rewolucjonistów zmieniła się, gdy w najwyższym dowództwie armii powstańczej nastąpił kryzys. Armię opuścił Friedrich Wilhelm von Schönfeld, głównodowodzący powstańczej armii, a wraz z nim powstańców opuściło kilku wysokich rangą oficerów[3]. W zaistniałej sytuacji parlament Belgii próbował iść na ustępstwo i na dziedzicznego władcę Belgii proklamował syna Leopolda – Karola Ludwika[3]. W takiej sytuacji austriacki feldmarszałek Johann von Bender wyruszył na Brukselę, tłumiąc po drodze powstanie leodyjskie w biskupstwie Liège[3]. 2 grudnia 1790 roku wojska austriackie przywróciły władzę Leopolda nad austriackimi Niderlandami[3], a w styczniu 1791 r. Leopold, wykorzystując mandat Rzeszy, zajął zbuntowane księstwo Leodium.

25 sierpnia 1791 r. Leopold ponownie spotkał się z Fryderykiem Wilhelmem, tym razem w Pillnitz niedaleko Drezna. Monarchowie uczynili tam dyplomatyczny gest wobec francuskiej pary królewskiej, polegający na deklaracji, że w razie niebezpieczeństwa zbrojnie wyprawią się na Francję. Była to czysto formalna deklaracja, gdyż ani Leopold ani Fryderyk nie życzyli sobie wojny, a już na pewno prowadzonej wyłącznie siłami Austrii i Prus. A na poparcie innych mocarstw na razie się nie zanosiło. Zresztą sytuacja wewnętrzna we Francji w tym okresie nie wskazywała na niebezpieczeństwo grożące Ludwikowi XVI i Marii Antoninie.

Leopold zmarł nagle w Wiedniu 1 marca 1792 roku. Jego następcą został jego najstarszy syn, Franciszek. Cesarzowa Maria Ludwika przeżyła męża o niewiele ponad 2 miesiące. Zmarła 12 maja. Oboje zostali pochowani w krypcie kościoła Kapucynów w Wiedniu.

Pełna tytulatura

Leopold II używał, podobnie jak Józef II, oprócz przejętej po matce tytulatury Habsburgów austriackich, także tytułów książąt lotaryńskich, które dziedziczył po ojcu, jednak Lotaryngia była już wtedy prowincją Francji:

Leopold, z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec, Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, Jerozolimy, Galicji i Lodomerii, etc., etc. arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Lotaryngii, Styrii, Karyntii i Karnioli, Bukowiny, wieki książę Toskanii, wielki książę Siedmiogrodu, margrabia Moraw, książę Brabancji, Luksemburga, Limburga, Geldrii, Wirtembergii, Teck, Górnego i Dolnego Śląska, Mediolanu, Mantui, Parmy, Placetii, Guastalli, Oświęcimia i Zatoru, Kalabrii, Baru, Montferratu i Cieszyna, książę Szwabii i Charlesville, hrabia Habsburga, Flandrii, Tyrolu, Hainaut, Kyburga, Gorycji i Gradiszki etc. margrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Burgau, Górnych i Dolnych Łużyc, Pont-à-Mousson, Nomeny etc., hrabia Namur, Prowansji, Blâmont, Zutphen, Saarwerden, Salm, Falkenstein, etc., etc. pan Marchii Wendyjskiej, Mechelen, etc., etc., etc.

Genealogia

Leopold Józef
Lotaryński
1)
ur. 11 IX 1679
zm. 27 III 1729
Elżbieta Charlotta
Burbon
2)
ur. 13 IX 1676
zm. 23 XII 1744
Karol VI
Habsburg

ur. 1 X 1685
zm. 20 X 1740
Elżbieta Krystyna
Welf

ur. 28 VIII 1691
zm. 21 XII 1750
     
   
 Franciszek I
Lotaryński

ur. 8 XII 1708
zm. 18 VIII 1765
Maria Teresa
Habsburg

ur. 13 V 1717
zm. 29 XI 1780
   
  

Maria Ludwika
Burbon
3)
ur. 24 XI 1745
zm. 15 V 1792
OO   5 VIII 1765
Leopold II
Habsburg

ur. 5 V 1747
zm. 1 III 1792
          
          
          
