Linia sukcesji prezydenckiej (Stany Zjednoczone)

Linia sukcesji prezydenckiej w Stanach Zjednoczonych – zasada kolejności obejmowania urzędu prezydenta Stanów Zjednoczonych w chwili, gdy urzędujący prezydent traci zdolność do sprawowania swojej funkcji na skutek śmierci, rezygnacji, impeachmentu lub choroby (wtedy możliwe jest też chwilowe przejęcie obowiązków głowy państwa, przez osobę kolejną w sukcesji)^[1].

Sukcesja prezydencka w historii

Przed uchwaleniem XXV poprawki do Konstytucji

Kiedy w kwietniu 1841 roku, po zaledwie miesięcznych rządach, zmarł prezydent William Henry Harrison, jego następcą, do czasu wygaśnięcia mandatu został wiceprezydent John Tyler. Do czasu uchwalenia XXV Poprawki do Konstytucji sprawa sukcesji nie była regulowana formalnym przepisem, tylko odbywała się na mocy prawa zwyczajowego. Do tego czasu za drugą osobę w kolejce do przejęcia prezydentury uznawano prezydenta pro tempore senatu USA. W roku 1868 sprawujący tę funkcję Benjamin Wade mógł objąć urząd prezydenta na wypadek usunięcia z urzędu prezydenta Andrew Johnsona, jako że Johnson nie posiadał w swoim gabinecie wiceprezydenta. Do tego jednak nie doszło.

W historii USA nie było przypadku, aby ktoś poza wiceprezydentem obejmował prezydenturę po opróżnieniu tego urzędu. Znany jest jednak przypadek Davida Rice Atchisona (przewodniczącego pro tempore Senatu USA), który przez jeden dzień z 4 marca na 5 marca 1849 był nieformalnym p.o. prezydenta USA. Zdarzył się także jeden przypadek (Gerald Ford), że urząd prezydenta objął wiceprezydent, który nie został wybrany, lecz powołany (w myśl XXV poprawki).

XXV poprawka do Konstytucji

W roku 1967 uchwalono XXV poprawkę do Konstytucji, która usankcjonowała prawnie procedurę sukcesji urzędu prezydenta USA. Pierwszy w kolejności jest wiceprezydent. Następnymi są spiker Izby Reprezentantów, przewodniczący pro tempore Senatu i członkowie Gabinetu w kolejności tworzenia ich departamentów – od sekretarza stanu do sekretarza bezpieczeństwa krajowego.

Z Konstytucji USA wynika, że warunkiem objęcia władzy prezydenta jest posiadanie amerykańskiego obywatelstwa od chwili narodzin, wiek co najmniej 35 lat oraz bycie stałym mieszkańcem Stanów Zjednoczonych od co najmniej 14 lat, stąd z linii sukcesji są automatycznie wyłączane osoby niespełniające tych warunków (Konstytucja zabrania także kandydowania na urząd prezydenta osobie, która nie była obywatelem Stanów w chwili uchwalenia Konstytucji). Z linii sukcesji wyłącza się także byłych prezydentów USA, który pełnili urząd przez dwie kadencje, rozumianej w myśl XXII poprawki do Konstytucji.

Motywacją dla XXV poprawki była narastająca atmosfera zimnowojenna i ryzyko ataku nuklearnego, w wyniku którego mógłby zginąć nie tylko prezydent, ale także wiceprezydent i inne osoby piastujące najwyższe stanowiska w państwie. Stąd także ustanowiono osobę, członka Gabinetu, „wyznaczoną do przeżycia”.

Sekretarz bezpieczeństwa krajowego

Decyzją Senatu z 2005 roku sekretarz bezpieczeństwa krajowego nie był włączony w poczet stanowisk przewidzianych w linii sukcesji, jednak 9 marca 2006 roku weszło w życie nowe prawo, sytuujące go na ostatnim miejscu ze względu na fakt, iż ten departament utworzono najpóźniej.