Leszczowate (dwór)

Leszczowate[1]
Ilustracja
Mapa katastralna z 1852 r.
Państwo

 Polska

Miejscowość

Leszczowate

Typ budynku

dwór, cerkiew

Pierwszy właściciel

Bazyli Ustrzycki, Andrzej Kraiński

Kolejni właściciele

Marcin Bonifacy Kraiński, Roman Cyriak Kraiński, Edmund Kraiński, Wincenty Kraiński, Edmund Kraiński, Roman Kraiński

Obecny właściciel

od 1944 upaństwowiony Reforma rolna w Polsce (1944)

Położenie na mapie gminy Ustrzyki Dolne
Mapa konturowa gminy Ustrzyki Dolne, w centrum znajduje się punkt z opisem „Leszczowate”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Leszczowate”
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego
Mapa konturowa powiatu bieszczadzkiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Leszczowate”
Ziemia49°30′26″N 22°32′43″E/49,507222 22,545278

Leszczowate – majątek ziemiański w województwie podkarpackim, powiat bieszczadzki, gmina Ustrzyki Dolne.

Historia

W 1556 r. urodził się w tej wsi Krzysztof Kraiński, reformator kalwiński, autor „Postylli”. 22 stycznia 1737 r. Marcin Bonifacy Kraiński, łowczy sieradzki i rotmistrz znaku pancernego wykupił wieś w pełni od Bazylego Ustrzyckiego, stolnika przemyskiego. Właściciele przechowywali w dworze dokumenty i listy rodzinne Romana Cyriaka, pamiętnikarza, członka Stanów galicyjskich, Edmunda Kraińskiego, kapitana saperów i powstańca listopadowego. Po walkach Edmund Kraiński wrócił do swojego majątku i zajął się gospodarką, zyskując zaufanie wśród chłopów, którzy w 1846 r. (rabacja galicyjska) pilnowali dworu w Leszczowatem i nie dopuścili do jego splądrowania. W Leszczowatem urodził się w 1854 r. Wincenty Kraiński. We dworze przyjmowano zaprzyjaźnionego Wincentego Pola[2] i Oskara Kolberga, zbierającego materiały do monografii etnograficznej Małopolski południowo-wschodniej (t.49-51,Sanocko-Krośnieńskie)[3] (w 1861, 1863, 1883, 1884 i 1885 r.)[4].

Leszczowate jest terenem roponośnym. W 1848 r. podjęto próby wydobywania ropy naftowej, początkowo używanej do smarowana osi kół. Wincenty Kraiński, przy technicznym wsparciu holenderskiej firmy wydobywczej, Petroleum Matrekopij Holland, rozpoczął przemysłową eksploatację złoża. W Leszczowatem i pobliskiej Ropience eksploatowano działki oznaczone jako księgi naftowe o symbolach „Wincenty I, II, III, IV, V, VI” po Wincentym Kraińskim[5].

Cerkiew

Niedaleko dworu stała cerkiew greckokatolicka św. Paraskewy (obecnie kościół katolicki). Kraińscy byli fundatorami cerkwi, pomimo że byli katolikami. Pierwsze wzmianki o drewnianej cerkwi pojawiają się w 1717 r. W 1861 r. Edmund Kraiński odbudowuje kaplicę. Kolejne odbudowy miały miejsce w 1922 r.[6] i 1937. Świątynia jest ozdobiona polichromią figuralną i ornamentalną autorstwa Wołoszyńskiego i Żołtnira.

Z okresu Kraińskich zachowały się dwa ołtarze boczne z XVIII w., wrota carskie i diakońskie z XIX w., ikona Chrystusa nauczającego w ramie z XVIII w., ikona Ukrzyżowanie(Pasja) z II poł. XVII w. oraz ikony św. Mikołaja i Matki Boskiej z Dzieciątkiem.

Dwór

Modrzewiowy dwór wraz z folwarkiem i starodrzewiem w założeniu parkowym został zniszczony w 1944 r. po napadzie bojówki UPA[7].

Przypisy

  1. ↑ Kopia mapy przesłana przez Macieja Augustyna pracownika Polskiej Akademii Nauk w Ustrzykach Dolnych, archiwum sanockiego.
  2. ↑ Na cześć którego rodzina Kraińskich zaczęła nadawać swoim potomkom imię Wincenty.
  3. ↑ Teodor Żychliński, Złotej Księgi Szlachty Polskiej, Rocznik VII, wyd.Poznań 1885. Hasło Kraińscy herbu Jelita.
  4. ↑ Elżbieta Millerowa: Przemyskie Oskara Kolberga. W: Oskar Kolberg: Przemyskie. Suplement do tomu 35.. Poznań: Instytut im. Oskara Kolberga, 2011. ISBN 978-83-921727-8-9, 978-83-62298-25-9.
  5. ↑ Archiwum Państwowe w Sanoku.
  6. ↑ Obok cerkwi znajduje się drugi budynek, który był kaplicą grobową. W czasie rozbudowy cerkwi w 1922 r. kaplicę rozebrano za zgodą rodziny. W tym czasie powstał grobowiec rodziny Kraińskich z czarnego marmuru. W grobowcu zapewne pochowani są Roman Cyriak, syn Edmund i prawdopodobnie ich żony. Trudno to stwierdzić ponieważ grobowiec został sprofanowany przez żołnierzy ludowego wojska polskiego w 1946 r. lub 1947 r. Miejscowa ludność ukraińska (Łemkowie) mając Kraińskich we wdzięcznej pamięci zadbała o szczątki zmarłych, ponownie włożyła do trumien i do dziś opiekują się grobowcem.
  7. ↑ Działania UPA – ofiary i wykonawcy – Jan Lucjan Wyciślak, www.rodaknet.com [dostęp 2020-07-09].

Bibliografia

  • F. Sulimirski, B. Chlebowski, W. Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I-XIV z suplementem, Warszawa 1880-1902. Hasła Leszczowate, Maćkowa Wola.
  • Piotr Szechyński, Cerkiew w Leszczowatem, http://www.twojebieszczady.pl/st_cerkwie/cerkiew_leszcz.php.
  • Maciej Augustyn, historyk Bieszczad, PAN Ustrzyki Dolne.
  • Teodor Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, Rocznik VII, wyd.Poznań 1885. Hasło Kraińscy herbu Jelita.
  • M. i A. Michniewscy, M. Duda: Cerkwie drewniane Karpat – Polska i Słowacja, Pruszków 2003.
  • S. Kryciński: Cerkwie w Bieszczadach, Pruszków 1995.
  • R. Glapiak: Historia oraz dziedzictwo kulturowe Dźwiniacza Dolnego i innych miejscowości na Szlaku Ekomuzeum „Hołe”.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Leszczowate Mapa katastralna z 1852 r..JPG
Mapa pochodzi urzędu podatkowego Cesarstwa austro-węgierskiego.Wykonał ją geodeta austriacki dla celów podatkowych i do ksiąg wieczystych w 1952 r. Archiwum PAN Ustrzyki Dolne.