Linia kolejowa Gdańsk Wrzeszcz – Stara Piła

Linia kolejowa nr 234[1]
Gdańsk Wrzeszcz – Stara Piła
Dane podstawowe
Zarządca

PKP PLK[1]

Numer linii

234[1]

Długość

Pierwotna: 19,898 km
Obecna: 8,898 km

Rozstaw szyn

1435 mm

Sieć trakcyjna

brak

Prędkość maksymalna

40 km/h

Zdjęcie LK234[1]
Zdewastowana nastawnia i tory przy stacji Gdańsk Kokoszki
Portal Transport szynowy

Linia kolejowa Gdańsk Wrzeszcz – Stara Piłalinia kolejowa ze stacji Gdańsk Wrzeszcz do stacji Stara Piła. W pierwotnym kształcie istnieje obecnie (2021) tylko na odcinku Kokoszki – Stara Piła; w pozostałej części została rozebrana, a następnie w 2013–2015 odbudowana jako dwutorowa Pomorska Kolej Metropolitalna.

Historia

28 lipca 1909 parlament pruski uchwalił ustawę o wybudowaniu linii kolejowej z Gdańska Wrzeszcza do Starej Piły przez Gdańsk Brętowo, Kiełpinek, Kokoszki i Leźno o długości 19,52 km. Poprzez planowany odcinek CzerskBąkStara KiszewaPrzywidz–Stara Piła linia miała być fragmentem magistrali stanowiącej najkrótsze połączenie Gdańska z Berlinem, o długości około 500 km.

Zarośnięty nasyp kolejowy w okolicach alei Grunwaldzkiej; nie istnieje od 2013, gdy został zastąpiony nowym (linia kolejowa nr 248)
Pozostałości wiaduktu nad ul. Słowackiego; zostały zburzone latem 2013

Poprowadzona skrajem wzgórz morenowych linia posiadała charakter trasy podgórskiej, a część wiaduktów uzyskała poszerzone podpory do rozbudowy pod drugi tor. Otwarcie jednotorowej linii nastąpiło w dniu 1 maja 1914 i przez okres I wojny światowej kursowały nią 4 pary pociągów osobowych dziennie. Na linii obowiązywała prędkość maksymalna 50 km/h. W 1919, w wyniku zawarcia traktatu wersalskiego, Gdańsk z okolicami odłączono od Rzeszy. Przerwano prace, a odcinek pomiędzy Starą Piłą i Bąkiem nie doczekał się realizacji. W 1920, koło stacji Kiełpinek, linia została przecięta granicą gdańsko-polską, co spowodowało zmniejszenie ruchu pociągów do 3 par. W dwudziestoleciu międzywojennym na stacji tej pociągi miały wydłużony postój, a podróżni przechodzili odprawy paszportowe i celne. Jedynie odcinek Czersk–Bąk został w 1928 ukończony i oddany do eksploatacji. Wybudowane nasypy, wiadukty i ślady dużych robót ziemnych w okolicach Starej Kiszewy i Liniewa były widoczne do lata 2013. Linia przetrwała prawie do końca ostatniej wojny.

Wycofujące się z Gdańska niemieckie wojska pod koniec marca 1945 wysadziły największe z wiaduktów (nad: ul. Grunwaldzką/ul. Wita Stwosza/ul. Polanki/ul. Słowackiego/ul. Dolne Migowo). Był to element obrony. Wysadzając te mosty Niemcy zamierzali tymczasowo zablokować przejście dla atakującej Armii Czerwonej. W latach powojennych Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych w Gdańsku podjęła decyzję by istniejący, pozostały na nie zniszczonych odcinkach tor kolejowy rozebrać. Według autora książki „Koleją z Wrzeszcza na KaszubyHenryka Jursza miał zostać przeznaczony na odbudowę, rozebranego przez Ludzi Radzieckich w czasie wojny, odcinka LęborkMaszewo[2][3], natomiast według zastępcy dyrektora ds. technicznych PKP PLK S.A. Zakładu Linii Kolejowych w Gdyni Leszka Lewińskiego[4], aby przewieźć go do Malborka i ułożyć na pewnym odcinku linii Malbork–Kwidzyn[5].

