Likud

Likud
‏ליכוד‎
Ilustracja
Państwo

 Izrael

Lider

Binjamin Netanjahu

Data założenia

1973

Adres siedziby

Mecudat Ze’ew,
ul. króla Jerzego 38,
Tel Awiw, Izrael

Ideologia polityczna

nacjonalizm, konserwatyzm społeczny, syjonizm rewizjonistyczny

Poglądy gospodarcze

liberalizm

Liczba członków

ok. 125 tys. (2012)[1]

Członkostwo
międzynarodowe

Sojusz Europejskich Konserwatystów i Reformatorów

Młodzieżówka

Likud Youth

Barwy

niebiesko-białe

Obecni posłowie
32/120
Strona internetowa

Likud (hebr. ליכוד; dosłownie: Unia[2], Zjednoczenie[3] lub Konsolidacja[4]) – prawicowa, nacjonalistyczno-konserwatywna[5][6] partia polityczna w Izraelu.

Korzenie Likudu sięgają tzw. syjonizmu rewizjonistycznego, którego początki to lata 20. XX wieku i działalność Ze’ewa Żabotyńskiego. Kontynuatorem jego myśli w powstałym w 1948 roku Izraelu był Menachem Begin, twórca partii Herut (חירות, hebr. Wolność), która pozostawała w opozycji do centrolewicowej partii Mapai. Antagonizm ten spotęgowała różnica zdań podczas konfliktu Żydów z Brytyjczykami, który miał miejsce w Palestynie przed i po II wojnie światowej. Założona przez rewizjonistów i dowodzona później przez Begina organizacja bojowa Irgun dążyła do usunięcia siłą wojsk brytyjskich z Palestyny, co kontestowała bardziej umiarkowana syjonistyczna lewica skupiona wokół Dawida Ben Guriona.

Likud jako organizacja skupiająca ugrupowania prawicowe został założony w 1973 roku. Podczas kampanii wyborczej do ósmego Knesetu swe siły połączyły Gahal (Gusz Herut Liberalim, blok Herutu z liberałami) z La’am (utworzonym z Wolnego Centrum, Listy Narodowej i Ruchu na Rzecz Wielkiego Izraela). Na arenie polityki wewnętrznej Likud prezentował umiarkowany konserwatyzm i popierał w gospodarce wprowadzenie reguł wolnego rynku. W 1977 roku Likud wygrał wybory do dziewiątego Knesetu. Wówczas Begin został pierwszym prawicowym premierem Izraela. Zapoczątkował on proces pokojowy z Egiptem, którego następstwem było porozumienie z Camp David i traktat pokojowy pomiędzy Izraelem a Egiptem z 1979 roku. Menachem Begin był przywódcą Likudu do 1983 roku. Wówczas to premierem został Icchak Szamir, który był liderem partii do 1993 roku. W 1984 roku ugrupowanie utworzyło po raz pierwszy wielką koalicję rządową z Izraelską Partią Pracy. Cztery lata później nastąpiło formalne rozwiązanie frakcji politycznych Herut i Partii Liberalnej, które ostatecznie połączyły się w jednolitą partię Likud. Od 1993 roku przywódcą tego ugrupowania był Binjamin Netanjahu. Jego partia w wyborach do czternastego Knesetu wystartowała ze wspólnej listy Likud – Geszer – Comet. W 1996 roku Netanjahu został premierem rządu. Rok później kilku skrajnie prawicowych członków Likudu odeszło z partii, gdyż nie godzili się na porozumienie z Palestyńczykami. Założyli oni nowe ugrupowanie, któremu nadali starą nazwę – Herut (miało to oznaczać powrót do korzeni syjonizmu rewizjonistycznego). Od 1999 roku przywódcą Likudu był Ariel Szaron, który został premierem w 2001 roku. W trakcie jego rządów ponownie utworzono wielką koalicję z Partią Pracy. W 2005 roku Ariel Szaron zrezygnował z członkostwa w Likudzie i założył nową centrową partię Kadima. Kilka miesięcy później w wyniku udaru mózgu zapadł w śpiączkę. Przewodniczącym ugrupowania ponownie został Binjamin Netanjahu.

W wyniku wyborów w 2006 roku Likud uzyskał dopiero czwartą liczbę mandatów, jednak dwa lata później, podczas przedterminowych wyborów w lutym 2009 roku wydatnie powiększył swój stan posiadania, do 27 deputowanych, co umożliwiło jej utworzenie rządu. 31 marca 2009 r. lider Likudu, Binjamin Netanjahu, został premierem Izraela. Przed wyborami w 2013 ugrupowanie postanowiło połączyć siły z partią Nasz Dom Izrael. Ostatecznie Likud wprowadził do parlamentu 20 deputowanych, a cały blok – 31. Netanjahu pozostał premierem Izraela. Sojusz ten nie przetrwał jednak długo – w kolejnych, przedterminowych wyborach parlamentarnych w marcu 2015, Likud wystartował samodzielnie, uzyskując 30 mandatów.

Od 2016 roku Likud jest tzw. „członkiem regionalnym” Sojuszu Europejskich Konserwatystów i Reformatorów[7][8].

Członka tej partii określa się w Izraelu mianem likudnika (hebr. לִכּוּדְנִיק).

Historia

Powstanie partii i przywództwo Begina

Menachem Begin, Andrews AFB, 1978.JPG Yitzhak Shamir 1988.jpg

Ariel Sharon, by Jim Wallace (Smithsonian Institution).jpg
Dawni i obecni liderzy Likudu: Menachem Begin, Icchak Szamir, Binjamin Netanjahu, Ariel Szaron

Likud powstał jako połączenie kilku prawicowych partii tuż przed wyborami w 1973 roku. W jego skład weszły ugrupowania takie jak Gahal (złożony z liberałów i Herutu Begina), Wolne Centrum, Lista Państwowa i Ruch na rzecz Wielkiego Izraela. Likud był sojuszem tych ugrupowań, z dominującą rolą Herutu, do 1988 roku, kiedy to poszczególne formacje zostały rozwiązane, a sam blok stał się unitarna partią polityczną[5]. Od czasu swego powstania, cieszył się on znacznym poparciem Żydów sefardyjskich, którzy czuli się dyskryminowani przez rządzącą Koalicję Pracy (Ma’arach), zdominowaną przez Żydów aszkenazyjskich[9].

