Linia kolejowa nr 213

Linia kolejowa nr 213
Reda – Hel
Dane podstawowe
Zarządca	PKP PLK
Numer linii	213
Długość	62,827[1] km
Rozstaw szyn	1435 mm
Prędkość maksymalna	100[2] km/h
© Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Historia
Lata budowy	1878–1922
Rok otwarcia	1879 (Reda – Puck) 1903 (Puck – Swarzewo) 1922 (Swarzewo – Hel)
Rok włączenia do PKP	1920
Przebieg Legenda eksploatowana / istniejąca   zlikwidowana / rozebrana lub planowana kolej metro lub kolej lekka stacja kolejowa/stacja metra przystanek stacja bez ruchu pasażerskiego ładownia, posterunek ruchu itp przystanek częściowo używany koniec linii odcinek odcinek w tunelu odcinek na estakadzie wiadukt most tunel pod wodą zmiana kilometrażu granica państwowa / inna mijanka przejazd kolejowo-drogowy przeprawa promowa     odcinek zelektryfikowany   202 ↑ Gdańsk Główny 34,787 -0,749 -0,749 0,000 Reda 202 ↓ Stargard 6E28 216 4,758 Reda Rekowo 8,853 Mrzezino 11,367 Żelistrzewo 15,986 Puck 216 17,440 Bocznica Kral 20,970 Swarzewo 263 → Krokowa 215 26,718 Władysławowo 28,269 Władysławowo Port 34,730 Chałupy 40,391 Kuźnica (Hel) 46,200 Jastarnia Wczasy 48,024 Jastarnia 51,014 Jurata 55,750 Hel Bór 216 61,669 Hel 62,078
Portal Transport szynowy

Linia kolejowa nr 213 Reda – Hel – drugorzędna linia kolejowa znaczenia państwowego o długości 62,827 km w północnej części województwa pomorskiego. Jest jedyną w Polsce normalnotorową linią kolejową zbudowaną na mierzei. Linia powstawała etapami od 1879 do 1928 r. Ostateczną swoją długość osiągnęła w 1922. Dobudowany w 1928 odcinek do portu Hel został później rozebrany. Linia jest niezelektryfikowana i jednotorowa. Ze względu na obsługę miejscowości turystycznych przewozy wykazują bardzo dużą sezonowość.

Przebieg linii

Linia kolejowa nr 213 zaczyna się w Redzie, gdzie odgałęzia się od linii nr 202 (Gdańsk Główny – Stargard). Następnie skręca na północ, obwodząc Redę od strony zachodniej. Po ponad 4 km szlak dociera do położonej na północy Redy dzielnicy Rekowo Dolne, gdzie znajduje się pierwszy przystanek – Reda Rekowo. Za nim linia skręca na północny wschód i biegnie do Mrzezina, po czym skręca na północ. Przed Żelistrzewem skręca nieznacznie w lewo i tak dociera do Pucka. W Pucku skręca ponownie w lewo i do Swarzewa biegnie w kierunku północno-zachodnim. W Swarzewie do 1991 znajdował się jedyny węzeł kolejowy na jej trasie (nie licząc Redy, w której linia się zaczyna). Za Swarzewem linia skręca ostro w prawo i biegnie tak do Władysławowa. Na terenie miasta tuż przed stacją Władysławowo tory odbijają w lewo. Pomiędzy stacjami Władysławowo a Władysławowo Port linia skręca ostro w prawo i wjeżdża na mierzeję. Na mierzei linia biegnie wzdłuż drogi wojewódzkiej 216 po stronie otwartego morza. Tuż przed Helem skręca na południe i kończy się na stacji Hel^[3].

Linia biegnie przez powiaty wejherowski i pucki oraz przez dwa mezoregiony Pobrzeże Kaszubskie i Mierzeję Helską^[4].

Mimo niewielkiej odległości od morza linia ma na niektórych odcinkach charakterystykę typową dla linii podgórskich^[5].

Charakterystyka techniczna

Linia jest klasy C3 na całej długości^[6]. Prędkości pociągów pasażerskich w rozkładzie 2019/2020^[2]:

Linia jest wyposażona w elektromagnesy systemu SHP^[7].

Ze względu na ciasne łuki pod koniec lat 90. na linii wprowadzono zakaz wjazdu dla lokomotyw sześcioosiowych na trasie Władysławowo – Hel^[5].

