Lesław Bartelski

Lesław Marian Bartelski

Saski (Komenda V Obwodu), Rudolf (BIP KG AK)

Lesław Bartelski (1960), fotografia ze zbiorów NAC
Data i miejsce urodzenia	8 września 1920 Warszawa
Data i miejsce śmierci	27 marca 2006 Warszawa
Miejsce spoczynku	cmentarz Bródnowski
Zawód, zajęcie	krytyk literacki, pisarz, publicysta
Odznaczenia

Grób Lesława Bartelskiego na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie

Lesław Marian Bartelski (ur. 8 września 1920 w Warszawie, zm. 27 marca 2006 tamże) – polski krytyk literacki, prozaik, publicysta, poeta, żołnierz Armii Krajowej i uczestnik powstania warszawskiego.

Życiorys

Dzieciństwo spędził w Warszawie i na Górnym Śląsku, w Królewskiej Hucie (od 1935 r. Chorzów). Uczeń Gimnazjum Państwowego im. Mickiewicza w Warszawie (matura w 1938 r.), student Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego od 1938 r., podczas okupacji na tajnych kompletach UW (magisterium w 1948 r.).

W 1939 r. ochotnik w obronie Pragi (336 pułk piechoty, odcinek Saska Kępa). W okresie okupacji działacz podziemia kulturalnego, w latach 1942–1944 związany z grupą „Sztuka i Naród”, skończył w 1944 kurs sprawozdawców wojennych.

W latach 1941–1945 żołnierz TOW oraz AK. Brał udział w powstaniu warszawskim w dowództwie pułku „Baszta” i Komendzie V Obwodu Mokotów. Po upadku powstania wywieziony na roboty przymusowe na Dolny Śląsk, uciekł z obozu pracy i przedostał się do Generalnego Gubernatorstwa, gdzie w Częstochowie został oficerem Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK aż do jej rozwiązania. Jesienią 1945 r. po ujawnieniu się zweryfikowany przez Departament Personalny MON jako ppor. czasu wojny.

W latach 1945–1972 redaktor czasopism m.in. „Polski Zbrojnej” (1946), „Nowin Literackich” (1947–1948), kierownik audycji poetyckich Polskiego Radia (1949–1951), czasopisma kulturalno-społecznego „Wieś” (1952–1953), tygodnika „Nowa Kultura” (1953–1963), tygodnika Kultura (1963–1972).

Wieloletni działacz Związku Literatów Polskich. W latach 1972–1978 prezes oddziału warszawskiego, 1989 wiceprezes ZLP, od 2000 honorowy prezes ZLP. Wieloletni członek władz ZBoWiD (od maja 1972 r. zastępca sekretarza Rady Naczelnej^[1], od 1979 r. wiceprezes Rady Naczelnej organizacji) oraz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa^[2]. W lutym 1989 r. wszedł w skład działającej przy tej Radzie Komisji do spraw Upamiętnienia Ofiar Represji Okresu Stalinowskiego^[3]. Przewodniczący Społecznego Komitetu Budowy pomnika Bolesława Prusa, członek Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Powstania Warszawskiego, członek Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Państwa Podziemnego i AK. W sierpniu 1984 r. wszedł w skład Obywatelskiego Komitetu Obchodów 40. Rocznicy Powstania Warszawskiego.

Był wieloletnim radnym Rady Narodowej m.st. Warszawy (1969–1984) i jej wiceprzewodniczącym (1973–1980).

Nie angażował się w działalność opozycyjną. Jak ustaliła Joanna Siedlecka^[4], Służba Bezpieczeństwa próbowała wielokrotnie pozyskać go do współpracy, ale on odmawiał. W 1974 roku podczas pogrzebu Melchiora Wańkowicza w imieniu Związku Literatów Polskich wygłosił przemówienie, w którym przedstawił zmarłego jako wielkiego pisarza, dobrego patriotę i człowieka uczciwego, nękanego przez władze PRL. To wszystko sprawiło, że – jak sądzi Siedlecka – SB rozpuszczało w środowisku literackim plotki dyskredytujące Bartelskiego i sugerujące jego współpracę z organami bezpieczeństwa.

