Linia kolejowa Gdańsk Wrzeszcz – Stara Piła

Linia kolejowa nr 234^[1]

Gdańsk Wrzeszcz – Stara Piła
Dane podstawowe
Zarządca	PKP PLK[1]
Numer linii	234[1]
Długość	Pierwotna: 19,898 km Obecna: 8,898 km
Rozstaw szyn	1435 mm
Sieć trakcyjna	brak
Prędkość maksymalna	40 km/h
Zdewastowana nastawnia i tory przy stacji Gdańsk Kokoszki
Przebieg Legenda eksploatowana / istniejąca   zlikwidowana / rozebrana lub planowana kolej metro lub kolej lekka stacja kolejowa/stacja metra przystanek stacja bez ruchu pasażerskiego ładownia, posterunek ruchu itp przystanek częściowo używany koniec linii odcinek odcinek w tunelu odcinek na estakadzie wiadukt most tunel pod wodą zmiana kilometrażu granica państwowa / inna mijanka przejazd kolejowo-drogowy przeprawa promowa     odcinek zelektryfikowany   202 250 ↑ Gdańsk Główny 0,000 Gdańsk Wrzeszcz Gdańsk Zaspa 250 ← Rumia 202 ← Stargard 5,31 Gdańsk Brętowo 8,87 Kiełpinek 235 ← Gdańsk Osowa 11,848 Gdańsk Kokoszki 14,858 Leźno 229 → Pruszcz Gdański 19,292 Stara Piła 229 ↓ Łeba
Portal Transport szynowy

Linia kolejowa Gdańsk Wrzeszcz – Stara Piła – linia kolejowa ze stacji Gdańsk Wrzeszcz do stacji Stara Piła. W pierwotnym kształcie istnieje obecnie (2021) tylko na odcinku Kokoszki – Stara Piła; w pozostałej części została rozebrana, a następnie w 2013–2015 odbudowana jako dwutorowa Pomorska Kolej Metropolitalna.

Historia

28 lipca 1909 parlament pruski uchwalił ustawę o wybudowaniu linii kolejowej z Gdańska Wrzeszcza do Starej Piły przez Gdańsk Brętowo, Kiełpinek, Kokoszki i Leźno o długości 19,52 km. Poprzez planowany odcinek Czersk–Bąk–Stara Kiszewa–Przywidz–Stara Piła linia miała być fragmentem magistrali stanowiącej najkrótsze połączenie Gdańska z Berlinem, o długości około 500 km.

Zarośnięty nasyp kolejowy w okolicach alei Grunwaldzkiej; nie istnieje od 2013, gdy został zastąpiony nowym (linia kolejowa nr 248)

Pozostałości wiaduktu nad ul. Słowackiego; zostały zburzone latem 2013

Poprowadzona skrajem wzgórz morenowych linia posiadała charakter trasy podgórskiej, a część wiaduktów uzyskała poszerzone podpory do rozbudowy pod drugi tor. Otwarcie jednotorowej linii nastąpiło w dniu 1 maja 1914 i przez okres I wojny światowej kursowały nią 4 pary pociągów osobowych dziennie. Na linii obowiązywała prędkość maksymalna 50 km/h. W 1919, w wyniku zawarcia traktatu wersalskiego, Gdańsk z okolicami odłączono od Rzeszy. Przerwano prace, a odcinek pomiędzy Starą Piłą i Bąkiem nie doczekał się realizacji. W 1920, koło stacji Kiełpinek, linia została przecięta granicą gdańsko-polską, co spowodowało zmniejszenie ruchu pociągów do 3 par. W dwudziestoleciu międzywojennym na stacji tej pociągi miały wydłużony postój, a podróżni przechodzili odprawy paszportowe i celne. Jedynie odcinek Czersk–Bąk został w 1928 ukończony i oddany do eksploatacji. Wybudowane nasypy, wiadukty i ślady dużych robót ziemnych w okolicach Starej Kiszewy i Liniewa były widoczne do lata 2013. Linia przetrwała prawie do końca ostatniej wojny.