Jednym z obiektów niezniszczonych w 1945, a także zachowanych do 2013, był tzw. „Wiadukt Weisera”, zwany także Mostem Weisera (nazwa od książki Pawła Huelle pt.: „Weiser Dawidek”, wydanej w 1987). Obiekt ten został oficjalnie pożegnany 27 kwietnia 2013 (organizator Mikołaj Sobczak[6][7][8][9][10][11][12][13][14]), a do wydarzenia dołączyła się Pomorska Kolej Metropolitalna z prezesem Krzysztofem Rudzińskim[15][16][17] oraz Rada Dzielnicy Strzyża[18] z przewodniczącym Zarządu Dzielnicy Andrzejem Witkiewiczem[19]. 5 czerwca 2013 wiadukt został wyburzony w widowiskowy sposób. Destrukcję poprzedziła inscenizacja historyczna bitwy pomiędzy Sowietami i Niemcami, która w tym miejscu tak naprawdę nigdy się nie odbyła – tzw. „Bitwa o Mostek Weisera”, z udziałem trzech czołgów i około 30 żołnierzy. Gośćmi honorowymi byli: marszałek województwa pomorskiego Mieczysław Struk[20] oraz pisarz Paweł Huelle, autor książki „Weiser Dawidek[21], który dał symboliczny sygnał do wyburzenia wraz ze swoimi przyjaciółmi (pierwowzorami bohaterów)[22][23][24][25]. Zgodnie z zapowiedziami Pomorskiej Kolei Metropolitalnej na miejscu wyburzonego wiaduktu powstał nowy obiekt, dosyć podobny, ale dostosowany do linii dwutorowej i jej ewentualnej elektryfikacji[12][26][27][28][29].

Odcinek od Kokoszek do Starej Piły jest jeszcze sporadycznie wykorzystywany dla ruchu towarowego. Ruch pasażerski na niezniszczonej części linii został wstrzymany w 1973.

Charakterystyczny, zalesiony nasyp kolejowy i pozostałości zawalonych wiaduktów wpisały się w krajobraz tej części Gdańska (np. Wiadukt Weisera). Elementy trasy linii wykorzystywane były do maja 2013 jako ścieżka spacerowo–rowerowa w obrębie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego.

Linia została opisana w książce Henryka Jursza pt.: „Koleją z Wrzeszcza na Kaszuby[30].

W latach 2013–2015 na odcinku Gdańsk WrzeszczGdańsk Kiełpinek linia została odbudowana – tym razem jako dwutorowa linia kolejowa nr 248 – i połączona nowym odcinkiem biegnącym przez Port Lotniczy im. Lecha Wałęsy ze stacją Gdańsk Osowa na linii nr 201.

Po wybudowaniu PKM starotorze jest wyraźnie widoczne tylko od miejsca, gdzie linia nr 248 przebiega pod Obwodnicą Trójmiasta (najbliższym przystankiem jest Gdańsk Kiełpinek) i skręca w stronę przystanku Gdańsk Matarnia. Ciągnie się do ulicy Nowatorów, pod którą przebiega prostopadle w dzielnicy Kokoszki. Dalej linia już istnieje.

W lipcu 2018 podjęto decyzję o remoncie w 2019 przez PKP PLK odcinka Stara Piła–Gdańsk Kokoszki oraz odbudowie przez PKM S.A. 1,5 km odcinka Gdańsk Kokoszki–Gdańsk Kiełpinek, dzięki czemu możliwe będzie zachowanie ciągłości połączenia Gdańsk–Kartuzy w czasie planowanego remontu linii kolejowej nr 201[31], mogącego trwać nawet 3 lata.

29 marca 2019 PKM SA otworzyło oferty na koncepcję rewitalizacji fragmentu linii kolejowej nr 234 z budową przystanku Karczemki. Zamawiający szacunkową wartość zamówienia określił na 598,6 tys. zł, natomiast złożone oferty opiewały na kwoty od 977,9 tys. zł (Infra – Centrum Doradztwa) przez 1,025 mln zł (Transprojekt Gdański) do 1,464 mln zł (Multiconsult Polska)[32]. Koncepcję rewitalizacji kilometrowego odcinka trasy kolejowej z Karczemek do Kokoszek wraz z budową przystanku Karczemki wykonało konsorcjum firm Infra i EnviRail[33], umowę w tej sprawie podpisano 22 maja 2019[34]. W 2020 ogłoszono przetarg na realizację zadania o szacunkowej wartości inwestycji w wysokości ponad 56 mln zł[35]. Wykonawcą robót na tym odcinku za kwotę 43 mln zł została gdyńska firma Torhammer[36]. Umowę na realizację inwestycji podpisano 23 grudnia 2020[37][38].

