Limes inferior

Limes inferior (łac. dolna granica) – powieść Janusza A. Zajdla, twórcy nurtu fantastyki socjologicznej w Polsce. Została napisana w latach 1979-1980. Wydania: Iskry – w ramach serii „Fantastyka-Przygoda” (1982, 1987), superNowa (1997, 2007), Aleksandria (2010 – audiobook), BookRage (2013 – e-book). Posłowie do powieści w 1989 roku napisał Maciej Parowski.

Powieść jest rozwinięciem opowiadania Dzień liftera, które weszło w skład zbioru utworów autora – Ogon diabła (Krajowa Agencja Wydawnicza, 1982).

Świat przedstawiony

Porządek społeczny w Argolandzie opiera się na podziale społeczeństwa na siedem klas społecznych, oznaczonych cyframi od zera do sześciu, w zależności od wyniku testów na inteligencję. Klasa najniższa oznaczona jest numerem sześć, klasa najwyższa – numerem zero. Za gotówkę w mieście służą trzy rodzaje punktów: czerwony, żółty i zielony, przyznawane odpowiednio:

• za sam fakt istnienia – każdy niezależnie od kompetencji i pracy dostaje taką samą liczbę punktów czerwonych,
• w zależności od klasy społecznej – każda klasa ma inny przydział punktów zielonych,
• w zależności od rodzaju wykonywanej pracy – punkty żółte.

Towary luksusowe i bardzo dobrej jakości można kupić wyłącznie za żółte (zwane „kanarkami”), za zielone – zwykłe, a za czerwone – wyłącznie podrzędnej jakości. Punkty przechowywane są na tzw. Kluczu – kombinacji dowodu osobistego, karty kredytowej, zegarka, kalkulatora, certyfikatu klasy intelektu oraz czytnika linii papilarnych (który pozwala na korzystanie z Klucza wyłącznie jego właścicielowi)^[1].

W społeczeństwie wyłoniły się liczne nielegalne profesje, związane między innymi z przenoszeniem osób pomiędzy klasami. Wśród nich można znaleźć lifterów, czyli osoby, które za odpowiednią opłatą pomagają ludziom, za pomocą różnych wymyślnych sposobów, w przejściu testów na inteligencję, co pozwala im na uzyskanie nowego, niższego numeru i tym samym przejście do wyższej społecznie klasy („lifting”). W „branży” działają też tzw. downerzy, czyli ludzie autentycznie mało inteligentni, którzy wykorzystują to, by odpowiednio zredukować klasę intelektu klienta.

Klasy powyżej zera

Wśród zerowców można wyróżnić podzerowców oraz nadzerowców. Ci drudzy sprawują władzę nad Argolandem. W rzeczywistości klasy od szóstej do zerowej znajdują się poniżej poziomu zero, czyli dolnej granicy (tytułowej limes inferior) wzorcowego poziomu inteligencji. Nadzerowcy to osoby, które go przekroczyły. Wśród nich również można wyróżnić klasy, które określa się jako zero podwójne, potrójne i tak dalej. Informacje te nie są podane do obiegu publicznego.

Fabuła

Akcja ma miejsce w fikcyjnym świecie Argolandu, w którym żyje główny bohater powieści – Adi Cherryson alias Sneer (wzorowany na Adamie Wiśniewskim-Snergu).

Sneer jest lifterem, oficjalnie w czwartej klasie społecznej, jednak tak naprawdę byłby w stanie zdać egzamin na zerowca (który zdawał kilkukrotnie z powodzeniem w imieniu klientów).

Laboratorium ANL było inspiracją dla siedziby głównej Rady^[2]

W książce splata się kilka równoległych wątków: sam Sneer najpierw traci, a potem odzyskuje swój Klucz po spotkaniu z tajemniczą Alicją; następnie zostaje zwerbowany przez przedstawiciela Rady Nadzorczej Aglomeracji, początkowo by „nadzorować” działalność pewnej placówki badawczej. Odkrywa wówczas jedną z tajemnic systemu klasyfikacji – klasyfikacja nie ogranicza się do skali zero-sześć, lecz naprawdę inteligentni ludzie są klasyfikowani jako nadzerowcy, zaś spośród nich wyłoniły się kolejne klasy.

Karl Pron, jego kolega po fachu, zgadza się przetestować przerobiony Klucz (który odtwarza swoją wartość po każdym zakupie, zapewniając właścicielowi praktycznie nieograniczone zasoby punktowe) dla grupy anonimowych Zerowców (jak się okazuje pracujących właśnie w obserwowanym przez Sneera instytucie naukowym). Możemy też przez chwilę obserwować działania grupy policjantów próbujących zastawić pułapkę na Prona, a co za tym idzie Sneera (któremu Pron załatwia niekiedy klientów).

Kiedy Sneer w końcu znajduje ów wieczny Klucz, zostaje wywieziony z Argolandu do siedziby głównej Rady, gdzie ostatecznie dowiaduje się prawdy o aktualnej sytuacji całej Ziemi. Nie wiadomo co dzieje się dalej ani kim była Alicja i po co pojawiła się w życiu bohatera, ponieważ książka kończy się w tym miejscu pozostawiając czytelnikowi wiele miejsc do domysłów.

Bohaterowie

• Sneer - lifter, o poziomie inteligencji na poziomie klasy zero. Człowiek ceniący sobie wygody życia, sprytny i nieprzepracowujący się; według jego filozofii brak jakiejkolwiek pracy jest celem w życiu każdego człowieka.
• Karl Pron - drobny lifter, którego imają się różnego rodzaju nieszczęścia.
• Filip - klient Sneera; po wygranej na loterii postanowił zawyżyć swoją klasę.
• Matt - inteligentny człowiek, którego system oceny cały czas klasyfikuje jako szóstaka.
• Alicja - tajemnicza kobieta, która w trakcie spotkania ze Sneerem mówi, że mimo posiadanej niższej klasy, tak jak i on jest zerowcem.

Nawiązania

Główny bohater powieści, Sneer, jest nawiązaniem do postaci Adama Wiśniewskiego-Snerga, pisarza sci-fi. "Sneer" jest przezwiskiem głównego bohatera, "naprawdę" nazywa się Adi Cherryson, co jest tłumaczeniem nazwiska Adama Wiśniewskiego na język angielski. Podobnie jak Sneer, Snerg przez pewien czas był "lifterem" – był fizykiem amatorem, i chociaż sam nie studiował, przez 12 lat utrzymywał się z korepetycji z fizyki i matematyki^[3][4].

Przypisy