Lilak

Lilak
Ilustracja
(c) Katrin Schneider, korina.info – CC-BY-SA-4.0

Lilak pospolity
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

oliwkowate

Rodzaj

lilak

Nazwa systematyczna
Syringa L.
Sp. Pl. 9. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Syringa vulgaris L.[4]

Synonimy
  • Busbeckia Hécart
  • Ligustrina Rupr.
  • Lilac Mill.
  • Liliacum Renault[3]
Homonimy

Syringa P. Miller = Philadelphus Linnaeus[3]

Lilak himalajski

Lilak (Syringa L.) – rodzaj roślin z rodziny oliwkowatych. Rodzaj liczy w zależności od ujęcia od 12[3] do ok. 30 gatunków[5]. Rośliny te występują w południowej i wschodniej Azji (od Afganistanu po Japonię, głównie w Chinach) oraz w południowo-wschodniej Europie (dwa gatunki – lilak pospolity S. vulgaris i lilak Josiki S. josikaea)[3]. W naturze rośliny te rosną w zaroślach, często na zboczach gór i urwiskach, zwłaszcza na podłożu wapiennym[5]. Potocznie lilaki nazywane są „bzami”, jednak jest to określenie błędne, gdyż nazwa ta odnosi się do roślin z rodzaju Sambucus.

Popularne rośliny ozdobne od dawna uprawiane dla efektownych, obfitych kwiatostanów o silnym zapachu. Tylko w przypadku lilaka pospolitego wyhodowano ok. 1,5 tys. odmian, a poza tym uprawiane i krzyżowane są też inne gatunki[6]. Z gałęzi lilaka po wydrążeniu rdzenia wyrabiano fajki[6].

Morfologia

Pokrój
Krzewy lub małe drzewa osiągające do 7 m wysokości[5]. Pędy obłe lub czterokanciaste z pełnym rdzeniem[7].
Liście
Sezonowe, naprzeciwległe, pojedyncze i całobrzegie[8], rzadko wcinane i wyjątkowo nieparzystopierzaste u jednego gatunku – S. pinnatifolia[6], ogonkowe[7].
Kwiaty
Obupłciowe, zebrane w gęste wiechy, szczytowe lub boczne, czasem silnie rozgałęzione. Kielich drobny, składa się z 4 działek zrośniętych u nasady[8][5]. Płatki korony są cztery, u nasady są zrośnięte w krótką lub dłuższą, walcowatą rurkę, zakończoną wolnymi, kapturkowatymi łatkami[8]. Kolor korony zróżnicowany – biały, różowy, fioletowy[5]. Pręciki są dwa, są schowane lub wystają z rurki korony. Zalążnia jest górna i dwukomorowa, w każdej komorze rozwijają się dwa zalążki[5][8]. Szyjka słupka jest krótka, nitkowata, z rozwidlonym znamieniem[5][7].
Owoce
Suche, skórzaste torebki z 2–4 oskrzydlonymi nasionami[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny oliwkowatych (Oleaceae), a w jej obrębie z plemienia Oleeae[9]. Wraz z rodzajem ligustr Ligustrum tworzy podplemię Ligustrinae Koehne (1893)[8]. Analizy filogenetyczne oparte na badaniach molekularnych pozwoliły stwierdzić, że rodzaj Ligustrum jest zagnieżdżony w rodzaju Syringa, czyniąc z niego takson parafiletyczny[10].

Wykaz gatunków[3][11]
  • Syringa ×chinensis Willd.lilak chiński
  • Syringa emodi Wall. ex Roylelilak himalajski
  • Syringa ×hyacinthiflora Rehderlilak hiacyntowy
  • Syringa josikaea J.Jacq. ex Rchb.lilak Josiki, l. węgierski
  • Syringa komarowii C.K.Schneid.
  • Syringa oblata Lindl.lilak wczesny
  • Syringa persica L.lilak perski
  • Syringa pinetorum W.W.Sm.
  • Syringa pinnatifolia Hemsl.
  • Syringa ×prestoniae McKelveylilak ottawski
  • Syringa pubescens Turcz.lilak Meyera
  • Syringa reticulata (Blume) H.Haralilak japoński
  • Syringa tomentella Bureau & Franch.
  • Syringa villosa Vahllilak kosmaty
  • Syringa vulgaris L.lilak pospolity

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
  3. a b c d e f Syringa L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-11].
  4. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-22].
  5. a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 415. ISBN 0-333-73003-8.
  6. a b c David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 899. ISBN 978-1-107-11502-6.
  7. a b c Syringa Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-04-11].
  8. a b c d e f K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 302. ISBN 978-3-642-62200-7.
  9. Genus Syringa L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-11].
  10. Dupin, J.; Raimondeau, P.; Hong-Wa, C.; Manzi, S.; Gaudeul, M.; Besnard, G.. Resolving the Phylogeny of the Olive Family (Oleaceae): Confronting Information from Organellar and Nuclear Genomes. „Genes”. 11, 12, s. 1508, 2020. DOI: 10.3390/genes11121508. 
  11. Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Korina 2013-05-12 Syringa vulgaris 1.jpg
(c) Katrin Schneider, korina.info – CC-BY-SA-4.0
Gemeiner Flieder (Syringa vulgaris)
Syringa emodi kz02.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Syringa emodi in the Botanischer Garten, Berlin-Dahlem