Pierwszym premierem Izraela z Likudu był Menachem Begin, który poprowadził partię do zwycięstwa w wyborach 1977 roku[10]. Był to pierwszy przypadek w krótkiej jeszcze historii tego państwa, kiedy to centrolewica utraciła władzę. Pomimo tego, że Begin był w przeszłości przywódcą paramilitarnego Irgunu, udało mu się zainicjować proces pokojowy w stosunkach z Egiptem. Rezultatem tego było porozumienie z Camp David i izraelsko-egipski układ pokojowy z 1979 roku[11].

Szamir, Netanjahu i Szaron

Drugim premierem z Likudu był Icchak Szamir, który został szefem rządu po raz pierwszy w październiku 1983 roku, zaraz po rezygnacji Begina. Był on dawnym dowódcą podziemnej żydowskiej organizacji bojowej Lechi i postrzegany był jako silniejszy lider niż poprzedni premier. Pod jego przywództwem, wielu Żydów z Etiopii i Rosji zostało sprowadzonych do Izraela. Rozbudowano także i stworzono wiele nowych osiedli żydowskich na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy.

Trzecim premierem wywodzącym się z tej partii był Binjamin Netanjahu, wybrany na to stanowisko w maju 1996 roku, tuż po zabójstwie Icchaka Rabina. W prowadzeniu polityki nie kierował się przesłankami ideologicznymi w takim stopniu jak Begin i z tego powodu nie mógł opierać się z takim zdecydowaniem naciskom USA, jak robił to Szamir. Pomimo tego, że był krytyczny wobec postanowień z Oslo i bardziej „jastrzębi” niż jego poprzednicy Rabin i Peres z Partii Pracy, negocjował z Jasirem Arafatem. W 1998 roku, kiedy to Netanjahu rozmawiał z Palestyńczykami w Wye Plantation, kilku członków Knesetu z Likudu odeszło z partii na znak protestu wobec tych działań. Pod przywództwem Benny’ego Begina (syna Menachema Begina), Micha’ela Kleinera i Dawida Re’ema, założyli oni nową partię, Herut – Ruch Narodowy[12]. Nowo powstałe ugrupowanie poparł były premier Icchak Szamir, który jednocześnie wyraził swój zawód poczynaniami Netanjahu[13].

Czwartym premierem z Likudu był Ariel Szaron, wybrany w marcu 2001 roku. Wykorzystał on spadek popularności premiera Ehuda Baraka, mającego problemy z palestyńską intifadą. W wyniku wyborów w 2003 roku, Likud uzyskał aż 40 mandatów[14]. W tym czasie Szaron zaczął odchodzić od linii programowej swojej partii, m.in. wprowadzając w życie plan jednostronnych posunięć w stosunkach z Palestyńczykami. W wyniku tego w lecie 2005 roku zlikwidowano osiedla żydowskie w Strefie Gazy i część osiedli na Zachodnim Brzegu. Wydarzenia te wywołały niezadowolenie w Likudzie i powstanie wewnątrzpartyjnej opozycji wobec poczynań Ariela Szarona[15]. Rezygnację ze stanowiska premiera złożył on 21 listopada 2005 roku (przestał wówczas także być liderem partyjnym)[16]. Konsekwencją tego było założenie własnego ugrupowania, Kadima[17].

Rozłam i powstanie Kadimy

Po zwrocie Szarona w kierunku centrum sceny politycznej, niezadowolenie wewnątrz jego partii zaczęło narastać – spowodowało to głęboki podział w samym ugrupowaniu, jak i pośród jego zwolenników. Tuż przed odejściem lidera Likudu, kilkakrotnie udało mu się przetrwać wewnętrzne kryzysy. Najpierw, w marcu 2005 roku, kiedy to będący wówczas ministrem finansów Netanjahu zaproponował projekt budżetu, który spotkał się z ostrymi protestami, ale ostatecznie uzyskał akceptację[18]. Drugi przypadek miał miejsce we wrześniu 2005 roku, kiedy krytyka Szarona wewnątrz Likudu spowodowała urządzenie głosowania nad wcześniejszymi wyborami na lidera partyjnego. Propozycja ta została odrzucona stosunkiem głosów 52 do 48 proc[19]. W październiku przeciwnicy Szarona z frakcji Likud głosowali wspólnie z opozycją pragnąc uniemożliwić wejście do rządu dwóch jego protegowanych. Zademonstrowano w ten sposób utratę poparcia dla Ariela Szarona w łonie jego własnej partii, a przyjęcie budżetu na 2006 rok okazało się niewykonalne.

W następnym miesiącu Partia Pracy ogłosiła wyjście z rządu Szarona, co spowodowało ogłoszenie wcześniejszych wyborów. Stało się tak z powodu zwycięstwa lewicowego Amira Peretza w wyborach na lidera tego ugrupowania[20]. 21 listopada 2006 roku Ariel Szaron ogłosił, że opuszcza Likud i zakłada nową, centrową formację, Kadima[21]. Zaraz potem aż siedmiu kandydatów zgłosiło swój akces do zajęcia jego miejsca: Binjamin Netanjahu, Uzzi Landau, Sza’ul Mofaz, Jisra’el Kac, Silwan Szalom i Mosze Feiglin. Ten pierwszy okazał się być głównym faworytem[22]. Landau i Mofaz zrezygnowali niedługo potem[23], reszta wsparła Netanjahu lub przeszła do Kadimy[24].

Ponownie Netanjahu

Netanjahu zwyciężył w wyborach na lidera Likudu w grudniu 2005 roku, uzyskując 44,4% głosów. Szalom zajął drugie miejsce, otrzymawszy 33% głosów[25]. Zapewniło mu to drugie miejsce na liście wyborczej partii do parlamentu[26]. Stwierdzono, że frekwencja w wewnątrzpartyjnych wyborach była o wiele mniejsza niż w poprzednich latach – wyniosła mniej niż 40% ze 96 tys. zadeklarowanych członków partyjnych[27]. Duża uwaga mediów skupiła się na najbardziej prawicowym kandydacie, Mosze Feiglinie, który uzyskał ostatecznie 12,4% głosów[28].