Historia

Geneza

Kolej dotarła do Redy, pierwszej stacji na linii, w 1870 przy okazji budowy linii kolejowej ze Słupska do Sopotu. Odcinek ten domykał połączenie Gdańsk – Szczecin przez Słupsk i Koszalin. W przeciwieństwie do większości budowanych w tym czasie na Pomorzu linii kolejowych nie była ona budowana w ramach Królewskiej Kolei Wschodniej, ale mimo tego później została przez nią przejęta^[8].

W latach 80. i 90. XIX wieku sieć kolejowa w Prusach zaczęła się zagęszczać. Po wybudowaniu głównych magistrali zaczęły powstawać linie lokalne łączące miasta powiatowe^[8].

1897–1920

W grudniu 1897 rozpoczęto budowę pierwszego odcinka współczesnej linii 213 – z Redy do Pucka^[9]. Został on otwarty 15 grudnia 1898^[10] pomimo bardzo trudnych warunków geologicznych i geomorfologicznych^[5]. Linia od razu miała dochodzić do Krokowej^[9], jednakże budowę rozpoczęto dopiero w 1901^[11], a oddano dwa lata później. Na odcinku Puck – Swarzewo linia ta była przedłużeniem obecnej linii 213, a dalej linią 263^[12]. Linia do Krokowej początkowo była linią prywatną zbudowaną przez właścicieli Krokowej z rodu von Krockow^[5].

Zwiększenie roli linii do Pucka spowodowało w 1910 modernizację i rozbudowę stacji kolejowej w Redzie^[13].

1920–1945

W 1918 Polska odzyskała niepodległość. Granice na Pomorzu ustalono jednak dopiero w 1920 i wówczas linia kolejowa z Redy do Pucka znalazła się w Polsce. Z powodu kłopotów w zaopatrzeniu w węgiel niezbędny dla parowozów w 1920 została wprowadzona komunikacja zastępcza za pomocą powozów^[14]. Podobna sytuacja panowała w tym czasie na różnych innych pomorskich liniach^[15]. Stacja w Pucku była najbliżej morza położonym obiektem na sieci PKP, dlatego zbudowano w Pucku tymczasowy port wraz z bocznicą kolejową^[10].

W 1921 zawieszono na pół roku przewozy na odcinku Puck – Swarzewo (i dalej do Krokowej na linii 263)^[16]. Zawieszenie to było związane z budową linii kolejowej na Hel oddanej w 1922^[17]. Linia została częściowo wybudowana na drodze kołowej, co spowodowało tymczasowe odcięcie Helu od sieci drogowej. Dopiero w 1923 PKP ostatecznie odbudowały zniszczoną drogę^[18]. Trudnością podczas budowy było dostarczenie materiałów, w tym drewna. Nie można było ściąć zbyt dużej liczby drzew, gdyż stanowiły one ochronę półwyspu^[19]. Budowa dworców w miejscowościach nadmorskich trwała jeszcze do końca lat 20. XX wieku. W 1928 dobudowano linię ze stacji Hel do portu w Helu; linia 213 osiągnęła wówczas swoją maksymalną długość^[20].

W XX-leciu międzywojennym linia ta była obsługiwana przez parowozy OKl27, kursujące na trasie Gdynia – Puck – Gdynia oraz opalane olejem parowozy Tp3, które obsługiwały trasę Puck – Hel – Puck^[21]. Pod koniec lat 30. na Hel zaczęły docierać pociągi dalekobieżne z Warszawy oraz południa Polski^[22].

Rozwój kolei spowodował rozwój gospodarczy Mierzei Helskiej powodując, że wioski, dotychczas rybackie, przeistaczały się w kurorty oblegane latem przez turystów z całej Polski^[19].

1945–1989

W latach 1949–1951 wprowadzono bardzo restrykcyjne przepisy dotyczące działalności cywilnej na Helu^[23].

W PRL, ze względu na duże znaczenie militarne Helu, dostęp turystów do Helu był ograniczony. Mogli oni przyjeżdżać do miasta tylko koleją^[17].

W 1952 zmodernizowano stację w Redzie^[13].

