Lewicowa Opozycja

Przywódcy Lewicowej Opozycji. Od lewej siedzą: Leonid Sieriebriakow, Karol Radek, Lew Trocki, Michaił Bogusławski i Jewgienij Prieobrażenski; stoją: Chrystian Rakowski, Jakow Drobnis, Aleksandr Biełoborodow i Lew Sosnowski
Działacze Lewicowej Opozycji 1927. Pośrodku siedzi Lew Trocki, po lewej Iwan Smirnow, po prawej Ivar Smilga

Lewicowa Opozycja, czasem określana jako Lewa Opozycja (ros. Левая оппозиция) – frakcja WKP(b) działająca mniej więcej w latach 1923-1927, pod nieformalnym przywództwem Lwa Trockiego. Grupa ta brała udział w wewnątrzpartyjnej walce o władzę i dalszy kierunek przemian w ZSRR. Jej członkowie występowali pod hasłami „walki z biurokratyzacją kraju” i opowiadali się przeciwko uznaniu za obowiązującą koncepcji „socjalizmu w jednym kraju”, czemu przeciwstawiali koncepcję rewolucji permanentnej i dążenie do budowy socjalizmu w skali globalnej.

Uformowanie się nigdy niesformalizowanej Lewicowej Opozycji miało związek z chorobą Włodzimierza Lenina i otwierającą się kwestią jego następcy. Jej źródłem była również sytuacja powstała w Rosji po zwycięskiej dla bolszewików wojnie domowej. Fakt, iż ZSRR zdołał odeprzeć interwencję zagraniczną, nie udały się jednak rewolucje w krajach zachodnich, postawił państwo bolszewików w sytuacji nieprzewidzianej przez teorię marksistowską, gdzie umiędzynarodowienie rewolucji socjalistycznej było traktowane jako podstawowy warunek jej sukcesu[1].

Lew Trocki i jego zwolennicy nie pogodzili się ani z upadkiem rewolucji zachodnich, ani z rosnącą biurokratyzacją państwa radzieckiego. W 1923 Trocki w liście do Prezydium partii stanowczo protestował przeciwko polityce sekretarza Józefa Stalina oraz ostrzegał bezskutecznie przed dalszą biurokratyzacją[2]. W październiku tego samego roku napisał na ten sam temat list otwarty, nazwany – od liczby zebranych pod nim podpisów aktywistów partyjnych – Oświadczeniem Czterdziestu Sześciu. W liście tym sygnatariusze apelowali o przywrócenie demokracji wewnątrzpartyjnej[3]. Dokument nie odegrał jednak zamierzonej roli. Józef Stalin oraz wspierający go Grigorij Zinowiew i Lew Kamieniew postarali się o zatajenie go przed większością szeregowych członków partii oraz o podjęcie dyskusji na jego temat jedynie w dobrze wyselekcjonowanym gronie działaczy partyjnych oraz kilku robotników. W wyniku dyskusji tekst został uznany za poważny błąd, odmówiono jego publikacji w partyjnym organie prasowym, zaś na łamach „Prawdy” ukazał się krytyczny artykuł Zinowiewa.

Stanowisko Lewicowej Opozycji zostało zawarte na łamach napisanego przez Trockiego Nowego kursu, w którym opozycjoniści kontynuowali protest przeciwko biurokratyzacji partii. Nie krytykując samego systemu monopartyjnego, żądali „powrotu do prawdziwego marksizmu”[4]. Mimo prób odwoływania się do robotników oraz dołów partyjnych opozycjoniści, nie mając oparcia w aparacie partyjnym (całkowicie kontrolowanym przez zwolenników Stalina), stopniowo tracili popularność i wpływy w organizacji. W 1924 w czasie XIII zjazdu RKP(b) i w toku dyskusji w Komitecie Centralnym partii na jesieni tego samego roku Trocki konsekwentnie tracił pozycję, a 6 stycznia 1925 stracił stanowisko ludowego komisarza ds. wojskowych i morskich. W tym samym roku Kamieniew i Zinowiew nieoczekiwanie zmienili front, przechodząc do obozu Lewicowej Opozycji. Mimo tego w 1926 opozycjoniści stracili stanowiska w Politbiurze, zaś rok później Trocki i Zinowiew zostali usunięci z partii, natomiast poglądy związane z Lewicową Opozycją zostały oficjalnie uznane za niezgodne z doktryną partyjną, zaś głoszący je wezwani do złożenia samokrytyki[5].

Po XV zjeździe WKP(b) Zinowiew i Kamieniew oficjalnie potępili swoje poparcie dla Trockiego i w 1928 mogli oficjalnie wrócić do partii na podrzędne stanowiska. Podobnie postąpili niektórzy zwolennicy Trockiego; inni konsekwentnie pozostali przy swoich poglądach, za co zostali zesłani w różne miejsca Związku Radzieckiego (sam Trocki trafił w 1928 do Ałma-Aty, a rok później został wygnany z ZSRR) i w większości skazani na śmierć w czasie późniejszych czystek, notabene podobnie jak ludzie, którzy pod koniec lat 20. XX wieku oficjalnie zerwali więzi z opozycją.

Przypisy

  1. U.Ługowska, A.Grabski, Trockizm. Doktryna i ruch polityczny, Warszawa, TRIO 2003, s. 23.
  2. D. Wołkogonow, Trocki, Warszawa, Amber 1996, s. 265.
  3. D. Wołkogonow, op.cit., s. 266.
  4. Tekst Nowego kursu.
  5. D. Wołkogonow, op.cit., s. 314.

Media użyte na tej stronie

Trotskyist Left Opposition-1927.jpg
Members of The Left (Trotskist) Opposition in 1927
Trotskigroup640.jpg
Trotsky's Left Oppostion, Moscow 1927. Bottom row, left to right: Istchenko, I. Smirnov, Trotsky, I. Smilga, Alsky. Standing directly behind Trotsky is B. Eltsin, last on right: Ter-Vaganian. Man Nevelson, the husband of Trotsky's daughter Nina, is second from the right (source: David King) or the left (sovlit.org).