Leukopoeza

Hematopoeza w rozwoju ontogenetycznym człowieka

Leukopoeza – proces powstawania leukocytów, u których występują ziarnistości w cytoplazmie, czyli granulocytów, w skład których wchodzą neutrofile (granulocyty obojętnochłonne), eozynofile (granulocyty kwasochłonne) oraz bazofile (granulocyty zasadochłonne).

Zachodzi on w narządach krwiotwórczych czyli w szpiku kostnym. Tam z niezróżnicowanej komórki łącznotkankowej powstaje mieloblast, który przekształca się kolejno w promielocyt, metamielocyt, a następnie w dany granulocyt.

Leukocyty te są w pewnych ilościach przechowywane w szpiku kostnym i pod wpływem danych czynników uwalniane do krwiobiegu. Procesy zapalne czy martwicze, spożycie pokarmu oraz noradrenalina powodują uwalnianie neutrofilów, a pasożyty czy alergie – eozynofilów.

Do prawidłowego przebiegu procesu leukopoezy potrzebne są witaminy z grupy B.

Omówienie poszczególnych linii rozwojowych układu białokrwinkowego

Ogólne uwagi

Wszystkie komórki typu CFU (ang. Colony Forming Unit - komórka formująca kolonie) są do siebie podobne morfologicznie. Dotyczy to także stadiów pośrednich w erytropoezie i trombopoezie.

Powstawanie eozynofili, bazofili i neutrofili określa się zbiorczo mianem granulopoezy.

Eozynofilopoeza

Poszczególne stadia rozwojowe

1. STEM-CELL (komórka macierzysta w szpiku)
2. CFU-Eo (ang. CFU - Colony Forming Unit)
3. Mieloblast kwasochłonny
4. Promielocyt kwasochłonny
5. Mielocyt kwasochłonny
6. Metamielocyt kwasochłonny
7. Eozynofil

Dodatkowe uwagi

Stadium nr 2 określa się jako komórka progenitorowa.

Stadia od 3 do 6 określa się jako komórki prekursorowe.

Pierwotnie eozynofil opuszcza szpik w postaci pałeczki (będąc jednak już komórką dojrzałą), potem dopiero przyjmuje postać kulistą.

Czynniki stymulujące

• czynnik komórek pnia SCF
• interleukina IL-3
• czynnik wzrostowy granulocytów - CSF-G
• interleukina IL-5
• czynnik wzrostowy linii granulocytów i monocytów - CSF - GM

Bazofilopoeza

Stadia pośrednie

1. STEM-CELL (komórka macierzysta w szpiku)
2. CFU-Ba (ang. CFU - Colony Forming Unit)
3. Mieloblast zasadochłonny
4. Promielocyt zasadochłonny
5. Mielocyt zasadochłonny
6. Metamielocyt zasadochłonny
7. Basofil

Uwagi dodatkowe

Takie same jak przy eozynopoezie.

Czynniki stymulujące

• czynnik komórek pnia SCF
• interleukiny IL-3 IL-4 i IL-10
• nerwowy czynnik wzrostowy NGF

Neutrofilopoeza

Stadia pośrednie

1. STEM-CELL
2. CFU-GM
3. CFU-G
4. Mieloblast obojętnochłonny
5. Promielocyt obojętnochłonny
6. Mielocyt obojętnochłonny
7. Metamielocyt obojętnochłonny
8. Neutrofil

Uwagi dodatkowe

Linia rozwojowa neutrofili jest na początkowym etapie powiązana z linią rozwojową monocytów. Linie te rozdzielają się dopiero po stadium CFU-GM.

Reszta uwag podobna jak przy eozynofilach.

Czynniki stymulujące

Rozdzielenie linii rozwojowych monocytów i neutofili w stronę tych drugich jest stymulowane przez:

• czynnik wzrostowy granulocytów CSF-G
• czynnik wzrostowy granulocytów i monocytów CSF-GM

Monocytopoeza

Stadia pośrednie

1. STEM-CELL
2. CFU-GM
3. CFU-M
4. Monoblast
5. Promonocyt
6. Monocyt
7. Makrofag (ewentualne stadium występujące wyłącznie w tkankach)

Uwagi dodatkowe

Linia rozwojowa monocytów jest powiązana z linią rozwojową neutrofili. Obie linie rozdzielają się po stadium CSF-GM i jest to efekt ekspresji cząsteczki CD14, wyróżniającej przyszłą linię monocytów/makrofagów.

Czynniki stymulujące

• czynnik wzrostowy granulocytów i makrofagów - CSF-GM
• czynnik wzrostowy makrofagów - CSF-M
• interleukina - IL-6

Limfocytopoeza

Stadia pośrednie

1. STEM-CELL
2. Macierzysta komórka limfopoezy CSF-L

W tym miejscu rozdzielają się linie rozwojowe dla poszczególnych typów limfocytów (B, T i NK)

Limfopoeza NK

Limfocyty NK powstają bezpośrednio z CSF-L.

Limfopoeza B

1. CSF-L
2. Limfoblast
3. Duży limfocyt
4. Limfocyt B
5. Plazmocyt (stadium występujące wyłącznie w stanach zapalnych i jest istotnym elementem odpowiedzi humoralnej organizmu)

Limfopoeza T

1. CSF-L
2. Limfoblast
3. Duży limfocyt
4. Limfocyt T

Uwagi dodatkowe

Dojrzewanie limfocytów T występuje w grasicy.

Dojrzewanie limfocytów B występuje w szpiku kostnym oraz w układzie limfatycznym układu pokarmowego.

Limfocyty NK nie podlegają dojrzewaniu w tkankach obwodowych.

Czynniki różnicujące

Są to białka błonowe, będące markerami dla poszczególnych typów limfocytów.

Dla limfocytów T:

• Th CD45, CD3, CD4
• Tc CD45, CD3, CD8
• Treg CD45, CD4, CD25

Dla limfocytów B:

• CD10
• CD19
• CD20
• CD34

Czasami występują jeszcze cząsteczki CD22, CD38 i CD40.

Dla limfocytów NK:

• CD16
• CD56

Zobacz też

• hemopoeza
• erytropoeza

Bibliografia

• Mała Encyklopedia Medycyny. Wyd. piąte. T. II. Warszawa: PWN, 1989. ISBN 83-01-08835-4.
• Cichocki T., Litwin J.A., Mirecka J., Histologia. Wyd. czwarte poprawione i uzupełnione. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, ISBN 978-83-233-2752-3
• Traczyk W.Z., Fizjologia człowieka w zarysie. Wyd. ósme, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005. ISBN 83-200-3161-3