Likaon (syn Pelazgosa)

Likaon
Ilustracja
Likaon, rycina autorstwa Hendrika Goltziusa do Metamorfoz Owidiusza
mityczny król Arkadii
Dane biograficzne
OjciecPelazgos
MatkaMeliboja
Dzieci50 synów, m.in. Niktimos

Likaon (także Lykaon; gr. Λυκάων Lykáōn, łac. Lycaon) – w mitologii greckiej król Arkadii[1].

Ojciec 50 synów

Likaon był synem Pelazgosa i Okeanidy Meliboi albo nimfy Kyllene. Wstąpił na tron Arkadii po śmierci swego ojca. Z licznymi żonami miał pięćdziesięciu synów i jedną córkę Kallisto, choć wedle innych wersji, Kallisto była jego wnuczką. Synowie Likaona są najczęściej herosami, eponimami miast Peloponezu. Tradycja mitograficzna jest jednak w tym względzie bardzo niejednolita i wygląda na to, że zmieniała się zależnie od potrzeby i lokalnych uwarunkowań. Mitografowie nie zgadzają się nie tylko co do imion i kolejności starszeństwa, ale nawet co do liczby[2]. W jednych przekazach mówi się o 50 synach w innych o 22[3]. Apollodor wymienia ich czterdziestu ośmiu, Pauzaniasz – dwudziestu sześciu, przy czym tylko siedmiu pojawia się w obydwu zestawieniach. Wedle Pauzaniasza najstarszy jest Niktimos, u Apollodora jest on najmłodszy, najstarszy zaś jest Majnalos. Dionizjusz z Halikarnasu uważa Peuketiosa, za brata Ojnotrosa i podaje, że razem przybyli do Italii, gdzie każdy z braci dał początek innemu plemieniu – Peuketiów i Ojnotrów. Dionizjusz odróżnia zresztą od Likaona syna Pelazgosa jego przodka, syna Ajzejosa i ojca Dejaniry, która poślubiła Pelazgosa i miała z nim syna Likaona[2].

Synowie Likaona u ApollodoraSynowie Likaona u Pauzaniasza
Majnalos, Tesprotos, Heliks, Niktimos, Peuketios, Kaukon, Meksiteus, Hopleus, Makareus, Makedonos, Horos, Polichos, Akontes, Euajmon, Ankyor, Archebates, Karteron, Ajgajon, Pallas, Kanetos, Protoos, Linos, Koreton, Teleboas, Fysjos, Fassos, Ftios, Lykios, Haliferos, Genetor, Bukolion, Sokleus, Fineus, Eumetes, Harpaleus, Porteus, Platon, Hajmon, Kynajtos, Leon, Harpalykos, Herajeus, Titanas, Mantinoos, Klitor, Stymfalos, OrchomenosMajnalos, Hellisson, Niktimos, Makareus, Pallas, Lykios, Aliferos, Herajeus, Mantineus, Orchomenos, Oresteus, Figalos, Trapezus, Daseatas, Akakos, Toknos, Hypsas, Tegeates, Kromos, Charisjos, Trikolonos, Perajtos, Aseatas, Sumateus, Ojnotros[2]

Przemieniony w wilka

Likaon, według części podań, był człowiekiem równie pobożnym jak jego ojciec Pelazgos. Wprowadził cywilizację w Arkadii i kult Zeusa Likajosa. Chętnie odwiedzali go bogowie. Synowie Likaona, pragnąc sprawdzić, czy goście ojca rzeczywiście są bogami, zabili dziecko i pomieszali jego ciało z mięsem zwierząt ofiarnych. Czyn ten oburzył bogów, którzy zesłali burzę i piorunem porazili fałszywych ofiarników[2][3].