W sierpniu 2019 podpisano ostateczne porozumienie między Urzędem Marszałkowskim, PKM S.A. i PKP PLK w sprawie budowy i modernizacji linii kolejowej przez Kokoszki i Starą Piłę[39]. Ogłoszenie przetargu na modernizację tego pozbawionego mijanek odcinka o długości 16 km nastąpiło w 2019, jednak z uwagi na przekroczenie przez oferentów określonego na 216,8 mln zł budżetu (najtańsza oferta opiewała na 250,3 mln zł) został on unieważniony[40]. Nowy przetarg, z ograniczonym zakresem robót (np. ograniczeniem prędkości do 80 km/h), ale z przewidzianą do realizacji mijanką w Kokoszkach, ogłoszono w lutym 2020[41][42]. Również i tym razem najtańsza oferta (137,7 mln zł) przekroczyła założony budżet (123 mln zł)[43][44]. W kolejnym przetargu wybrana została oferta konsorcjum firm Rajbud i Torhammer o wartości 91,5 mln zł[45].

W grudniu 2022 podczas budowy tzw. „bajpasu kartuskiego” realizowanego przez PKM S.A., nieopodal ulic Dojazdowej i Osiedlowej, odkryto ruiny przyczółków przedwojennego wiaduktu. Został on wysadzony w powietrze 1 września 1939 przez wycofujących się z Kokoszek polskich celników[46][47].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Tylko odcinek Gdańsk Kokoszki – Stara Piła
  2. „Koleją z Wrzeszcza na Kaszuby” Henryka Jursza, str. 92. pkm-sa.pl. [dostęp 2021-04-12].
  3. Rozbiórka odcinka Wrzeszcz – Kokoszki. draftcloud.jursz.pl. [dostęp 2021-04-12].
  4. Przyznanie medalu „Zasłużony dla miasta Redy”. prawomiejscowe.pl, 2019-05-30. [dostęp 2020-12-29].
  5. W 15 minut do Kartuz. tomek.strony.ug.edu.pl. [dostęp 2020-12-28].
  6. Mikołaj Sobczak: Jak Gdańsk żegnał Most Weisera. gdansk.naszemiasto.pl. [dostęp 2018-01-30].
  7. Gosia Kowalska: Most Weisera Dawidka - ostatnie pożegnanie. ibedeker.pl, 2013-04-22. [dostęp 2016-02-24].
  8. Pożegnają most Weisera. gdansk.naszemiasto.pl. [dostęp 2017-05-18].
  9. Kamil Zwięgeła: Pożegnaliśmy most Weisera Dawidka. ibedeker.pl, 2013-04-28. [dostęp 2013-04-28].
  10. Tomasz Strug: Tłumy żegnały Most Weisera. staraoliwa.pl, 2013-04-28. [dostęp 2016-10-05].
  11. Romuald Szymański: Stuletni Most Weisera Dawidka w Gdańsku przeszedł do historii fotorelacja. gdansk.naszemiasto.pl, 2013-06-11. [dostęp 2013-06-11].
  12. a b Tłumy na pożegnaniu Mostku Wieserka oraz niespodzianki od PKM. pkm-sa.pl, 2013-04-29. [dostęp 2013-04-29].
  13. Ewa Kowalska: Mikołaj Sobczak. Moje związki ze Strzyżą. ibedeker.pl, 2017-04-14. [dostęp 2017-04-17].
  14. Pożegnanie mostku Weisera - 27.04.2013 r.. facebook.com/PomorskaKolejMetropolitalna, 2013-04-27. [dostęp 2016-03-12].
  15. Pożegnanie mostku Weisera. Ponad 200 osób przy zabytku opisanym w książce Pawła Huelle. gdansk.naszemiasto.pl, 2013-04-28. [dostęp 2020-12-29].
  16. Mostek w gdańskiej Strzyży wkrótce zniknie. radiogdansk.pl, 2013-04-27. [dostęp 2020-12-29].
  17. Symboliczne pożegnanie mostu nazwanego imieniem Weisera Dawidka. gdansk.tvp.pl, 2013-04-28. [dostęp 2013-04-28].
  18. Andrzej Edward Kurek, strzyza.pl [dostęp 2022-02-18] (pol.).
