Leszczyny (Bielsko-Biała)

Leszczyny

Część Bielska-Białej
Widok lotniczy
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Bielsko-Biała
Dzielnica	Leszczyny
W granicach Bielska-Białej	1925
Położenie na mapie Bielska-Białej
49°48′04″N 19°03′36″E/49,801111 19,060000
Portal Polska

Leszczyny (niem. Nussdorf) – dzielnica zwyczajowa Bielska-Białej oraz obejmująca ją jednostka pomocnicza gminy. Znajduje się w prawobrzeżnej części miasta pomiędzy Osiedlem Grunwaldzkim a Mikuszowicami, historycznie była przysiółkiem Lipnika. W 2017 zamieszkiwało ją 5829 osób^[1].

Położenie

Granice osiedla (jednostki pomocniczej gminy) Leszczyny wyznaczają^[2]:

• na zachodzie: rzeka Biała – granica z Żywieckim Przedmieściem (w ramach osiedla Bielsko Południe) i Kamienicą
• na północy: linia prosta na północ od zakładów BEFADO, linia kolejowa nr 139, ulica Gałczyńskiego, Poniatowskiego, Żywiecka i Łagodna, nieregularna linia zbliżona do przebiegu ulicy Akademii Umiejętności i Dobrej oraz biegnąca na południe od Szkoły Podstawowej nr 33 i następnie od skrzyżowania z Zygmunta III Wazy ponownie ulica Łagodna – granica z Osiedlem Grunwaldzkim i Złotymi Łanami
• na wschodzie: linia prosta biegnąca na wschód od ulicy Brackiej i Jeździeckiej w pobliżu drogi ekspresowej S1 (obwodnicy wschodniej) – granica ze Straconką
• na południu: ulica Wczasowa, linia kolejowa nr 139 (przystanek Bielsko-Biała Leszczyny jest podzielony) i ulica Piaskowa – granica z Mikuszowicami Krakowskimi

Niemal cały ten obszar wchodzi w skład obrębu ewidencyjnego Lipnik, z wyjątkiem kilku parcel przy ulicy Wczasowej przynależnych do Mikuszowic Krakowskich oraz terenu w zakolu Białej, na którym leży jednostka wojskowa, część Gemini Parku i dawne zakłady APENA – jako niegdysiejsza prawobrzeżna enklawa Bielska należy on do obrębu Żywieckie Przedmieście^[2].

Historia

Koszary c.k. kawalerii w 1904

Szkoła Towarzystwa Szkoły Ludowej w 1906

Leszczyny powstały jako przysiółek wsi Lipnik. W 1815 składały się z trzynastu domów skoncentrowanych w rejonie dzisiejszego skrzyżowania ulic Prusa i Żywieckiej^[3]. Ta druga powstała w obecnym kształcie jako tzw. szosa cesarska łącząca Białą i Żywiec w latach 1818–1820^[4], zastępując starą drogę na Żywiec tworzoną przez dzisiejszą ulicę Leszczyńską^[5]. Według parafialnego spisu ludności z 1825 mieszkało na Leszczynach 165 osób^[6]. Do roku 1843 liczba mieszkańców wzrosła do 230^[7], a do 1869 do 408 w 22 budynkach^[8]. W 1845 Franz Ludwig Strzygowski nabył młyn w zachodniej części Leszczyn, przy rzece Białej, i z wykorzystaniem jego zabudowań założył fabrykę włókienniczą, której kontynuacją były później Zakłady Przemysłu Wełnianego WELUX^[9]. Do postaci fabrykanta nawiązuje do dziś nazwa nadrzecznego Parku Strzygowskiego.