W 1978 PKP zapowiadały szybkie wycofanie parowozów z ruchu pasażerskiego oraz z ruchu towarowego na liniach o trudnym profilu w Północnej DOKP. W 1978 na terenie całej dyrekcji było 13 sprawnych parowozów, głównie obsługujących manewry. Ostra zima 1978/1979 spowodowała jednak powrót parowozów^[24]. W tym samym roku przeprowadzono modernizację linii na odcinku Reda – Władysławowo. Podczas remontu między innymi wymieniono szyny lekkie na szyny S49^[5].

W 1979 po raz drugi zawieszono przewozy na linii Puck – Krokowa; pociągi wróciły do Krokowej w maju 1983^[16].

W 1979 zaprzestano korzystania z przystanku Hel Bór^[25].

W 1982 zmodernizowano linię na odcinku Władysławowo – Hel; zakres remontu był taki sam jak na pozostałym odcinku. W 1983 i 1989 wykonano ponowny remont nawierzchni pomiędzy Redą a Mrzezinem^[5].

Po 1989

Jeden z SA138 zakupionych do obsługi linii nr 213

Pociąg PKP Intercity z czeską lokomotywą serii 754 koło Swarzewa

Po raz trzeci ruch kolejowy z Pucka do Krokowej został zawieszony na przełomie lat 80. i 90. W maju 1989 na tej trasie przestały kursować pociągi osobowe, a w 1991 również towarowe^[16]. Od tego czasu po linii kolejowej nr 213 jeżdżą tylko pociągi osobowe pomiędzy Gdynią a Helem (część relacji bywa skrócona do Władysławowa lub Pucka) oraz wakacyjne pociągi dalekobieżne.

26 września 1993 ze stacji Puck odjechał ostatni planowy pociąg pasażerski prowadzony trakcją parową^[10].

W 1998 linia została zmodernizowana. Stacje zostały wyposażone w urządzenia sterowania ruchem kolejowym obsługiwane zdalnie z Władysławowa, przez co obsługa stacji (oprócz kas biletowych) stała się zbędna^[17].

W marcu 2001 dzięki interwencji i dofinansowaniu samorządu województwa pomorskiego linia została uratowana przed likwidacją^[26].

W 2005 do obsługi połączeń lokalnych pomiędzy Gdynią a Helem zaczęto stosować szynobusy i spalinowe zespoły trakcyjne wyprodukowane przez Pesę Bydgoszcz. W 2006 pojazdy te przejęły całość przewozów poza sezonem. W sezonie letnim, ze względu na zwiększenie liczby podróżnych, nadal stosowane są również składy tradycyjne^[27][28].

11 listopada 2010 Newag Nowy Sącz przekazał województwu pomorskiemu dwa dwuczłonowe SZT SA137; do końca roku przekazane zostały jeszcze 3 z 4 kupionych przez województwo pojazdów trójczłonowych SA138, a czwarty z nich pojawił się na początku 2011. Pojazdy te zostały kupione ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego dla województwa pomorskiego na lata 2007–2013 i przypisane do obsługi połączeń Kościerzyna – Gdynia – Kościerzyna i Gdynia – Hel – Gdynia^[29].

5 października 2011 podpisano umowę z firmą Salcef Costruzioni Edili E Ferroviarie na rewitalizację całej linii nr 213^[30]. Podczas modernizacji wymianie uległy m.in. nawierzchnia kolejowa wraz z lokalnymi umocnieniami podtorza, urządzenia SRK i krawędzie peronowe; ponadto zostały wyremontowane obiekty inżynieryjne. Prędkość została podniesiona do 100 km/h z wyjątkiem odcinka Puck – Władysławowo, gdzie prędkość wynosi 90 km/h. Miało to spowodować skrócenie czasu przejazdu o 15–25 minut^[31]. Remont rozpoczął się wiosną 2012^[32] i skutkował czasowym zamknięciem linii od 10 września 2012^[33]. Ze względu na zwiększone przewozy podczas wakacji ruch pociągów został wznowiony na okres wakacyjny w 2013^[34]. W okresie od 2 września 2013 do 14 czerwca 2014 ruch na linii był ponownie zawieszony^[35][36]. Kolejne zamknięcie miało miejsce w dniach 15–19 listopada 2014^[37]. W dniach 4–11 maja 2015 ruch na trasie Władysławowo – Hel został ponownie wstrzymany^[38]. Modernizacja została ostatecznie zakończona w lipcu 2015. Dzięki wykonaniu projektowanych prac czas przejazdu odcinka Reda – Hel skrócił się o 17 minut^[39].