Maria Teresa
Habsburg
4)
 ur. 14 I 1767
 zm. 7 XI 1827
 
Franciszek II
Habsburg

 ur. 12 II 1768
 zm. 2 III 1835
 
Ferdynand III
Habsburg

 ur. 6 V 1769
 zm. 18 VI 1824
 
Maria Anna
Habsburg
 ur. 21 IV 1770
 zm. 1 X 1809
 
Karol
Habsburg

 ur. 5 IX 1771
 zm. 30 IV 1847
 
          
Aleksander
Habsburg
 ur. 14 VIII 1772
 zm. 21 VII 1795
 
Albrecht
Habsburg
 ur. 19 XII 1773
 zm. 22 VII 1774
 
Maksymilian
Habsburg
 ur. 23 XII 1774
 zm. 10 III 1778
 
Józef
Habsburg

 ur. 9 III 1776
 zm. 13 I 1847
 
Maria Klementyna
Habsburg

 ur. 24 IV 1777
 zm. 15 XI 1801
 
          
Antoni
Habsburg

 ur. 31 VIII 1779
 zm. 2 IV 1835
 
Maria Amalia
Habsburg
 ur. 15 X 1780
 zm. 25 XII 1798
 
Jan
Habsburg

 ur. 20 I 1782
 zm. 11 V 1859
 
Rajner
Habsburg

 ur. 30 IX 1783
 zm. 16 I 1853
 
Ludwik
Habsburg
 ur. 13 XII 1784
 zm. 21 XII 1864
 
          
Rudolf Johann Habsburg
 ur. 8 I 1788
 zm. 24 VII 1831
 
  1. syn Eleonory Habsburżanki
  2. córka Filipa I Orleańskiego (syna Ludwika XIII Burbona i Anny Austriaczki)
  3. córka Karola III Burbona i Marii Amalii Wettyn
  4. żona Antoniego I Wettyna (syna Fryderyka Krystiana Wettyna i Marii Antoniny Wittelsbach)

Przypisy

  1. Józef Gierowski, Historia Włoch, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1985, s. 341.
  2. Matthew Anderson, Italian Reformers, in: Enlightened Absolutism: Reform and Reformers in Later Eighteenth-Century Europe, H. M. Scott (ed.), Palgrave Macmillan 1990, s. 67–68.
  3. a b c d e f g h i j k Maria Wawrykowa: Dzieje Niemiec 1789-1871. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1980, s. 11. ISBN 83-01-01049-5.

Bibliografia

  • Józef Andrzej Gierowski, Historia Włoch, Wrocław: Ossolineum, 1999, ISBN 83-04-04432-3, OCLC 830265347.
  • J. Krasuski, Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2002. ISBN 83-04-04422-6.
  • Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej, Józef Dobosz, Maciej Serwański, Ilona Czamańska, wyd. Wyd. 2, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2002, ISBN 83-7177-118-5, OCLC 749651157.
  • Emanuel Rostworowski, Historia powszechna. Wiek XVIII, wyd. XI, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, ISBN 83-01-13838-6.
  • H. Wereszycki, Historia Austrii, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1986.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Ord.MariaTeresa-GC.png
Autor: Louis14, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nastro da cavaliere di gran croce dell'Ordine Militare di Maria Teresa (Austria imperiale)
Order of Saint Stephen of Hungary - Ribbon bar Grand-Cross.svg
Autor: , Licencja: CC BY 3.0
Baretka: Order Świętego Stefana – Krzyż Wielki – Węgry.
CoA of the Kingdom of Croatia.svg
Coat of Arms of the Kingdom of Croatia (unofficial)
Flag of the Low Countries.svg
Flag of the 17 Provinces, the Low Countries.
Coat of arms of the Duchy of Brabant.svg
Autor: Samhanin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of arms of the Duchy of Brabant. This particular COA is from the Ingeram Codex (1459).
Coat of arms of the House of Visconti (1395).svg
Coat of arms of House of Visconti since 1395.
Transylvania - Siebenbürgen - Erdély - Transilvania v1.svg
Autor: OSeveno, accrediting for elements created by:
User:Shadowxfox (eagle),
User:Etxeko (tower),
User:Madboy74 (sun, moon), Licencja: CC BY-SA 4.0
Coat of arms of Transylvania
Rzeczpospolita Rozbiory.svg
Autor: Original: Halibutt
SVG: ElCet, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Partitions of the Polish-Lithuanian Commonwealth in 1772, 1793 and 1795.
Signatur Leopold II. (HRR).PNG
Signatur Leopold_II._(HRR)
Hainaut Modern Arms.svg
Autor: Ipankonin, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Coat of arms of the Counts of Hainaut.

Arms of Flanders Blason Nord-Pas-De-Calais.svg quartered with Holland Counts of Holland Arms.svg

Blazon: Quarterly, I and IV Or a lion rampant sable, armed and langued gules; II and III Or a lion rampant gules, armed and langued azure.
Augmented Arms of Medici.svg
Autor: Heralder, Licencja: CC BY-SA 3.0
Augmented Arms of the House of Medici
Leopold II emperor.jpg
Abgebildete Personen: Kaiser Leopold II. Sohn des Franz I. Stephan Habsburg Österreich
Wappen Habsburg-Lothringen Schild.svg

A vectorized version of Shield of the coats of the Habsburg-Lorraine family. Left side the coat of arms of the village of Habsburg in Switzerland, in the middle the right-white-red coat of arms of Austria, on the right the coat of arms of Lorraine.

Parts taken from: Leopold II Arms-personal.svg Counts of Habsburg Arms.svg
1810 ceremonial seal of the imperial Francis II.jpg
Autor: Jacek Proszyk, Licencja: CC BY-SA 4.0
1810 The ceremonial seal of the imperial Francis II from the diploma of Count Ritter von Mitscha. From Micza's private family collections.