Pochowany na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kw. 12B-4-10).

Twórczość

Jest autorem ponad 50 pozycji wydawniczych. Głównym tematem jego twórczości są losy Pokolenia Kolumbów. Do najważniejszych pozycji należy powieści Genealogia ocalonych (1963) oraz Termopile literackie (2002), jak również popularne monografie Powstanie warszawskie (1965), Mokotów 1944 (1971), Pułk AK „Baszta” (1990) oraz leksykon Polscy pisarze współcześni 1939–1991 (1995).

Powieści

• 1951 – Ludzie zza rzeki
• 1958 – Pejzaż dwukrotny
• 1959 – Droga na Glockner; kryminał
• 1962 – Złota mahmudija
• 1964 – Wodorosty
• 1968 – Dialog z cieniem
• 1973 – Niedziela bez dzwonów
• 1975 – Krwawe skrzydła
• 1978 – Rajski ogród

Poezja, wspomnienia, opracowania

• 1948 – Przeciw zagładzie
• 1949 – Patrol między murami
• 1963 – Genealogia ocalonych
• 1963 – Jeździec z Madary
• 1965 – Powstanie warszawskie
• 1967 – W kręgu bliskich
• 1970 – Polscy pisarze współcześni
• 1971 – Mokotów 1944
• 1974 – Z głową na karabinie
• 1983 – Cień wojny^[5]
• 1988 – Pieśń niepodległa^[6]
• 1990 – Pułk AK Baszta^[7]
• 1990 – AK. Podziemna armia (t. I)
• 1993 – AK. Czas bitew (t. II)
• 1993 – Krzyż AK^[8]
• 1997 – W znaku Baszty^[9]
• 1999 – Getto. Warszawskie Termopile 1943
• 2000 – Praga. Warszawskie Termopile 1944
• 2002 – Termopile literackie^[10]
• 2002 – „Obroża”. Warszawskie Termopile 1944
• 2004 – Mokotów. Warszawskie Termopile 1944
• 2006 – Ale zabaffa!^[11]

Nagrody

• 1951 – nagroda państwowa III stopnia
• 1969 – nagroda miasta Warszawy
• 1969 – nagroda Ministerstwa Obrony Narodowej II stopnia
• 1969 – nagroda im. W. Pietrzaka
• 1977 – nagroda Ministerstwa Kultury i Sztuki I stopnia
• 1985 – nagroda im. W. Pietrzaka
• 1991 – nagroda prezydenta Warszawy
• 1999 – Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta^[12]

Odznaczenia

• 1966 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^[13]
• 1972 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski^[13]
• 1980 – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski^[13][14]
• 2002 – Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[15][13][16]
• Order Sztandaru Pracy II klasy^[17]
• Krzyż Walecznych^[14]
• Złoty Krzyż Zasługi^[17]
• Medal Wojska (czterokrotnie)^[17]
• Krzyż Partyzancki^[17]
• Krzyż Armii Krajowej^[14]
• Warszawski Krzyż Powstańczy^[14]
• Medal za Warszawę 1939–1945^[17]
• Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”^[17]
• 1984 – Medal 40-lecia Polski Ludowej^[18]
• 1968 – Order Cyryla i Metodego I klasy (Ludowa Republika Bułgarii)^[14][19].

Zobacz też

• literatura polska – II wojna światowa
• Warszawa w literaturze

Przypisy

Bibliografia

• Lesław Bartelski: Polscy pisarze współcześni. Informator 1944-1970. Warszawa: Agencja Autorska, 1972.
• Krystyna Kuliczkowska, Barbara Tylicka: Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979.
• Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. Tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.