Liliowce

Liliowce
Ilustracja
(c) Photo by Laitche, CC BY-SA 4.0

Lilium formosanum
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządliliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rządliliowce
Nazwa systematyczna
Liliales Perleb
Perleb, Lehrb. Naturgesch. Pflanzenr.: 129. Sep-Oct 1826[3]
Tulipa agenensis

Liliowce (Liliales Perleb) – rząd roślin zielnych należący do klasy jednoliściennych. Obejmuje 10 rodzin z 67 rodzajami i 1558 gatunkami[2]. Rośliny te spotykane są na wszystkich kontynentach (z wyjątkiem Antarktydy)[2]. Są to głównie rośliny wieloletnie, wytwarzające zwykle jako organy przetrwalnikowe kłącza, bulwy lub cebule. Do cech charakterystycznych należy brak fitomelaniny, obecność kwasu chelidonowego oraz fruktanów w łodydze[4].

Morfologia

Trójsklepka owłosiona
Pokrój
Najczęściej geofity z kłączami, bulwami lub cebulami[4]. Czasem rośliny pnące. Pędy zazwyczaj nagie[3].
Liście
Skrętoległe, czasem dwurzędowe albo pozornie naprzeciwległe lub okółkowe. Pojedyncze i całobrzegie (rzadko piłkowane), zwykle równowąskie[3]. Nasady liści zwykle bez pochwy liściowej[4].
Kwiaty
Zwykle na szczycie pędu, pojedyncze lub zebrane w różnego typu kwiatostany. Promieniste, rzadziej grzbieciste, często duże i efektownie zabarwione (często nakrapiane[4]). Okwiat tworzy 6 listków w dwóch okółkach. Pręciki są w liczbie odpowiadającej liczbie członów okwiatu i są wolne. Słupek zbudowany z trzech owocolistków (rzadziej trzy wolne słupki) jest zwykle dolny, rzadziej górny[3]. Kwiaty są owadopylne – owady przywabiane są przez barwny okwiat i zbierają nektar produkowany przez miodniki umieszczone w zalążni słupka.
Owoce
Suche torebki z dużą liczbą nasion[4], rzadko jagody[3].

Systematyka

W miarę rozwoju wiedzy w zakresie systematyki ustalany był różny skład tego rzędu. W ujęciu Cronquista (1981) był to obszerny i parafiletyczny takson. W systemach Takhtajana (1997) i Reveala (1999) został on znacznie „odchudzony” do tylko dwóch rodzin – liliowatych Liliaceae i Medeolaceae[5][6]. W systemie APG I (1998) nazwę Liliales nadano obszernemu, ale tym razem jednak już monofiletycznemu kladowi i w takiej wersji utrzymuje się on w kolejnych aktualizacjach systemów APG z XXI wieku. Wcześniejsze systemy, włącznie jeszcze z systemem Takhtajana z 2009, włączane tu rodziny klasyfikowały w różnych rzędach w obrębie nadrzędu Lilianae[7].

Pozycja systematyczna i relacje filogenetyczne wśród jednoliściennych według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

tatarakowce Acorales




żabieńcowce Alismatales




Petrosaviales





pochrzynowce Dioscoreales



pandanowce Pandanales





liliowce Liliales




szparagowce Asparagales




arekowce Arecales




wiechlinowce Poales




komelinowce Commelinales



imbirowce Zingiberales











Podział i relacje filogenetyczne między rodzinami liliowców według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Kladogram przedstawia ujęcie systematyczne według systemu APG III z 2009 i APG IV z 2016 (z plemieniem Luzuriageae w obrębie rodziny krasnolicowatych Alstroemeriaceae). W ujęciu APWeb i wcześniejszych wersji systemu APG plemię Luzuriageae Bentham & Hooker podnoszone było do rangi rodziny Luzuriagaceae Lotsy[2].

liliowce


korsjowate Corsiaceae



Campynemataceae






Petermanniaceae




zimowitowate Colchicaceae



krasnolicowate Alstroemeriaceae






melantkowate Melanthiaceae




liliowate Liliaceae




kolcoroślowate Smilacaceae




Philesiaceae



Ripogonaceae








Rodziny zaliczane do rzędu w systemie Takhtajana (2009)[7]
Rodziny zaliczane do rzędu w systemie Cronquista (1981)[8]

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  2. a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  3. a b c d e Jan Thomas Johansson: Liliales. W: The Phylogeny of Angiosperms [on-line]. [dostęp 2021-02-04].
  4. a b c d e Cole T.CH. i inni, Filogeneza roślin okrytozalążkowych – Systematyka Roślin Kwiatowych, Polskie tłumaczenie/Polish version of (2018) Angiosperm Phylogeny Poster – Flowering Plant Systematics, 2018.
  5. James L. Reveal: Reveal System of Classification. University of Maryland. [dostęp 2022-01-02].
  6. Armen Takhtajan: Diversity and Classification of Flowering Plants. New York: Columbia University Press, 1997, s. 486-487. ISBN 0-231-10098-1.
  7. a b Armen Takhtajan: Flowering Plants. 978-1-4020-9608-2: Springer, 2009, s. 630.
  8. Arthur Cronquist: An integrated system of classification of flowering plants. New York: Columbia University Press, 1981, s. 1191-1193. ISBN 0-231-03880-1.

Media użyte na tej stronie

Formosa lily, Nagai Park, Osaka.jpg
(c) Photo by Laitche, CC BY-SA 4.0
Formosa lily, Nagai Park, Osaka. (Focus stack of 5 photos.)
Tulipa agenensis sharonensis 1.jpg
Autor: Gideon Pisanty (Gidip), Licencja: CC BY-SA 3.0
Tulipa agenensis sharonensis (Dinsm.) Feinbrun, Dor-Habonim Beach, Israel, February 26, 2012.
Tricyrtis hirta - blossom top (aka).jpg
Autor:

André Karwath aka Aka

, Licencja: CC BY-SA 2.5
This image shows a Hairy Toad Lily (Tricyrtis hirta).
Fritillaria meleagris marais-mareuil-caubert 80 12042008 38.jpg
Autor: Olivier Pichard, Licencja: CC BY-SA 3.0
Fritillaria meleagris Marais de Mareuil-Caubert (Somme), France
Gloriosa superba 8962.jpg
Autor: Vaikoovery, Licencja: CC BY 3.0
Gloriosa superba from Koovery