Wycofujące się z Gdańska niemieckie wojska pod koniec marca 1945 wysadziły największe z wiaduktów (nad: ul. Grunwaldzką/ul. Wita Stwosza/ul. Polanki/ul. Słowackiego/ul. Dolne Migowo). Był to element obrony. Wysadzając te mosty Niemcy zamierzali tymczasowo zablokować przejście dla atakującej Armii Czerwonej. W latach powojennych Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych w Gdańsku podjęła decyzję by istniejący, pozostały na nie zniszczonych odcinkach tor kolejowy rozebrać. Według autora książki „Koleją z Wrzeszcza na Kaszuby” Henryka Jursza miał zostać przeznaczony na odbudowę, rozebranego przez Ludzi Radzieckich w czasie wojny, odcinka Lębork–Maszewo^[2][3], natomiast według zastępcy dyrektora ds. technicznych PKP PLK S.A. Zakładu Linii Kolejowych w Gdyni Leszka Lewińskiego^[4], aby przewieźć go do Malborka i ułożyć na pewnym odcinku linii Malbork–Kwidzyn^[5].

Jednym z obiektów niezniszczonych w 1945, a także zachowanych do 2013, był tzw. „Wiadukt Weisera”, zwany także Mostem Weisera (nazwa od książki Pawła Huelle pt.: „Weiser Dawidek”, wydanej w 1987). Obiekt ten został oficjalnie pożegnany 27 kwietnia 2013 (organizator Mikołaj Sobczak^{[6][7][8][9][10][11][12][13][14]}), a do wydarzenia dołączyła się Pomorska Kolej Metropolitalna z prezesem Krzysztofem Rudzińskim^[15][16][17] oraz Rada Dzielnicy Strzyża^[18] z przewodniczącym Zarządu Dzielnicy Andrzejem Witkiewiczem^[19]. 5 czerwca 2013 wiadukt został wyburzony w widowiskowy sposób. Destrukcję poprzedziła inscenizacja historyczna bitwy pomiędzy Sowietami i Niemcami, która w tym miejscu tak naprawdę nigdy się nie odbyła – tzw. „Bitwa o Mostek Weisera”, z udziałem trzech czołgów i około 30 żołnierzy. Gośćmi honorowymi byli: marszałek województwa pomorskiego Mieczysław Struk^[20] oraz pisarz Paweł Huelle, autor książki „Weiser Dawidek”^[21], który dał symboliczny sygnał do wyburzenia wraz ze swoimi przyjaciółmi (pierwowzorami bohaterów)^{[22][23][24][25]}. Zgodnie z zapowiedziami Pomorskiej Kolei Metropolitalnej na miejscu wyburzonego wiaduktu powstał nowy obiekt, dosyć podobny, ale dostosowany do linii dwutorowej i jej ewentualnej elektryfikacji^{[12][26][27][28][29]}.

Odcinek od Kokoszek do Starej Piły jest jeszcze sporadycznie wykorzystywany dla ruchu towarowego. Ruch pasażerski na niezniszczonej części linii został wstrzymany w 1973.

Charakterystyczny, zalesiony nasyp kolejowy i pozostałości zawalonych wiaduktów wpisały się w krajobraz tej części Gdańska (np. Wiadukt Weisera). Elementy trasy linii wykorzystywane były do maja 2013 jako ścieżka spacerowo–rowerowa w obrębie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego.

Linia została opisana w książce Henryka Jursza pt.: „Koleją z Wrzeszcza na Kaszuby”^[30].

W latach 2013–2015 na odcinku Gdańsk Wrzeszcz–Gdańsk Kiełpinek linia została odbudowana – tym razem jako dwutorowa linia kolejowa nr 248 – i połączona nowym odcinkiem biegnącym przez Port Lotniczy im. Lecha Wałęsy ze stacją Gdańsk Osowa na linii nr 201.