W rozkładzie jazdy 2016/2017 w okresie poza sezonem letnim Przewozy Regionalne zdecydowały się na zastąpienie części kursów na odcinku Władysławowo – Hel autobusami komunikacji zastępczej^[40].

Infrastruktura

Rozgałęzienia

Na linii kolejowej nr 213 znajdowały się dwie stacje węzłowe, z czego jedna przestała pełnić swoją funkcję w 2005 r.^[41][42].

Miejsce	Schemat	Linie i kierunki
Reda		202 Gdańsk Główny, Stargard
Swarzewo		263 Krokowa (zawieszona od 1991, rozebrana od 2005[41])

Punkty eksploatacyjne

Nazwa	Zdjęcie	Liczba krawędzi peronowych	Infrastruktura
stacja kolejowa Reda		3	kasa biletowa[43], przejście podziemne[44], zadaszenie[44], urządzenia nagłaśniające[44]
przystanek osobowy Reda Rekowo		1	wiata[44]
stacja kolejowa Mrzezino		2	wiata[44], urządzenia nagłaśniające[44]
przystanek osobowy Żelistrzewo		1	wiata[44]
stacja kolejowa Puck		2	kasa biletowa[43], nieczynna lokomotywownia[42], wiata[44], urządzenia nagłaśniające[44]
bocznica szlakowa Kral		0	zlikwidowana[42]
przystanek osobowy Swarzewo		1	wiata[44]
stacja kolejowa Władysławowo		2	kasa biletowa[43], wiata[44], urządzenia nagłaśniające[44]
przystanek osobowy Władysławowo Port		1	wiata[44]
przystanek osobowy Chałupy		1	wiata[44]
stacja kolejowa Kuźnica (Hel)		2	wiata[44], urządzenia nagłaśniające[44]
przystanek osobowy Jastarnia Wczasy		1	wiata[44]
stacja kolejowa Jastarnia		2	kasa biletowa[43], wiata[44] urządzenia nagłaśniające[44]
przystanek osobowy Jurata		1	wiata[44]
przystanek osobowy Hel Bór		0	zlikwidowany[42]
stacja kolejowa Hel		4	kasa biletowa[43], wiata, urządzenia nagłaśniające[44]
[45]		[44]

Ruch pociągów

Pociągi osobowe

Pociąg osobowy w okolicy Mrzezina

Linią 213 jeżdżą pociągi osobowe w relacji Gdynia – Hel (i z powrotem) oraz Gdynia – Władysławowo (i z powrotem). W okresie letnim do Helu regularnie jest przedłużany przyspieszony pociąg regio Tur Gdynia – Chojnice, prowadzony na całej trasie lokomotywą spalinową^[46][47].

Ze względu na duży ruch turystyczny w sezonie letnim oraz zdecydowanie mniejszy poza sezonem dla linii publikowane były dwie tablice w rozkładzie jazdy. Od 2005 do obsługi połączeń lokalnych pomiędzy Gdynią a Helem zaczęto stosować szynobusy i spalinowe zespoły trakcyjne^[27]. Od 2010 są to przypisane do tej linii (oraz do trasy Kościerzyna – Gdynia – Kościerzyna) spalinowe zespoły trakcyjne SA137 i SA138^[29]. W sezonie letnim z powodu wzmożonego ruchu przewozy są obsługiwane m.in. składami klasycznymi z wagonami piętrowymi. Również SZT łączy się wówczas w dłuższe składy, często z wagonem doczepnym w środku^[27].

Pociągi dalekobieżne

Pociągi na stacji Hel w sezonie letnim (2009)

Pociągi dalekobieżne jeżdżą linią kolejową nr 213 tylko w czasie wakacji ze względu na napływ turystów na Mierzeję Helską. Wówczas na tej trasie jeździ kilka par pociągów zarówno pospiesznych (TLK), jak i ekspresowych (EIC Jantar)^[48]. Pociągi te ze względu na brak elektryfikacji są prowadzone lokomotywami spalinowymi^[49].

Pociągi towarowe

Ruch towarowy, ze względu na brak przemysłu^[50], ma marginalne znaczenie^[51].

Przypisy