Po powstaniu Kadimy Szarona, partia Netanjahu stanęła przed zagrożeniem utraty pozycji jednej z dwóch głównych partii politycznych w Izraelu. Centrowa orientacja nowego ugrupowania przyciągnęła dużą część wyborców i członków Likudu. Z tego powodu kierownictwo tej partii musiało wykonać zwrot w „prawo”, opowiadając się np. przeciwko kolejnym likwidacjom żydowskich osiedli. Pomimo tego w Knesecie wciąż zasiada przedstawicieli wielu ugrupowań o wiele bardziej radykalnym profilu ideologicznym. Innym problemem było to, że część skrajnie prawicowych wyborców Likudu zaczęło głosować na wcześniej wspomniane partie, czując się zdradzonymi. Z tego powodu po wyborach w 2006 roku Likud znalazł się dopiero na czwartym miejscu, ustępując pola m.in. prawicowo-nacjonalistycznej partii rosyjskojęzycznych imigrantów, Jisra’el Betenu. Trzecią partią, po Kadimie i Partii Pracy, został religijny sefardyjski Szas. Wyniki wyborów okazały się dla Likudu porażką – udało mu się uzyskać tylko 12 mandatów, co oznaczało utratę aż 28 miejsc w porównaniu z poprzednimi wyborami[29][30]. Oznacza to najgorszy wynik od czasu, gdy 41 lat wcześniej powstał sojusz Herutu i liberałów, Gahal (pierwowzór Likudu). Netanjahu przyznał, iż wynik ten jest klęską, ale stwierdził także, że pragnie pozostać liderem do czasu nadejścia „lepszych dni”[31].

1 marca 2006 roku komitet centralny Likudu zdecydował o zrzeczeniu się prawa do ustalania składu i kolejności nazwisk na partyjnej liście wyborczej[32]. Partia wkrótce zaczęła odzyskiwać poparcie społeczne, zwłaszcza po kolejnych niepowodzeniach rządu Ehuda Olmerta[33]. Okazało się nawet, że może liczyć na zwycięstwo w kolejnych wyborach parlamentarnych. Jeden z sondaży, przeprowadzony 11 stycznia 2007 przez redakcję gazety Jedi’ot Acharonot wskazał, iż Likud może uzyskać nawet 28 mandatów (przy 21 dla Partii Pracy, 11 dla Szas i jedynie 10 dla Kadimy)[34]. W związku z tym, w doniesieniach medialnych pojawiły się informacje o planowanym połączeniu ugrupowania z Jisra’el Betenu, zwłaszcza po wyjściu tego ugrupowania z rządu Olmerta[35]. Zostały one jednak szybko zdementowane[36].

W pierwszych dniach grudnia 2008, podczas wewnętrznego głosowania w szeregach partii, którego efektem był skład listy wyborczej Likudu podczas wyborów parlamentarnych w styczniu 2009 r., okazało się, że członkowie partii w większości życzą sobie, aby wyrażała ona ich skrajnie prawicowe poglądy. Na liście partyjnej pojawiły się nazwiska przede wszystkim tzw. „jastrzębi” – polityków, którzy opowiadają się za twardą linią postępowania w konflikcie z Arabami. Na wysokich miejscach znaleźli się tam m.in.: Mosze Feiglin (20. miejsce), Gila Gamli’el (19.), Jisra’el Kac (11.), Ze’ew Binjamin Begin (5.), Juli-Jo’el Edelstein (12.), Re’uwen Riwlin (4.) i Gidon Sa’ar (2.), kojarzeni z nurtem skrajnie prawicowym w partii[37], podczas gdy umiarkowani członkowie Likudu – Dan Meridor i Uzzi Dajan zajęli odległe miejsca[38] (odpowiednio 17. i 42.[39]). Dla Netanjahu okazało się to sporym problemem (zwłaszcza stosunkowo wysokie miejsce Feiglina[40]), ponieważ lider Likudu wiele czasu spożytkował na tworzenie wizerunku partii jako ugrupowania centroprawicowego, zdolnego do przyciągnięcia do siebie zniechęconych wyborców Kadimy i Partii Pracy[41][42]. Powrót Likudu na skraj prawego skrzydła izraelskiej sceny politycznej doprowadził do spadku jego popularności wśród bardziej umiarkowanego elektoratu. Wskazywały na to np. wyniki sondażu z 19 grudnia 2008 r. Pod względem popularności, partia zrównała się w tym okresie z Kadimą. Według sondażu przeprowadzonego dla dziennika Ma’ariw, obie ugrupowania uzyskałyby 30 mandatów parlamentarnych, gdyby wybory zostały przeprowadzone właśnie 19 grudnia[43].

20 grudnia 2008 ujawniono hasło wyborcze Likudu używane przed kolejnymi wyborami parlamentarnymi – Likud – ponieważ państwo musi być rządzone. Działacze partii chcieli w ten sposób wyrazić pogląd, że jedynie ugrupowanie Netanjahu może skutecznie zadbać o kraj w czasach kryzysu. Ich zdaniem nie była do tego zdolna Kadima, której rząd zawiódł Izraelczyków w czasie konfliktu w Libanie i walki z terrorystami w Strefie Gazy[44].

Na początku lutego, na tydzień przed wyborami parlamentarnymi, Netanjahu ogłosił, że po zwycięstwie Likudu, będzie dążył do utworzenia rządu jedności narodowej, w skład którego wejdą wszystkie syjonistyczne partie polityczne w Izraelu[45].

Wybory w 2009 roku i rząd Netanjahu

(c) www.pikiwiki.org.il, CC BY 2.5
Plakaty wyborcze Likudu przed wyborami w 2009 r.