Po wybudowaniu PKM starotorze jest wyraźnie widoczne tylko od miejsca, gdzie linia nr 248 przebiega pod Obwodnicą Trójmiasta (najbliższym przystankiem jest Gdańsk Kiełpinek) i skręca w stronę przystanku Gdańsk Matarnia. Ciągnie się do ulicy Nowatorów, pod którą przebiega prostopadle w dzielnicy Kokoszki. Dalej linia już istnieje.

W lipcu 2018 podjęto decyzję o remoncie w 2019 przez PKP PLK odcinka Stara Piła–Gdańsk Kokoszki oraz odbudowie przez PKM S.A. 1,5 km odcinka Gdańsk Kokoszki–Gdańsk Kiełpinek, dzięki czemu możliwe będzie zachowanie ciągłości połączenia Gdańsk–Kartuzy w czasie planowanego remontu linii kolejowej nr 201^[31], mogącego trwać nawet 3 lata.

29 marca 2019 PKM SA otworzyło oferty na koncepcję rewitalizacji fragmentu linii kolejowej nr 234 z budową przystanku Karczemki. Zamawiający szacunkową wartość zamówienia określił na 598,6 tys. zł, natomiast złożone oferty opiewały na kwoty od 977,9 tys. zł (Infra – Centrum Doradztwa) przez 1,025 mln zł (Transprojekt Gdański) do 1,464 mln zł (Multiconsult Polska)^[32]. Koncepcję rewitalizacji kilometrowego odcinka trasy kolejowej z Karczemek do Kokoszek wraz z budową przystanku Karczemki wykonało konsorcjum firm Infra i EnviRail^[33], umowę w tej sprawie podpisano 22 maja 2019^[34]. W 2020 ogłoszono przetarg na realizację zadania o szacunkowej wartości inwestycji w wysokości ponad 56 mln zł^[35]. Wykonawcą robót na tym odcinku za kwotę 43 mln zł została gdyńska firma Torhammer^[36]. Umowę na realizację inwestycji podpisano 23 grudnia 2020^[37][38].

W sierpniu 2019 podpisano ostateczne porozumienie między Urzędem Marszałkowskim, PKM S.A. i PKP PLK w sprawie budowy i modernizacji linii kolejowej przez Kokoszki i Starą Piłę^[39]. Ogłoszenie przetargu na modernizację tego pozbawionego mijanek odcinka o długości 16 km nastąpiło w 2019, jednak z uwagi na przekroczenie przez oferentów określonego na 216,8 mln zł budżetu (najtańsza oferta opiewała na 250,3 mln zł) został on unieważniony^[40]. Nowy przetarg, z ograniczonym zakresem robót (np. ograniczeniem prędkości do 80 km/h), ale z przewidzianą do realizacji mijanką w Kokoszkach, ogłoszono w lutym 2020^[41][42]. Również i tym razem najtańsza oferta (137,7 mln zł) przekroczyła założony budżet (123 mln zł)^[43][44]. W kolejnym przetargu wybrana została oferta konsorcjum firm Rajbud i Torhammer o wartości 91,5 mln zł^[45].

W grudniu 2022 podczas budowy tzw. „bajpasu kartuskiego” realizowanego przez PKM S.A., nieopodal ulic Dojazdowej i Osiedlowej, odkryto ruiny przyczółków przedwojennego wiaduktu. Został on wysadzony w powietrze 1 września 1939 przez wycofujących się z Kokoszek polskich celników^[46][47].

Zobacz też

• Linia kolejowa nr 234
• Historia budowy Pomorskiej Kolei Metropolitalnej

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Linia Wrzeszcz-Czersk. byekuf.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-04)].
• „Koleją z Wrzeszcza na Kaszuby” Henryka Jursza