  19. Rada Dzielnicy Strzyża 2011-2015, bip.gdansk.pl [dostęp 2020-11-21] (pol.).
  20. Pożegnanie Mostu Weisera - Krzysztof Rudziński/Mieczysław Struk/Paweł Huelle, 5 czerwca 2013 roku. youtube.com, 2013-06-06. [dostęp 2021-04-13].
  21. Pożegnanie Mostu Weisera - Paweł Huelle, 5 czerwca 2013 roku. youtube.com, 2013-06-06. [dostęp 2021-04-13].
  22. Mostek Weiserka zburzony po widowiskowej bitwie. pkm-sa.pl, 2013-06-06. [dostęp 2013-06-06].
  23. Huczne pożegnanie Mostu Weisera Dawidka. gdansk.tvp.pl, 2013-06-06. [dostęp 2013-06-06].
  24. Romuald Szymański: Stuletni Most Weisera Dawidka w Gdańsku przeszedł do historii fotorelacja. gdansk.naszemiasto.pl, 2013-06-11. [dostęp 2013-06-11].
  25. Ponad stuletni most Weisera zostanie zburzony. wiadomosci.onet.pl, 2013-05-30. [dostęp 2020-12-19].
  26. Mostek Weiserka zburzony po widowiskowej bitwie. pkm-sa.pl, 2013-006-06. [dostęp 2013-06-06].
  27. Maciej Naskręt: Rozpoczynają się przygotowania do wyburzenia Mostu Weisera. trójmiasto.pl, 2013-05-28. [dostęp 2013-07-01].
  28. 5 czerwca ostatnim dniem Mostu Weisera.. trojmiasto.pl, 2013-06-05. [dostęp 2013-08-18].
  29. nowy Most Weisera 19 stycznia 2014 roku. youtube.com, 2014-01-19. [dostęp 2014-01-19].
  30. Premiera książki Henryka Jursza „Koleją z Wrzeszcza na Kaszuby”. pkm-sa.pl, 2013-06-26. [dostęp 2013-06-26].
  31. Michał Jamroż: Mamy to! PKP zmodernizuje linię do Kokoszek. Będzie nowa linia kolejowa. 2018-07-25. [dostęp 2018-08-01].
  32. Droższy bajpas kartuski. Otwarto koperty w przetargu
  33. Już wiadomo, kto przygotuje budowę łącznika bajpasu kartuskiego dla PKM. Ale będzie drożej niż zakładano. radiogdansk.pl, 2019-04-03. [dostęp 2019-04-05].
  34. Umowa na "bajpas kartuski" gotowa do podpisu
  35. PKM ma czterech chętnych do budowy części kolejowego bajpasu kartuskiego
  36. Bajpas kartuski. PKM wybrała wykonawcę swojej części trasy kolejowej
  37. Bajpas kartuski. Za dwa lata pojedziemy nową trasą kolejową między Gdańskiem a sercem Kaszub
  38. Elektryfikacja PKM. Wszyscy deklarują współpracę
  39. W 2022 roku będzie nowa linia kolejowa. Jest ostateczne porozumienie
  40. Objazd kolejowy na Kaszuby ma być gotowy za 2,5 roku, www.trojmiasto.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  41. Przetargi na "bajpas kartuski" zaraz ruszą. Ale inwestycja mocno okrojona Objazd kolejowy na Kaszuby ma być gotowy za 2,5 roku
  42. Drugie podejście do bajpasu kartuskiego. PKP PLK daje szansę Kokoszkom
  43. Bajpas kartuski znów za drogi
  44. Oferty na bajpas kartuski znów za wysokie. PKP PLK ma negocjować ceny
  45. Realizacja bajpasu kartuskiego coraz bliżej. PKP wybrały wykonawcę swojej części
  46. Kolejarze odkryli mury wiaduktu wysadzonego w dniu wybuchu II wojny światowej. trojmiasto.pl, 2022-12-06. [dostęp 2022-12-06].
  47. Ruiny przedwojennego wiaduktu odsłonięte na budowie Bajpasu Kartuskiego. youtube.com, 2022-12-06. [dostęp 2022-12-06].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