W wyborach przedterminowych do Knesetu z 10 lutego 2009 Likud zajął drugie miejsce i otrzymując 27 mandatów parlamentarnych. Wygrała Kadima, uzyskując 28 miejsc w parlamencie[46][47]. Pomimo tego zwycięstwa, pod znakiem zapytania stanęło to, czy kolejny premier Izraela będzie członkiem Kadimy, ponieważ trzecie miejsca zajął prawicowy, nacjonalistyczny Jisra’el Betenu, któremu pod względem ideologicznym o wiele bliżej do Likudu, niż do Kadimy. Jeden z liderów tego drugiego ugrupowania, Me’ir Szitrit, oświadczył, że jego partia nie wejdzie w skład skrajnie prawicowego rządu pod kierownictwem Netanjahu, nie wykluczając jednocześnie udziału w gabinecie, jeśli nie znajdzie się w nim Jisra’el Betenu[48]. 12 lutego izraelskie media podały, że w negocjacjach koalicyjnych lider Likudu planował utworzenie rządu jedności narodowej, poprzez powierzenie Awigdorowi Liebermanowi (przywódca Jisra’el Betenu) teki ministra finansów, a politykom z Kadimy – Liwni i Mofazowi odpowiednio resorty spraw zagranicznych oraz obrony[49].

Ostatecznie Netanjahu utworzył gabinet, w skład którego 31 marca 2009 roku weszli przedstawiciele Likudu, Szasu (Eli Jiszai został wicepremierem i ministrem spraw wewnętrznych), Partii Pracy (Ehud Barak zachował tekę ministra obrony i stanowisko wicepremiera), Jisra’el Betenu (Awigdor Lieberman został wicepremierem i ministrem spraw zagranicznych), Zjednoczony Judaizm Tory oraz Żydowskiego Domu (Ha-Bajit Ha-Jehudi)[50]. Gabinet liczył 29 ministerstw, co było największą liczbą w historii Izraela[51].

31 stycznia 2012 Netanjahu pokonał w wewnątrzpartyjnych wyborach Mosze Feiglina. Otrzymał on 77 proc. głosów zarejestrowanych członków Likudu, którzy wzięli udział w głosowaniu. Netanjahu został wybrany liderem ugrupowania po raz czwarty[52].

Połączenie sił z Jisra’el Betenu i wybory w 2013

25 października 2012 Netanjahu i Lieberman ogłosili połączenie sił partii politycznych, którym przewodzili oraz wystawienie wspólnej listy wyborczej w wyborach w 2013[53]. Informacja ta wywołała dywagacje wśród komentatorów sytuacji na izraelskiej scenie politycznej, spodziewających się dążenia Liebermana do objęcia przywództwa w nowo utworzonym podmiocie. Przywódca Jisra’el Betenu potwierdził te przypuszczenia, stwierdzając, że „jest to jego cel, którym nie jest jednak owładnięty”[54].

W wyniku wyborów parlamentarnych sojusz Likudu i Jisra’el Betenu wprowadził do Knesetu 31 deputowanych, z czego 20 to członkowie tego pierwszego ugrupowania. Netanjahu zachował stanowisko premiera, tworząc w połowie marca 2013 rząd koalicyjny, w skład którego weszli także przedstawiciele ugrupowań Jest Przyszłość (Jesz Atid), Żydowski Dom (Ha-Bajit Ha-Jehudi) oraz Ruch (Ha-Tenu’a)[55]. Lieberman pozostał ministrem spraw zagranicznych Izraela.

Sojusz obu ugrupowań miał zdecydowanych przeciwników w szeregach tych partii. W listopadzie 2013 pojawiły się informacje, że w partiach trwają dyskusję, czy należy kontynuować współpracę. Ostatecznie została ona oficjalnie zakończona w lipcu 2014[56].

Wybory w 2015

Pod koniec 2014 w rządzie Binjamina Netanjahu zaczęły narastać napięcia między partnerami tworzącymi koalicję w sprawach takich jak budżet na 2015 rok, wysokie koszty życia, polityka wobec Palestyńczyków, a zwłaszcza zaproponowanej przez premiera kontrowersyjnej ustawy, która określiłaby Izrael jako „państwo narodowe” narodu żydowskiego[57]. 2 grudnia 2014 premier Netanjahu zdymisjonował dwoje ministrów, liderów koalicyjnych centrowo-liberalnych ugrupowań: Ja’ira Lapida (partia Jest Przyszłość) oraz Cippi Liwni (partia Ruch)[58], zarzucając im „spiskowanie”, „podważanie jego pozycji” i „nieustające ataki z wnętrza rządu”[59]. Efektem kryzysu rządowego był wniosek o skrócenie kadencji Knesetu, która normalnie trwałaby do 2017[57].

W wyniku wyborów parlamentarnych w Izraelu, przeprowadzonych 17 marca 2015, Likud wprowadził do Knesetu 30 deputowanych[60].

Wybory w 2019

W wyborach parlamentarnych w Izraelu w kwietniu 2019 roku ugrupowanie zajęło pierwsze miejsce, zdobywając 1 138 772 głosów (26,45%). Przełożyło się to na 36 mandatów w Knesecie XXI kadencji[61][62][63].

2 czerwca Eli Ben-Dahan opuścił Likud i stworzył Achi[64]. Z kolei 31 lipca trzech posłów partii My Wszyscy (Mosze Kachlon, Eli Kohen i Tali Ploskow) przeszło do Likudu[65][66].

W wyborach paralamentarnych we wrześniu 2019 roku Likud zajął drugie miejsce, zdobywając 1 113617 głosów (25,10%). Dało to 32 mandaty w Knesecie XXII kadencji[67].

Wybory w 2020

W wyborach parlamentarnych w Izraelu w 2020 roku Likud zajął pierwsze miejsce, uzyskując 29,46 % poparcia. Taki wynik przełożył się na 36 mandatów[68].

Wybory w 2021

W wyniku wyborów w 2020 Likud oraz Niebiesko-Biali utworzyli koalicję. Jednak w wyniku nieuchwalenia budżetu, rozwiązano Kneset a wybory wyznaczono na 23 marca 2021.

W tych wyborach Likud uzyskał 24,19% poparcia, co przełożyło sie na 30 mandatów[69]. Co w sumie dało stratę aż 7 mandatów w porównaniu do poprzednich wyborów, co przyczyniło sie do straty władzy przez Likud na rzecz koalicji anty-Netanyahu z Bennettem oraz Lapidem na czele.