W 1878 uruchumiono linię kolejową Bielsko – Żywiec przebiegającą przez Leszczyny^[10]. W 1900 przysiółek liczył 774 mieszkańców^[11]. W 1901 otwarta została filia niemieckiej szkoły podstawowej, a rok później polska placówka Towarzystwa Szkoły Ludowej^[12]. W 1902 zaczyna się też budowa koszar c. k.kawalerii (współcześnie zajmowane przez 18 Batalion Powietrznodesantowy) w zakolu rzeki Białej, na obszarze, który stanowił wtedy prawobrzeżną enklawę bielskiego Żywieckiego Przedmieścia, a dziś należy do osiedla samorządowego Leszczyny i jest zwyczajowo postrzegany jako część tej dzielnicy^[13].

W 1925 Leszczyny zostały wraz z całą gminą Lipnik włączone w skład miasta Białej, w tym czasie były zamieszkiwane przez 889 osób w 61 budynkach^[14]. Rozpoczął się okres intensywnej urbanizacji zapoczątkowany wytyczyniem po obu stronach ulicy Żywieckiej nowych kwartałów pod zabudowę jednorodzinną^[15]. Wybudowana też została kolonia robotnicza leszczyńskiego Kółka Rolniczego^[16]. Założone w międzywojniu na północnych peryferiach dzielnicy, przy dzisiejszej ulicy Sempołowskiej, olejarnia i fabryka kapeluszy dały początek późniejszym Zakładom Tłuszczowym BIELMAR oraz Bielskim Zakładom Obuwia BEFADO.

Po II wojnie światowej dzielnica rozwinęła się w kierunku południowym i wschodnim. Po północnej stronie ulicy Górskiej powstało w „czynie społecznym młodzieży socjalistycznej” tzw. osiedle Młodości. Zagospodarowano też brzegi potoku Straconka, wzdłuż których powstała strefa rekreacyjna nazywana Bulwarami Straceńskimi lub Bulwarami Młodości^[17]. Wybudowane w latach 70. XX wieku wielkopłytowe osiedle Złote Łany płynnie przechodzi w zabudowę Leszczyn. Nieduże osiedle bloków powstało też w zachodniej części dzielnicy, wzdłuż ulicy Leszczyńskiej w sąsiedztwie rozbudowywanej Fabryki Aparatów Elektrycznych APENA, którą założono w 1948^[18]. W 1985 po kilkunastu latach budowy i zmianie pierwotnego przeznaczenia (miał to być hotel pracowniczy FSM) otwarto przy skrzyżowaniu ulic Żywieckiej i Łagodnej orbisowski hotel Magura (obecnie Ibis Styles, budynek ma formę ośmiopiętrowego wysokościowca)^[19]. W latach 1982–1990 wybudowano w miejscu dawnej kaplicy z lat 20. przy ulicy Straconki nowy katolicki kościół parafialny pod wezwaniem Chrystusa Króla^[20].

Gemini Park w pierwotnym kształcie (przed rozbudową w latach 2012–2014)

Wyraźnym przekształceniem układu komunikacyjnego i przestrzennego Leszczyn była budowa w latach 2000–2002 ulicy Bora-Komorowskiego, która połączyła skrzyżowanie przy Magurze z lewobrzeżną częścią miasta poprzez nowy most na Białej^[21]. W 2009 otwarto przy niej, w miejscu zlikwidowanych zakładów włókienniczych WELUX, centrum handlowo-rozrywkowe Gemini Park^[22]. W tym samym roku po sąsiedzku oddano do użytku nową siedzibę bielskiej straży pożarnej^[23].

Galeria

• 

  Ulica Prusa – zabudowa z okresu międzywojennego

• 

  Wjazd do jednostki wojskowej

• 

  Hotel Ibis Styles
  (dawna Magura)

• 

  Kościół Chrystusa Króla

• 

  Przedszkole nr 6 – dawna szkoła TSL

• 

  Potok Straconka

Przypisy

Bibliografia

• Bielsko-Biała. Monografia miasta. Idzi Panic (red.). Bielsko-Biała: Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, 2010. ISBN 978-83-60136-26-3.
• Jerzy Polak: Zarys dziejów Lipnika. Bielsko-Biała: Stowarzyszenie Lipnik, 2002. ISBN 978-83-912192-0-1.