Lepnica południowa

Lepnica południowa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

goździkowate

Rodzaj

lepnica

Gatunek

lepnica południowa

Nazwa systematyczna
Silene italica (L.) Pers.
Syn. Pl. 1: 498 1805[3]
Synonimy
  • Cucubalus catholicus Ficinus
  • Cucubalus clavicarpus Schult.
  • Cucubalus floccosus Ficinus
  • Cucubalus italicus L.
  • Cucubalus mollissimus Waldst. & Kit.
  • Cucubalus pilosus Willd. ex Spreng.
  • Cucubalus silenoides Vill.
  • Silene multifida Edgew.
  • Silene viscosa Schleich.[3]

Lepnica południowa[4] (Silene italica (L.) Pers.) – gatunek rośliny z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae Juss.). Występuje naturalnie w Europie Południowej, Zachodniej i Środkowej oraz w Azji Zachodniej[5][6], a także w Afryce Północnej[7]. W Polsce gatunek uprawiany, podgatunek nemoralis (wyróżniany jako lepnica gajowa) rośnie w górach w południowej części kraju[8].

Rozmieszczenie geograficzne

Rośnie naturalnie w Europie Południowej, Zachodniej i Środkowej oraz w Azji Zachodniej[5][6], a także prawdopodobnie w Tunezji w Afryce Północnej[7]. W Europie spotykany jest w takich państwach jak Portugalia, Hiszpania, Francja, Wielka Brytania, Dania, Niemcy, Polska, Słowacja, Czechy, Austria, Węgry, Włochy, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Serbia, Czarnogóra, Macedonia Północna, Albania, Grecja, Bułgaria, Rumunia, Mołdawia i Ukraina[9]. Ponadto według niektórych źródeł występuje także w Szwajcarii, na Cyprze, Turcji, Syrii, Libanie, Izraelu, Iranie, na Kaukazie oraz w Turkiestanie[10].

W Hiszpanii rośnie głównie w północnej części państwa (w Katalonii jest powszechny)[11]. We Francji występuje przeważnie w południowej i południowo-wschodniej części kraju – w departamentach Mozela, Saona i Loara, Loara, Rodan, Pireneje Wysokie, Żyronda, Lot i Garonna, Tarn i Garonna, Pireneje Wschodnie, Aude, Aveyron, Tarn, Hérault, Corrèze, Lozère, Gard, Ardèche, Drôme, Isère, Sabaudia, Alpy Górnej Prowansji, Alpy Wysokie, Alpy Nadmorskie, Var, Vaucluse oraz Delta Rodanu, a także prawdopodobnie w Ariège i Górnej Sabaudii[12]. We Włoszech został zaobserwowany we wszystkich regionach oprócz Doliny Aosty i Trydentu-Górnej Adygi na północy kraju[9]. W Austrii jest rośliną potencjalnie zagrożoną wyginięciem[13]. Na Cyprze ma status gatunku autochtonicznego i jest spotykany tylko w zachodniej części wyspy[14]. W Izraelu występuje powszechnie w Górnej Galilei, natomiast na Wzgórzach Golan i górze Hermon jest bardzo rzadko spotykany[15].

W Polsce w stanie dzikim tylko S. italica subsp. nemoralis (Waldst. & Kit.) Nyman. Rośnie w Pieninach, Skalicach Spiskich i Beskidzie Wyspowym[8].

Morfologia

Pojedynczy kwiat
Okaz w Berlińskim Ogrodzie Botanicznym
Pokrój
Bylina dorastająca do 60 m wysokości. Łodyga pokryta jest lekko krótkimi i lepkimi włoskami[16].
Liście
Ulistnienie jest naprzeciwległe[16]. Ich blaszka liściowa ma kształt od owalnego do eliptycznego lub lancetowatego, jest włochata, falista na brzegu, o ostrym wierzchołku[6][16].
Kwiaty
Zebrane w luźne piramidalne wiechy[6]. Pojedyncze kwiaty dorastają do 1,4–2 cm średnicy, są wyprostowane. Kielich ma rurkowaty kształt, z widocznymi czerwonymi żyłkami[16]. Płatki są mocno klapowane, górna powierzchnia ma białą barwę (czasami z zielonkawymi żyłkami), natomiast od spodu są czerwonawe lub zielonkawe[6][16]. Mają 10 pręcików oraz 3 słupki, które wyraźnie wyrastają poza zarys korony[17]. Podsadki są krótsze niż szypułki[12].
Owoce
Suche torebki z sześcioma ząbkami[16]. Karpofor jest owłosiony[12].
Gatunek podobny
Roślina jest podobna do lepnicy rozdętej (S. vulgaris), która różni się wypukłym kielichem[16].

