Leopold Trepper

Leopold Trepper (ur. 23 lutego 1904 w Nowym Targu, zm. 19 stycznia 1982 w Jerozolimie) – pochodzący z Polski, agent sowieckiego wywiadu wojskowego (Razwiedupru\GRU) przed II wojną światową i w trakcie wojny, organizator i szef organizacji znanej jako Czerwona Orkiestra.

Życiorys

Urodził się w rodzinie żydowskiej, która przeprowadziła się do Wiednia, gdy miał kilka lat. Pracował w różnych kopalniach na terenie Galicji. W 1923 organizował nielegalny strajk w Dąbrowie. Tego samego roku, z powodu trudnej sytuacji finansowej (żył w ubogiej rodzinie), opuścił Polskę i udał się do Palestyny jako członek syjonistyczno-socjalistycznego ruchu Hashomer Hacair. Na miejscu znalazł pracę na plantacji, ale czując się wykorzystywanym i nienależycie wynagradzanym przez właściciela wstąpił do Komunistycznej Partii Palestyny.

W 1930 roku został deportowany do Francji za prowadzenie działalności wywrotowej. W Marsylii zetknął się z radziecką siatką wywiadowczą. Zaczął współpracować z podziemną organizacją Rabocors, będącą przykrywką dla Razwiedupru. Dla Sowietów pracował przez kolejne trzy lata. W 1933 roku francuska policja wpadła na trop tej siatki, Trepper musiał uciekać do Berlina, skąd z pomocą ambasady ZSRR przedostał się do Moskwy. Później dołączyła do niego jego żona z maleńkim synem.

W 1936 roku został wysłany do Paryża – już jako agent Razwiedupru z trzyletnim stażem – z zadaniem ustalenia kto, jak i dlaczego przed trzema laty wsypał jego kompanów z komunistycznej siatki wywiadowczej. Sprawność, z jaką wykonał swoje zadanie, zwróciła na niego uwagę szefów Razwiedupru.

Rok później wysłali go ponownie do Paryża, tym razem z zadaniem zbudowania siatki wywiadowczej, która miałaby obejmować zasięgiem państwa Europy Zachodniej. Po kilkumiesięcznych przygotowaniach, wiosną 1938 roku, posługując się kanadyjskim paszportem, wyruszył w drogę przez Finlandię i Szwecję z zamiarem dotarcia do Belgii. Mając do dyspozycji 10 000 dolarów kanadyjskich, otworzył firmę, która była przykrywką dla działalności wywiadowczej.

W sierpniu 1940 roku, po klęsce Francji otworzył podobną firmę „Simexco” w Paryżu, której celem było m.in. zbieranie informacji na temat niemieckich przygotowań do wojny z ZSRR. Udało mu się zwerbować Annę Margaret Hoffmann-Schiltz, pracownicę sekretariatu niemieckiego ambasadora Ottona Abetza.

W lutym 1941 roku Trepper uzyskał informacje od zagorzałego antyhitlerowca, oficera Luftwaffe Harro Schulze-Boysena, że atak Niemiec na ZSRR nastąpi 15 maja 1941. Z taką informacją udał się do Vichy na spotkanie z attaché wojskowym generałem Iwanem Susłoparowem, aby ostrzec o planach niemieckich. Do planowego ataku na dzień 15 maja nie doszło z uwagi na zaangażowanie wojsk niemieckich na Bałkanach (kampania bałkańska). Ponownie spotkali się 21 czerwca, na dzień przed faktycznym atakiem na ZSRR.

14 grudnia 1941 roku o mały włos nie wpadł podczas obławy przeprowadzonej przez żołnierzy Abwehry w brukselskiej dzielnicy Etterbeek – w jednym z mieszkań przy Rue des Atrébates pracowali radiotelegrafiści siatki (od czerwca do grudnia 1941 roku wysłali ponad 1000 meldunków). Gdy nad ranem, nieświadomy nocnej akcji Abwehry, przybył do mieszkania nie okazał zdenerwowania, został przez nich wylegitymowany i wypuszczony wolno.

Wpadł pod koniec 1942 roku w wyniku zdrady swojego zastępcy (agent o ps. „Mały Szef”). Został złapany przez agentów Gestapo podczas rutynowej wizyty u dentysty dr. Maleplate. Trepper zgodził się współpracować z Niemcami, jego zeznania pozwoliły na zlikwidowanie całej siatki „Czerwonej Orkiestry” do końca 1942 roku. Chętnie podawał nazwiska współpracowników, adresy, punkty kontaktowe i fikcyjne firmy. Niewykluczone, że w ten sposób realizował wcześniej przygotowany i zatwierdzony plan w Moskwie; podjąć współpracę z Niemcami, zdradzić tych najmniej ważnych, a ocalić najważniejszych agentów.

W końcu lutego 1943 roku umieszczono go w domu na przedmieściach Paryża, gdyż był jeszcze przydatny Niemcom w ich grze z Rosjanami. Udało mu się przekonać gestapowców, że powinien odwiedzić te miejsca w Paryżu i Brukseli, z których nadawał meldunki, gdyż w przeciwnym wypadku Rosjanie zorientowaliby się, że jemu coś się przytrafiło i cała ta gra dezinformacji spaliłaby na panewce. Do ochrony przydzielono mu tylko jednego gestapowca, w dodatku nałogowego alkoholika, Willy’ego Berga.

13 sierpnia 1943 roku podczas podróży do Paryża Trepper, wykorzystując stan psycho-fizyczny Berga (który leczył kaca), wszedł do apteki i tylnym wyjściem uciekł gestapowcowi.

Trepper powrócił do Moskwy w styczniu 1945. Został jednak aresztowany z rozkazu Stalina i był więziony do 1955 r. Po wyjściu z więzienia przeprowadził się do Polski, gdzie mieszkała jego żona i trzej synowie. Został przewodniczącym Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów. Po wojnie sześciodniowej i antyżydowskiej kampanii roku 1968, w czasie której napisał list protestacyjny do Władysława Gomułki, bezskutecznie starał się o zgodę na emigrację do Izraela. Pozwolenie otrzymał dopiero na skutek międzynarodowych protestów i wyjechał w 1973. Wkrótce potem opublikował na Zachodzie autobiografię The Great Game (Wielka gra).

Bibliografia

  • Bogusław Wołoszański, Tajna wojna Hitlera, Warszawa: Colori, 1997, ISBN 83-904972-2-0, OCLC 830087833.