Wybory w 2022

Wskutek trudności z przeprowadzeniem reform, koalicja rządząca postanowiła rozwiązać Knesset. W tych wyborach Likud uzyskał 23,41% co przełożyło się na 32 mandaty, a wynik innych partii koalicyjnych w sumie przelorzy sie na 64 mandaty dla koalicji prawicowej[70]. Co prawdopodobnie spowoduje powrót Netanyahu do władzy.

Ideologia

Gospodarka

Likud jest ugrupowaniem opowiadającym się za gospodarką wolnorynkową, choć w pewnych okolicznościach dopuszcza również elementy modelu mieszanego. Pod kierownictwem ministra finansów Beniamina Netanjahu, znacznie obniżono stawki podatku VAT i podatku dochodowego, jak również innych danin. Ugrupowanie to popiera rozwój wolnego handlu (zwłaszcza z Unią Europejską i USA), jak również likwidację monopoli. W ostatnich latach, pod rządami Likudu w Izraelu sprywatyzowano kilka przedsiębiorstw państwowych (m.in. El Al i Bank Leumi). Obecny lider partyjny, Netanjahu, gdy piastował funkcję ministra finansów, wyraził pogląd, iż związek zawodowy Histadrut jest tak potężną organizacją, iż jest w stanie sparaliżować izraelską gospodarkę[71]. Stwierdził także, że przyczyną bezrobocia jest lenistwo i zbyt wysokie świadczenia socjalne[72].

Stosunki izraelsko-arabskie

Program Likudu postuluje aneksję całej „Ziemi Izraela” (Eretz Yisrael), w skład której mają wchodzić tereny dzisiejszego państwa żydowskiego, jak również Zachodni Brzeg Jordanu, Strefa Gazy, Wzgórza Golan i cała Jerozolima[73].

Przez wiele lat Likud wykazywał zdecydowanie „jastrzębią” postawę w stosunkach z Palestyńczykami, opowiadając się przeciwko utworzeniu państwa palestyńskiego i wspierając osadnictwo żydowskie na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy. Jednakże to właśnie rząd Likudu doprowadził do pierwszego układu pokojowego z państwem arabskim. W 1979 roku premier Menachem Begin podpisał wraz z egipskim prezydentem Anwarem as-Sadatem porozumienie na mocy którego Egipt otrzymał ponownie półwysep Synaj (okupowany przez Izrael od czasu wojny sześciodniowej w 1967), jak również zakończono stan wojny pomiędzy oboma krajami. Również Icchak Szamir wykonał gest w kierunku Palestyńczyków, spotykając się z ich przedstawicielami podczas konferencji w Madrycie[74], która miała miejsce tuż po konflikcie w Zatoce Perskiej w 1991 roku. Pomimo tego Szamir odrzucił ideę utworzenia palestyńskiego państwa, co zdaniem wielu (m.in. amerykańskiego sekretarza stanu Jamesa Bakera) było głównym powodem fiaska konferencji[75]. Później premier Netanjahu wyraził sprzeciw wobec stworzenia państwa Palestyńczyków, choć pomysł ten po zawarciu porozumień z Oslo był popierany przez Partię Pracy, pomimo tego, że jego ostateczny kształt nie został ustalony.

Po wybuchu konfliktu pomiędzy Izraelem a Palestyńczykami w 2002 roku, rząd tworzony przez Likud rozpoczął ponowną okupację arabskich miast i obozów uchodźców na Zachodnim Brzegu. Jednak w 2005 roku Ariel Szaron zmienił nieco orientację ideologiczną partii, porzucając ideę „Wielkiego Izraela”, postulującą masowe osadnictwo na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy. Został wybrany na drugą kadencję, prezentując swój plan jednostronnych posunięć w stosunkach z Palestyńczykami. Zadecydował o likwidacji żydowskich osiedli ze Strefy Gazy i czterech osiedli na północy Zachodniego Brzegu. Zdecydowana większość członków Likudu sprzeciwiała się takiemu postępowaniu premiera. Wywołało to kryzys rządowy i zadecydowało o rezygnacji Ariela Szarona z członkostwa w partii.

Ariel Szaron wraz z częścią deputowanych Likudu, którzy popierali realizację jego planu, opuścił Likud i założył nową centrową partię Kadima. Postuluje ona likwidację części osad również na Zachodnim Brzegu oraz oddzielenie się od terenów przyszłego państwa palestyńskiego przy pomocy muru. Następca Szarona na stanowisku lidera partyjnego, Binjamin Netanjahu oraz Silwan Szalom, numer 2 na partyjnej liście, poparli (niezgodnie z programem Likudu), likwidację żydowskich osiedli w Strefie Gazy. Pomimo tego Netanjahu zrezygnował ze stanowiska ministra finansów tuż przed rozpoczęciem realizacji tego przedsięwzięcia. Większość zwolenników popiera osadnictwo żydowskie na Zachodnim Brzegu i sprzeciwia się utworzeniu państwa palestyńskiego[73].

Kultura

Likud propaguje kulturę „nowohebrajską”, stawiając głęboki nacisk na wartości syjonizmu rewizjonistycznego. Zwraca uwagę na konieczność kultywowania tradycji zwycięskich wojen (np. z 1948 roku), jak również podkreśla znaczenie przywiązania do symboli, takich jak flaga państwowa czy hymn. Postuluje również wpajanie dzieciom wartości patriotycznych w trakcie procesu edukacyjnego[76].

Partia opowiada się za wolnością prasy i prywatnymi mediami (rynek prywatnych mediów rozwinął się znacznie w Izraelu w czasie rządów Likudu)[76]. Pomimo tego, podczas kadencji premiera Szarona, doszło do zamknięcia pirackiego prawicowego radia Arutz 7 („Kanał 7”)[77]. Było ono szczególnie popularne pośród żydowskich osadników. Posunięcie to spowodowało krytykę rządu ze strony środowisk skrajnie prawicowych.