Najczęściej jednak uważa się Likaona i jego synów za bezbożników. Zeus, chcąc się osobiście przekonać o ich nieprawościach, pod postacią żebraka zjawił się na dworze Likaona. Król rozpoznawszy boga, poddał go próbie: podczas posiłku podał mu mięso ludzkie, zakładnika trzymanego na dworze albo kogoś z członków swojej rodziny, syna Niktimosa lub wnuka Arkasa, syna Kallisto i Zeusa. Rozgniewany Zeus wywrócił stół, za którym siedział i uderzeniem pioruna zabił zarówno Likaona, jak i jego synów[2]; w niektórych wersjach mitu z wyjątkiem najmłodszego, Niktimosa, którego ocaliły błagania bogini Gai[4], a który po śmierci ojca został królem Arkadii. W tych wersjach, w których ofiarą był Arkas, został on przez Zeusa przywrócony do życia i osadzony na tronie królów Arkadii w miejsce swojego dziadka[5]. Według innej wersji mitu Likaon bądź on i jego synowie zostali zamienieni w wilki[6]. Miejsce obrzydliwej uczty znane było później pod nazwą Trapezuntu. Uczta u Likaona jest też wstępem do mitu o potopie Deukalionowym[3].

Opowieść o Zeusie i ofierze z chłopca jest wyrazem obrzydzenia, jakie budziły w bardziej cywilizowanych częściach Grecji barbarzyńskie i przeciwne naturze (Plutarch: Żywot Pelopidasa) kanibalskie rytuały praktykowane w Arkadii ku czci Zeusa[7]. Składano tam istotnie ludzi w ofierze Zeusowi, a uczestnicy ofiary zjadali jego wnętrzności. Według podania zamieniali się wówczas na osiem lat w wilki, po czym odzyskiwali swą pierwotną postać, jeśli przez ten czas nie tknęli mięsa ludzkiego[a][8]. Obrzędy polegające na składaniu ofiar z ludzi bóstwu mogły mieć na celu zapewnienie bezpieczeństwa osiedlom ludzkim od wilków. Postać króla-wilka i skomplikowane układy liczbowe, zawarte w micie, mogące odnosić się do czasu sprawowania przez niego władzy, są przedmiotem spekulacji uczonych[7].

Zobacz też

  • likantropia

Uwagi

  1. ↑ O Likaonie wspominają Homer w Iliadzie III 333; XX 81; XXI 34 i n.; XXII 46 i n.; XXIII 746 i n.; Apollodoros w Bibliotece III 8, 1 i n.; 12, 5; Pauzaniasz w Wędrówkach po Helladzie VIII 2, 1 i n.; Hezjod we fr. 71; Scholia do Eurypidesowego Orestesa 1642; Strabon w Geografii V 221; Hygin w Astronomii poetyckiej II 4 i w Opowieściach mitycznych 176; 225; Owidiusz w Przemianach I 196 i n.; Jan Tzetzes w komentarzu do Lykofrona 482; Mikołaj z Damaszku we fr. 41; Nonnos w Dionisiakach XVIII 20 i n.; Eratostenes w Ugwiednieniach VIII i Księga Suda

Przypisy

  1. ↑ Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 263. ISBN 80-8046-098-1. (słow.); polskie wydanie: Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej (Encyklopedia mitologii antycznej, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej).
  2. ↑ a b c d e Grimal 1987 ↓, s. 212.
  3. ↑ a b c Graves 1974 ↓, s. 140.
  4. ↑ Grimal 1987 ↓, s. 254.
  5. ↑ Grimal 1987 ↓, s. 43.
  6. ↑ Mała Encyklopedia 1990 ↓, s. 420.
  7. ↑ a b Graves 1974 ↓, s. 142.
  8. ↑ Grimal 1987 ↓, s. 213.

Bibliografia

  • Robert Graves: Mity greckie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
  • Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987. ISBN 83-04-01069-0.
  • Lycaon (ang.). W: Greek myth index [on-line]. 2007. [dostęp 2010-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-02)].
  • Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990. ISBN 83-01-03529-3.
  • Carlos Parada: Arcadia (ang.). maicar.com, 1997. [dostęp 2014-02-21].
  • Carlos Parada: Lycaon2 (ang.). W: Greek Mythology Link [on-line]. [dostęp 2011-08-02].
  • Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 366: Lycaon (ang.). W: The Ancient Library. The complete classics bookshelf on the web. [on-line]. 2005. [dostęp 2011-08-02].
  • William Smith: Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 1867, T. 2, s. 843: Lycaon (ang.). W: The Ancient Library. The complete classics bookshelf on the web. [on-line]. 2005. [dostęp 2011-08-02].

Media użyte na tej stronie

Hendrik Goltzius - Lycaon.jpg
Lycaon. From Ovid's Metamorphoses Book I, 209 ff.