Libusza (wieś)
| Artykuł | 49°41'31"N 21°14'20"E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 49°41'N, 21°16'E, 49°41'34.62"N, 21°14'24.04"E |
| - błąd | 2332 m |
| Odległość | 2341 m |
| wieś | |
.jpg) Drewniany kościół w Libuszy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość | 262–300 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) | 3230[1] |
| Strefa numeracyjna | 13 |
| Kod pocztowy | 38-306[2] |
| Tablice rejestracyjne | KGR |
| SIMC | 0345012 |
Położenie na mapie gminy Biecz _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Biecz") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gorlickiego  | |
 49°41′31″N 21°14′20″E/49,691944 21,238889 | |
| Strona internetowa | |
Libusza – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Biecz.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Libusza. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
W Libuszy znajduje się zabytkowy kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny włączony do Szlaku architektury drewnianej w Województwie Małopolskim.
Położenie
Libusza oddalona jest o 3 km od miasta Biecz w kierunku południowo-wschodnim. Leży w dolinach Ropy i potoku Libuszanka, w obniżeniu zwanym Kotliną Libuszy.
Integralne części wsi
| 0345029 | Jedle | część wsi |
| 0345035 | Kolonia | część wsi |
| 0345041 | Libusza Dolna | część wsi |
| 0345058 | Libusza Górna | część wsi |
| 0345064 | Pasternik | część wsi |
| 0345070 | Podlesie | część wsi |
| 0345087 | Podwójtowie | część wsi |
| 0345093 | Resztówka | część wsi |
Oprócz części wsi wykazanych w TERYT mieszkańcy wyróżniają przysiółki: Półrole, Rzeki.
Historia
Według rozpowszechnionego podania nazwa tej miejscowości ma pochodzić od księżniczki Libuszy – najmłodszej córki Kroka, legendarnej władczyni Czech, założycielki Pragi, której małżeństwo z księciem Przemysłem Oraczem miało dać początek dynastii Przemyślidów.
Miejscowość występuje w dokumentach już w 1343 r. jako własność Sąda Pieniążka[5]. Dokument ponownie lokujący Libuszę „na surowym korzeniu” został wydany przez króla Kazimierza Wielkiego 30 września 1348 w Krakowie, niejakiemu Jakubowi (zezwalał na założenie wsi nad rzeką Lubus w lasach królewskich). Wieś należała do dóbr królewskich. Sołectwo w Libuszy wchodziło w skład uposażenia szpitala św. Ducha w Bieczu[6]. W 1361 r. notowany jest rektor kościoła w Libuszy, imieniem Jakub. Wieś początkowo rozwijała się zapewne wolno i była uboga, skoro w 1383 r. Spytko, wojewoda krakowski i starosta biecki, biorąc pod uwagę nieurodzajność gleby w Libuszy, każe liczyć do opłaty czynszu i danin tylko 8 zamiast 11 łanów.
Od XVI w. Libusza stała się ośrodkiem włości niegrodowego starostwa libuskiego, w skład którego wchodziły wsie: Binarowa, Kryg, Moszczenica, Rzepiennik Marciszewski, Rzepiennik Strzyżewski, Rzepiennik Suchy, Rożnowice i Racławice[5]. Dopiero wówczas w związku z rozwojem rzemiosła w Libuszy nastąpił szybki rozwój wsi. Znana ona była z przemysłu tkackiego, uprawiano tutaj na szeroką skalę len i konopie. Starostwo przetrwało do I rozbioru Polski.
Przemysł naftowy
W drugiej połowie XIX wieku wskutek rozwijającego się przemysłu naftowego powstały w Libuszy, w 1856 roku, pierwsze kopalnie ropy naftowej, założone przez hrabiego Tadeusza Skrzyńskiego. W 1872 roku jego syn, hrabia Adam Skrzyński założył w Libuszy rafinerię nafty. Później kopalnie i rafinerię nabyła i rozbudowała szwedzka firma „Standard Nobel”. Podczas kryzysu gospodarczego w 1937 r. firma podjęła decyzję o likwidacji nierentownego zakładu, co doprowadziło do strajku okupacyjnego załogi rafinerii. Strajk trwał 7 tygodni i zakończył się klęską robotników, z których 320 straciło pracę. Instalacje rafinerii popadły w ruinę, a pozostałości żelbetowych konstrukcji widoczne są do dnia dzisiejszego[5]. Na terenie dawnej rafinerii powstała po II wojnie baza techniczno-materiałowa Przedsiębiorstwa Geologicznego Poszukiwań Naftowych, rozbudowana w latach 1969–1973.
Zabytki
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[7].
- kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny – drewniany kościół z początków XVI w, uważany wówczas za jeden z najpiękniejszych i najcenniejszych zabytków Małopolski, spłonął 15 lutego 1986 roku. Odbudowany w stanie surowym z funduszów konserwatorskich na początku XXI w. z równoczesną rekonstrukcją jego wnętrza. W nocy z 1/2 lutego 2016 r. kościół ponownie spłonął[8].
- cmentarz wojenny nr 101 z I wojny światowej, w płd.-zach. części wsi[9].
Pozostałe zabytki
- dwór z I połowy XIX w., otoczony resztkami parku z licznymi starymi drzewami;
- kapliczka przy drodze do Wójtowej – murowana, kryta daszkiem gontowym, z ludową rzeźbą św. Jana Nepomucena;
- stare krzyże przydrożne;
- nieliczne, stare chałupy z XIX/XX wieku.
Miejscowość znajduje się na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej.
Inne
Wieś jest siedzibą parafii pod wezwaniem Narodzenia NMP, należącej do dekanatu Biecz, diecezji rzeszowskiej. W latach 1985–1997 wybudowano nowy kościół pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny, którego proboszczem jest ks. Stanisław Dębiak, natomiast katechetą jest ks. Michał Dusza. Kilka lat wcześniej wybudowano dom strażaka oraz nową szkołę, a w 2000 roku oddano do użytku salę gimnastyczną.
Ludzie związani z miejscowością
- Aleksander Kosiba
- Alojzy Kosiba
- Tadeusz Pabis
- Franciszek Rybka
Muzeum w Libuszy
Pożar kościoła – 2 lutego 2016
Spalony kościół – stan na dzień 15.04.2019
Nowy kościół parafialny
Przypisy
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 651 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b c Kłos Stanisław: Gorlice i okolice. Przewodnik, Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1976, s. 113.
- ↑ Ślawski Tadeusz: Biecz i okolice, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, s. 63.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 18.
- ↑ Marcin Koczyba: Libusza: Pożar XVI-wiecznego kościoła. Zabytek całkowicie spłonął. krakow.onet.pl, 2015-02-02. [dostęp 2018-06-24]. (pol.).
- ↑ Komputerowa Baza Cmentarzy Wojennych. grobywojenne.malopolska.uw.gov.pl. [dostęp 2018-06-24]. (pol.).
Linki zewnętrzne
- Libusza, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 206.
- Libusza, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 226.
- Siedziba gminy: Biecz
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
.jpg)
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
wieś Libusza (województwo małopolskie)
Autor: Wuhazet - Henryk Żychowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Libusza kościół parafialny
-muzeum_Przem_Naft_i_Etn.jpg)
(c) Przemekkus z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
Muzeum Przemysłu Naftowego i Etnografii w Libuszy
.jpg)
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
kościół