Likud wyraża również umiarkowane poparcie dla wartości religijnych w życiu społecznym, uznając, że religia jest spoiwem łączącym naród, co w perspektywie historii Żydów, ma szczególne znaczenie[76].

Działacze

Liderzy partyjni

Posłowie do Knesetu

19. Kneset

Posłowie wybrani w wyborach: Binjamin Netanjahu, Gilad Erdan, Silwan Szalom, Jisra’el Kac, Danny Danon, Mosze Ja’alon, Ze’ew Elkin, Cippi Chotoweli, Jariw Lewin, Juli-Jo’el Edelstein, Chajjim Kac, Miri Regew, Mosze Feiglin, Juwal Steinitz, Cachi Hanegbi, Limor Liwnat, Ofir Akunis, Gila Gamli’el[78].

W trakcie kadencji do parlamentu wszedł: Karmel Szama[78].

20. Kneset

Posłowie wybrani w wyborach: Binjamin Netanjahu, Gilad Erdan, Juli-Jo’el Edelstein, Jisra’el Kac, Miri Regew, Silwan Szalom, Mosze Ja’alon, Ze’ew Elkin, Jariw Lewin, Ze’ew Binjamin Begin, Cachi Hanegbi, Juwal Steinitz, Gila Gamli’el, Ofir Akunis, Dawid Bitan, Chajjim Kac, Jackie Lewi, Jo’aw Kisz, Cippi Chotoweli, Dawid Amsalem, Miki Zohar, Anat Berko, Ajjub Kara, Nawa Boker, Awi Dichter, Awraham Neguse, Nurit Koren, Jaron Mazuz, Oren Chazzan, Danny Danon[79].

W trakcie kadencji do parlamentu weszli: Szaren Haskel, Amir Ochanna, Jehuda Glik i Osnat Hilla Mark[79].

21. Kneset

Posłowie wybrani w wyborach: Binjamin Netanjahu, Juli-Jo’el Edelstein, Jisra’el Kac, Gilad Erdan, Gidon Sa’ar, Miri Regew, Jariw Lewin, Jo’aw Galant, Nir Barkat, Gila Gamli’el, Awi Dichter, Ze’ew Elkin, Chajjim Kac, Cachi Hanegbi, Ofir Akunis, Juwal Steinitz, Cippi Chotoweli, Dawid Amsalem, Amir Ochanna, Ofir Kac, Etti Chawa Atijja, Jo’aw Kisz, Dawid Bitan, Keren Barak, Szelomo Karaj, Miki Zohar, Eli Ben-Dahan, Szaren Haskel, Michal Szir Segman, Keti Szitrit, Fatin Mulla, Maj Golan, Uzzi Dajan, Ari’el Kelner, Osnat Hilla Mark[80].

Wyniki wyborcze

WyboryLiczba mandatówMiejsceLiczba głosówProcent głosów
1973[81]392.473 30930,2%
1977[82]431.583 96833,4%
1981[83]481.718 94137,1%
1984[84]412.661 30231,9%
1988[85]401.709 30531,1%
1992[86]322.651 22924,9%
1996[87]322.767 40125,8%
1999[88]192.468 10314,46%
2003[89]381.925 27929,39%
2006[90]124.282 0709,0%
2009[91]272.729 05421,61%
2013[92][93]20 (31 razem z Jisra’el Betenu)1.885 16323,34%
2015[60]301.984 96623,40%
kwiecień 2019[61]361.1 138 77226,45%
wrzesień 2019322.1 113 61725,10%
2020[94]361.1 352 33929,46%
2021[95]301.1 066 89224,19%

