Lewałd Wielki

Lewałd Wielki

wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Gmina	Dąbrówno
Liczba ludności	240
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	14-120[1]
Tablice rejestracyjne	NOS
SIMC	0472443
Położenie na mapie gminy Dąbrówno Lewałd Wielki
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Lewałd Wielki
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Lewałd Wielki
Położenie na mapie powiatu ostródzkiego Lewałd Wielki
53°26′15″N 19°59′04″E/53,437500 19,984444

Lewałd Wielki (niem. Groß Lehwalde) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Dąbrówno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Wieś mazurska. Działa tu gospodarstwo agroturystyczne.

Części wsi

Historia

Dokumenty lokacyjne wsi się nie zachowały. Prawdopodobnie Lewałd Wielki powstał w XIV w. W czasie wojen polsko-krzyżackich z początków XV wieku wieś została zniszczona. W 1414 r. z 17 włók aż 9 leżało odłogiem. W 1433 r. Paweł Russdorf nadał 9 włók Aleksandrowi z Rogożna. W 1468 r. niejaki Pielgrzym z Tymawy sprzedał 6 włok Wisławowi. W 1476 r. Tomasz z Groszkowa kupił 9 włók w Lewałdzie za kwotę 40 grzywien od Nicklisa z Ruszkowa. W 1540 r. w Lewałdzie było 15 wolnych pruskich, dwóch chłopów i 9. zagrodników. W tym czasie na parafii w Lewałdzie nie było pastora, a wolni wnosili skargę na właściciela majątku ziemskiego - Quirina von Ölsnitza - za nałożenie na nich zbyt dużego obciążenia. Wspomniany Quirin von Ölsnitz w 1572 r. sprzedał wieś czynszową Lewałd, obejmującą 80 włók staroście działdowskiemu (Feliks Finck). W tym czasie w Lewałdzie aż 17 mieszczan z Dąbrówna posiadało ziemię w Lewałdzie (od 1 do 5 włók każdy). 23 wolnych od pańszczyzny chłopów posiadało od 3,5 do 4,5 włoki ziemi. Ponadto we wsi było jeszcze pięciu zagrodników.

W 1717 r. Lewałd Wielki obejmował 41 włók ziemi i był wsią szkatułową. Krzysztof Reinhold posiadał w tym czasie 21 włók. Wolni chłopi, służący jako muszkieterzy, skarżyli się na niesprawiedliwy wymiar szarwarku. Jednakże dopiero w 1749 uwolniono ich od szarwarku. W 1783 r. Lewałd był wsią szlachecką z 30 domami.

W 1861 r. wieś i majątek ziemski łącznie obejmowały 5589 mórg ziemi i mieszkało tu 830 osób. W 1878 r. powstała w Lewałdzie pierwsza na Mazurach (i długo jedyna) biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych. W 1895 r. wieś i majątek gospodarowały na 1138 ha.

W 1939 r. we wsi było 583 mieszkańców. Urodzony w Lewałdzie Alfred Kaczyński zginął w sierpniu 1942 r. w obozie zagłady w Sutthofie.

W 1974 r. do sołectwa Lewałd Wielki należały następujące miejscowości: osada Folągi (obecnie część wsi), wieś Lewał Wielki i wieś Stare Miasto^[4]. W tym czasie Lewałd należał do gminy Dąbrówno, powiat ostródzki.

Przypisy

Bibliografia

• Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, 448 str.