Biologia i ekologia

Hemikryptofit[11]. Rośnie na poboczach dróg, skrajach pól uprawnych, na nieużytkach, skalistych wzgórzach i szczelinach, generalnie na suchym wapiennym podłożu[16]. Na Cyprze występuje na wysokości do 900 m n.p.m.[14], we Włoszech do 1400 m n.p.m.[9], a we francuskim departamencie Górna Sabaudia nawet do 1780 m n.p.m.[18] Najlepiej rośnie na stanowiskach w pełnym nasłonecznieniu. Preferuje gleby o zasadowym odczynie[12]. Kwitnie od kwietnia do lipca[16]. Występuje od 7 do 10 strefy mrozoodporności[9].

Za dnia płatki tej rośliny są zazwyczaj zwinięte i mogą być niezauważone: tylko działkami z czerwonymi żyłkami i część płatków pozostają widoczne. Jednak wieczorem kwiaty się otwarają emitując zapach, który przyciąga zapylaczy. Pozostają otwarte aż do świtu, gdy pojawią się pierwsze promienie słoneczne[16].

Zmienność

W obrębie tego gatunku oprócz podgatunku nominatywnego wyróżniono trzy podgatunki[3]:

  • S. italica subsp. coutinhoi (Rothm. & P.Silva) Franco
  • S. italica subsp. nemoralis (Waldst. & Kit.) Nyman – lepnica gajowa (syn. Silene nemoralis Waldst. & Kit.)
  • S. italica subsp. sicula (Ucria) Jeanm.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).
  3. ↑ a b c Silene italica (L.) Pers. (ang.). The Plant List. [dostęp 2016-10-27].
  4. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
  5. ↑ a b Discover Life: Point Map of Silene italica (ang.). Encyclopedia of Life. [dostęp 2016-10-27].
  6. ↑ a b c d e M. Blamey, C. Grey-Wilson: Toutes les fleurs de Méditerranée. Paris: Delachaux & Niestlé, 2009, s. 46. ISBN 978-2-603-01657-2. (fr.)
  7. ↑ a b Silene italica (L.) Pers. (ang.). African Plant Database. [dostęp 2016-10-27].
  8. ↑ a b Vončina G. 2008. Lepnica gajowa. s. 130-131. W: Czerwona Księga Karpat Polskich, Kraków 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  9. ↑ a b c d Silene italica [Silene italiana] (wł.). W: Schede di Botanica [on-line]. Altervista. [dostęp 2016-10-27].
  10. ↑ Silene italica (L.) Pers. (ang.). GBIF. [dostęp 2016-10-27].
  11. ↑ a b Silene italica (L.) Pers. (kat.). Flora Catalana. [dostęp 2016-10-27].
  12. ↑ a b c d Silene italica (L.) Pers. (fr.). Tela Botanica. [dostęp 2016-10-27].
  13. ↑ Silene italica (niem.). Botanik im Bild / Flora von Österreich. [dostęp 2016-10-27].
  14. ↑ a b Silene italica (ang.). Flora of Cyprus – a dynamic checklist. [dostęp 2016-10-27].
  15. ↑ Silene italica (L.) Pers. (ang.). Flora of Israel Online. [dostęp 2016-10-27].
  16. ↑ a b c d e f g h i j Neil Fletcher: Fleurs de la Méditerranée. Larousse, 2011, s. 18. ISBN 978-2-03-587167-1. (fr.)
  17. ↑ Silene italica / Silène d'Italie / Caryophyllaceae / Fiche détaillée Fleurs des Hautes-Alpes (fr.). Flore Alpes. [dostęp 2016-10-10].
  18. ↑ Silene italica (L.) Pers., 1805 (fr.). BdFlore05 : Base de données de la flore des Hautes-Alpes. [dostęp 2016-10-27].

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Silene italica 1.JPG
Autor: Xemenendura, Licencja: CC BY-SA 4.0
(Silene italica), province of Huesca, Pyrenees, Spain.
Flore coloriée de poche du littoral méditerranéen de Gênes à Barcelone y compris la Corse (6244450970).jpg
~ 15 —

Bois des collines; sous les oliviers. — Floinif on mai.
Silène italica.
Franc. Silène d'Italie. I^rov. Crenihet l'er

— Caryophyllées. —
Silene italica - Berlin Botanical Garden - IMG 8509.JPG
Silene italica specimen, in the Botanischer Garten, Berlin-Dahlem (Berlin Botanical Garden), Berlin, Germany.