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Gil Hoffman: 125,000 Likudniks to head to polls. [dostęp 2013-12-24]. (ang.).
  2. ↑ Government and Politics. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  3. ↑ Uri Avnery: The trees went forth to anoint a king.... [dostęp 2008-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-24)]. (ang.).
  4. ↑ Lisa Katz: Primary Political Parties in Israel. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  5. ↑ a b Rebecca Weiner: The Likud Party. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  6. ↑ Matti Friedman: Conservative Likud Party Would Win Israeli Election. [dostęp 2008-01-13]. (ang.).
  7. ↑ ACRE, Our Family [dostęp 2019-06-22] [zarchiwizowane z adresu 2019-08-01].
  8. ↑ Gil Stern, Stern Hoffman, European Faction En Route to Accept Likud, „The Jerusalem Post”, 13 marca 2016 [dostęp 2019-06-22].
  9. ↑ Meyrav Wurmser: Post-Zionism and the Sephardi Question. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  10. ↑ Jewish Virtual Library: Menachem Begin. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  11. ↑ Jewish Virtual Library: Peace Treaty Between Israel and Egypt. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  12. ↑ Micha’el Kleiner. [dostęp 2008-01-07]. (ang.).
  13. ↑ New York Times: Shamir, Opposing Netanjahu, Takes Further Turn to Right. [dostęp 2008-01-07]. (ang.).
  14. ↑ Sixteenth Knesset. [dostęp 2008-01-07]. (ang.).
  15. ↑ Mark Lavie: Arafat, Sharon both unyielding in face of internal opposition. [dostęp 2008-01-18]. (ang.).
  16. ↑ Aaron Klein: Sharon resigns to form new party. [dostęp 2008-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 listopada 2008)]. (ang.).
  17. ↑ CNN.com: Sharon names new party 'Forward'. [dostęp 2008-01-07]. (ang.).
  18. ↑ Oxford Economics: Israel. [dostęp 2008-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 sierpnia 2011)]. (ang.).
  19. ↑ Sharon wins key Likud vote. [dostęp 2005-09-26]. (ang.).
  20. ↑ Greg Myhre: Peres Loses Israeli Labor Party Post, Endangering Sharon Coalition. [dostęp 2008-01-07]. (ang.).
  21. ↑ BBC News: Sharon Leaves Likud. [dostęp 2008-01-07]. (ang.).
  22. ↑ IMRA: Poll of Likud members: Netanyahu 29% Shalom 12% Mofaz 22% Landau 14%, 49% voting Likud. [dostęp 2008-01-07]. (ang.).
  23. ↑ Attila Somfalvi: Landau quits Likud race; supports Bibi. [dostęp 2008-01-07]. (ang.).
  24. ↑ CNN.com: Israeli defense minister quits Likud Party to join Sharon. [dostęp 2008-01-07]. (ang.).
  25. ↑ Ilan Marciano: Bibi: Likud moving forward. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  26. ↑ Gil Hoffman: Netanyahu wants no. 2 slot for Shalom. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  27. ↑ Mazal Mualem: Polls close in Likud primaries after only 40 percent cast their ballot. [dostęp 2008-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-12)]. (ang.).
  28. ↑ Gil Hoffman: Feiglin encouraged despite defeat. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  29. ↑ Chris McGreal: Kadima wins Israel’s general election as Likud humiliated. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  30. ↑ Martin Patience: Israel’s Likud falls from grace. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  31. ↑ AFP: Netanyahu concedes in Israel election. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  32. ↑ Gil Hoffman: Central committee strips itself of power. [dostęp 2008-01-18]. (ang.).
  33. ↑ Heather Sharp: Israeli fears boost opposition Likud. [dostęp 2008-09-14]. (ang.).
  34. ↑ AFP: Israel’s right-wing Likud would win election: poll. [dostęp 2008-01-18]. (ang.).
  35. ↑ Gil Hoffman: 'Coalition is not over land'. [dostęp 2008-01-18]. (ang.).
  36. ↑ Gil Hoffman: Netanyahu: No talks on merger between Likud, Yisrael Beiteinu. [dostęp 2008-01-18]. (ang.).
  37. ↑ Attila Somfalvi: Likud is back. [dostęp 2008-12-21]. (ang.).
  38. ↑ Frida Ghitis: World Citizen: Primary Vote Shocks Likud Leaders. [dostęp 2008-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 stycznia 2010)]. (ang.).
  39. ↑ Ha-Arec: Likud top 40/Who’s who in the new party line-up. [dostęp 2008-12-21]. (ang.).
  40. ↑ AHN: Netanyahu Contests Likud Primary Results. [dostęp 2008-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 lutego 2009)]. (ang.).
  41. ↑ BBC: Hawks dominate Likud party vote. [dostęp 2008-12-21]. (ang.).
  42. ↑ UPI: Netanjahu backs centrist Likud slate. [dostęp 2008-12-21]. (ang.).
  43. ↑ Yahoo News: Kadima, Likud neck-and-neck ahead of Israel elections. [dostęp 2008-12-21]. (ang.).
  44. ↑ Mazal Mualem: Netanyahu’s election slogan: 'Likud – because the state needs to be run’. [dostęp 2008-12-21]. (ang.).
  45. ↑ Barak Rawid: Netanyahu says he’s looking to form a unity government. [dostęp 2008-02-04]. (ang.).
  46. ↑ IAR: Izrael: Kadima wygrała wybory parlamentarne. [dostęp 2009-02-11]. (pol.).
  47. ↑ Onet.pl: Wybory w Izraelu – jeden mandat różnicy. [dostęp 2009-02-11]. (pol.).
  48. ↑ Ha-Arec: Sheetrit: Kadima won’t join far-right government. [dostęp 2009-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 lutego 2009)]. (ang.).
  49. ↑ Mazal Mualem, Yair Ettinger, Lily Galili, Josi Verter: Likud may offer top spots to Kadima, Lieberman in bid to form quick coalition. [dostęp 2009-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 lutego 2009)]. (ang.).
  50. ↑ Eighteenth Knesset: Government 32. [dostęp 2009-04-04]. (ang.).
  51. ↑ JTA: Netanyahu names Likud Cabinet posts. [dostęp 2009-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 kwietnia 2009)]. (ang.).
  52. ↑ Netanjahu won the Likud battle, but he may lose the war. Ha-Arec, 3 lutego 2012. [dostęp 2013-12-24]. (ang.).
  53. ↑ Akiva Novick: Netanyahu, Lieberman join forces ahead of elections. Jedi’ot Acharonot, 25 października 2012. [dostęp 2013-12-24]. (ang.).
  54. ↑ Liberman: Every politician wants to become PM. The Jerusalem Post, 26 października 2012. [dostęp 2013-12-24]. (ang.).
  55. ↑ Yolande Knell: Israel PM Netanyahu 'reaches coalition deal’. BBC News, 14 marca 2014. [dostęp 2013-12-24]. (ang.).
  56. ↑ Jonathan Lis: Lieberman ends partnership with Netanyahu, dismantles Likud-Beiteinu. [w:] Ha-Arec [on-line]. 7 lipca 2014. [dostęp 2015-03-22]. (ang.).
  57. ↑ a b Maayan Lubell: Netanyahu says Israel could be headed to early election. Reuters, 1 grudnia 2014. [dostęp 2014-12-27]. (ang.).
  58. ↑ Będą przedterminowe wybory w Izraelu. Bo ministrowie nie chcieli uznać, że państwo należy do „ludu żydowskiego”. Gazeta.pl. [dostęp 2014-12-28]. (pol.).
  59. ↑ Elie Leshem, Ilan Ben Zion: Accusing Lapid and Livni of attempted ‘putsch,’ Netanyahu fires them, calls elections. The Times of Israel, 2 grudnia 2014. [dostęp 2014-12-27]. (ang.).
  60. ↑ a b Final Unofficial* results of the Elections for the Twentieth Knesset. [dostęp 2015-03-22]. (ang.).
  61. ↑ a b Wyniki. bechirot.gov.il. [dostęp 2019-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-11)]. (hebr.).
  62. ↑ Elections. Ha-Arec. [dostęp 2019-04-12]. (ang.).
  63. ↑ Final Election Results: Bennett Wiped Out; Netanyahu's Likud Gains One Seat. Ha-Arec. [dostęp 2019-04-12]. (ang.).
  64. ↑ Kneset, Mergers and Splits Among Parliamentary Groups [dostęp 2019-07-21].
  65. ↑ Kneset, Mergers and Splits Among Parliamentary Groups [dostęp 2019-07-31].
  66. ↑ Arje Joeli, הבלוף של משה כחלון: כולנו תמשיך להיות מפלגה, „Srugim”, 31 lipca 2019 [dostęp 2019-07-31].
  67. ↑ ועדת הבחירות המרכזית לכנסת, תוצאות האמת של הבחירות לכנסת ה-22 [dostęp 2019-09-25] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-02].
  68. ↑ IFES Election Guide | Elections: Israel Parliament 2020, www.electionguide.org [dostęp 2022-11-05].
  69. ↑ IFES Election Guide | Elections: Israeli Parliament 2021, www.electionguide.org [dostęp 2022-11-05].
  70. ↑ CEC issues final election results; Netanyahu bloc has 64 seats, www.timesofisrael.com [dostęp 2022-11-05] (ang.).
  71. ↑ FM Netanyahu Blames Histadrut For Impending Economic Disaster. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  72. ↑ Daphna Baram: Israel’s other war. [dostęp 2008-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 kwietnia 2008)]. (ang.).
  73. ↑ a b Likud – Platform. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  74. ↑ The Madrid Framework. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  75. ↑ Jacob Laksin: James Baker’s Second Act?. [dostęp 2008-01-12]. (ang.).
  76. ↑ a b c 1996 Likud Party Platform. [dostęp 2008-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 maja 2008)]. (ang.).
  77. ↑ Ellis Shuman: After court convicts Arutz-7 of illegal broadcasting, station goes off air. [dostęp 2008-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 października 2008)]. (ang.).
  78. ↑ a b Members of the Nineteenth Knesset. knesset.gov.il. [dostęp 2019-05-04]. (ang.).
  79. ↑ a b Members of the Twentieth Knesset. knesset.gov.il. [dostęp 2019-05-04]. (ang.).
  80. ↑ Members of the Twentieth First Knesset. knesset.gov.il. [dostęp 2019-05-04].
  81. ↑ Eighth Knesset. [dostęp 2008-01-17]. (ang.).
  82. ↑ Ninth Knesset. [dostęp 2008-01-17]. (ang.).
  83. ↑ Tenth Knesset. [dostęp 2008-01-17]. (ang.).
  84. ↑ Eleventh Knesset. [dostęp 2008-01-17]. (ang.).
  85. ↑ Twelfth Knesset. [dostęp 2008-01-17]. (ang.).
  86. ↑ Thirteenth Knesset. [dostęp 2008-01-17]. (ang.).
  87. ↑ Fourteenth Knesset. [dostęp 2008-01-17]. (ang.).
  88. ↑ Fifteenth Knesset. [dostęp 2008-01-17]. (ang.).
  89. ↑ Sixteenth Knesset. [dostęp 2008-01-17]. (ang.).
  90. ↑ Elections fot the 17th Knesset. [dostęp 2008-01-17]. (ang.).
  91. ↑ Elections in Israel – February 2009. [dostęp 2009-03-11]. (ang.).
  92. ↑ Final official results of the Elections for the Nineteenth Knesset. [dostęp 2013-03-19]. (ang.).
  93. ↑ W koalicji z Jisra’el Betenu.
  94. ↑ ועדת הבחירות המרכזית, תוצאות האמת של הבחירות לכנסת ה-23 [dostęp 2020-03-08].
  95. ↑ ועדת הבחירות המרכזית לכנסת ה-24, תוצאות האמת של הבחירות לכנסת ה-24 [dostęp 2021-06-15] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-01].