BSicon ulBHF.svg
underground train station (legend icon)
BSicon uexlBHF.svg
ex underground train station (legend icon)
BSicon ulHST.svg
underground train stop (legend icon)
BSicon uexlHST.svg
ex underground train stop (legend icon)
BSicon ulDST.svg
underground service station (legend icon)
BSicon uexlDST.svg
ex underground service station (legend icon)
BSicon lBST.svg
non-passenger stop (legend icon)
BSicon exlBST.svg
ex non-passenger stop (legend icon)
BSicon ulBST.svg
underground service stop (legend icon)
BSicon uexlBST.svg
ex underground service stop (legend icon)
BSicon expHST.svg
local-only minor station
BSicon upHST.svg
Icons for railway description
BSicon uexpHST.svg
out-of-use local-only minor metro station
BSicon uexENDEe.svg
Railroad BSicon
BSicon uSTR.svg
Underground straight track
BSicon uexSTR.svg
ex underground straight track
BSicon extSTR.svg
straight line, modified version (+ex, +t, +ext)
BSicon utSTR.svg
underground tunnel straight track
BSicon uextSTR.svg
ex underground tunnel straight track
BSicon hSTR.svg
high level track
BSicon exhSTR.svg
ex high level track
BSicon uhSTR.svg
underground high level track
BSicon uexhSTR.svg
ex underground high level track
BSicon hSTRae.svg
Bridge (big)
BSicon uhSTRae.svg
Image for BSicon diagrams
BSicon uexhSTRae.svg
BS template transport icon
BSicon hKRZWae.svg
bridge over water straight (big)
BSicon exhKRZWae.svg
bridge over water straight (big)
BSicon KRZWu.svg
(c) I, Lantus, CC-BY-SA-3.0
Line crossing under water across
BSicon uexKRZWu.svg
for BS models. water tunnel, urban(blue), not in use.
BSicon KMW.svg
mileage change
BSicon exKMW.svg
ex mileage change
BSicon uKMW.svg
A mile-marker for metros/canals
BSicon uexKMW.svg
mileage change
BSicon GRENZE.svg
Autor: Bernina, axpde, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
track with border
BSicon ÜST.svg
Track change (new design)
BSicon exÜST.svg
track change (new design)
BSicon uÜST.svg
Track switch, metro/light rail
BSicon uexÜST.svg
track change, metro/light rail (new design)
BSicon BUE.svg
level crossing straight
BSicon exSKRZ-YBUE.svg
Disused railway line level crossing on minor road.
BSicon uBUE.svg
underground level crossing straight
BSicon uexBUE.svg
Ex underground level crossing straight
BSicon ELCa.svg
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line start sign for railways
BSicon ELCe.svg
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line end sign for railways
BSicon exHST.svg
ex flag stop track straight off use
BSicon exBHF.svg
ex station straight track
BSicon eHST.svg
Ex flag stop, track straight in use
BSicon DST.svg
non-passenger station track straight in use
BSicon KDSTxa.svg
non-passenger end station, ex track starting
BSicon vHST-STR.svg
Icon for railway description. Combination of BSicon vSTR.svg and BSicon HST.svg.
POL linia kolejowa Gdańsk Wrzeszcz-Stara Piła 01.jpg
Autor: Leinad, Licencja: CC BY 3.0
Linia kolejowa Gdańsk Wrzeszcz-Stara Piła.
Zdewastowana nastawnia i tory przy stacji kolejowej Gdansk Kokoszki (ubt).jpeg
Autor: © 2009 by Tomasz Sienicki [user: tsca, mail: tomasz.sienicki at gmail.com], Licencja: CC BY 3.0
Zdewastowana nastawnia i tory przy stacji kolejowej Kokoszki (Gdańsk).
BSicon vBHF.svg
Doppelstrang, gemeinsamer Bahnhof
Zniszczony wiadukt slowackiego.jpeg
Gdańsk - zniszczony wiadukt kolejowy przy ul. Słowackiego.
BSicon vLSTR.svg
Railway descrption icon, based on BSicon LSTR.svg