Bibliografia

  • Balke Ralf: Izrael. Warszawa: „Cyklady”, 2005. ISBN 83-60279-02-0.
  • Bensimon Doris, Errera Eglal: Żydzi i Arabowie: historia współczesnego Izraela. Warszawa: „Cyklady”, 2000. ISBN 8386859554.
  • Chojnowski Andrzej, Tomaszewski Jerzy: Izrael. Warszawa: „Trio”, 2001. ISBN 83-88542-09-5.
  • Mahler Gregory S.: Kneset: parlament w systemie politycznym Izraela. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1996. ISBN 83-7059-210-4.
  • Rudnik Ewa (red.): Państwo Izrael: analiza politologiczno-prawna: praca zbiorowa. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2006. ISBN 83-7436-082-8.
  • Chaczko Krzysztof: System partyjny Izraela w perspektywie struktury podziałów socjopolitycznych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2011. ISBN 973-83-229-3236-0.
  • Podstawowe dane na temat Likudu ze strony poświęconej wyborom w 2006 roku, Jedi’ot Acharonot

Linki zewnętrzne

Partie polityczne w Izraelu
W 25. Knesecie
(120 posłów)
Reprezentowane
w Knesecie
w przeszłości

Media użyte na tej stronie

Flag of Israel.svg
Flag of Israel. Shows a Magen David (“Shield of David”) between two stripes. The Shield of David is a traditional Jewish symbol. The stripes symbolize a Jewish prayer shawl (tallit).
Yitzhak Shamir 1988.jpg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0

Prime Minister Yitzhak Shamir during the Mimouna celebrations at the Sacher Park in Jerusalem.

ראש הממשלה יצחק שמיר בחגיגות המימונה בגן סאקר, בירושלים.

Photo: HARNIK NATI, 03/15/1988
PikiWiki Israel 1003 elections 2009 תעמולת בחירות 2009.JPG
(c) www.pikiwiki.org.il, CC BY 2.5
בשדרות רוטשילד תל אביב
Netanyahu official portrait.jpg
(c) Avi Ohayon / Government Press Office, CC BY-SA 3.0
Official portrait of Israel's 9th Prime Minister, Benjamin Netanyahu
Menachem Begin, Andrews AFB, 1978.JPG
Israeli Prime Minister Menachem Begin delivers an address upon his arrival in the US for a state visit. Location: Andrews Air Force Base, Maryland.
Ariel Sharon, by Jim Wallace (Smithsonian Institution).jpg
Autor: Jim Wallace (Smithsonian Institution), Licencja: CC BY 2.0
SI Neg. 98-41568.12a. Date: 12/7/1998...Ariel Sharon, Foreign Minister of Israel speaking at a press conference at the National Press Club ..Credit: Jim Wallace (Smithsonian Institution)
Likud Logo.svg
To jest logo: Likud – right-wing Israeli political party