Linienie

Proces linienia kraba z gatunku Callinectes sapidus
Liniejący pasikonik
Animacja pokazująca proces linienia cykady z rodzaju Tibicen
Liniejąca agama Hardun

Linienie, linka (łac. ecdysis) – proces okresowego zrzucania zewnętrznych warstw ciała – naskórka, oskórka, pancerza, piór lub włosów – u niektórych zwierząt.

Stawonogi

U stawonogów linienie polega na odrzuceniu pozostałości zewnętrznej, twardej powłoki ciała, nazywanej wylinką. W okresach po zrzuceniu zewnętrznego szkieletu i przed stwardnieniem nowego następuje bardzo wydatne powiększenie rozmiarów ciała, uwarunkowane regulacją hormonalną. Hormony juwenilne regulują linienie. Przeobrażenie następuje za sprawą ekdyzonu[1].

W wyniku linienia owadów schodzi całkowicie zewnętrzna powłoka ciała oraz wyściółka jelita przedniego i tylnego, tchawek i narządów tympanalnych[2].

Płazy i gady

U płazów i gadów linienie polega na zrzucaniu zewnętrznej warstwy naskórka. Może zachodzić kilka razy w roku. Jest regulowane przez hormony przysadki, tarczycy i kory nadnerczy. Wiąże się ze wzrostem organizmu oraz ma znaczenie jako wymiana zniszczonego pokrycia skóry. Wylinka schodzi płatami, a pochewki węży w całości.

Ptaki

U ptaków linienie nazywane jest pierzeniem[3]. Nazewnictwo związane ze zmianą upierzenia:

  • pierzenie całkowite – obejmuje całe upierzenie wraz ze wszystkimi lotkami i sterówkami,
  • pierzenie częściowe – bez lotek i sterówek, wymieniane są pióra okrywowe i części pokryw skrzydłowych, czasem lotek 3. rzędu oraz 1-2 wewnętrznych lotek 2. rzędu, lub tylko niektórych partii głowy czy ciała,
  • ścieranie piór – na ogólny widok ptaka może wpływać w różnym stopniu, jednak bywa, że wystarczy do powstania szaty godowej bez pierzenia (np. u wróblowatych),
  • pierzowisko – miejsce pierzenia.

Ssaki

W klimacie umiarkowanym lub chłodnym ssaki linieją zwykle 2 razy do roku, wiosną i jesienią[4]. Ich okresowe, sezonowe linienie, polegające na zmianie okrywy włosowej (sierści), ma związek z dostosowaniem ciepłoty ciała do panujących temperatur. Zrogowaciała cebulka włosowa oddziela się od brodawki włosowej, a stary włos zostaje wypchnięty przez powstający w jego poprzednim miejscu nowy włos. Linienie ssaków może być również związane z rozrodem. Proces linienia zależny jest od wpływu światła i temperatury. Jest sterowany hormonalnie przez przysadkę mózgową i tarczycę[5].

Zobacz też

Przypisy

  1. Jolanta Hempel-Zawitkowska: Zoologia dla uczelni rolniczych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 226. ISBN 978-83-01-15076-1.
  2. Józef Razowski: Słownik entomologiczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-07907-X.
  3. Lars Jonsson, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Muza SA, Warszawa 1998, ISBN 83-7079-941-8 (strona 14.)
  4. Mały słownik zoologiczny. Ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
  5. Encyklopedia Biologia. Greg, 2008. ISBN 978-83-7327-756-4.

Media użyte na tej stronie

Cicada molting animated-2.gif
Autor: T. Nathan Mundhenk, Licencja: CC BY 2.5
Animated Gif of a Cicada (Tibicen sp.) Molting. Taken by T. Nathan Mundhenk, in Centerville, Ohio USA July 30 2007. Each frame taken at 1 minute intervals. 30 minute gap in middle while cicada rested. The Cicada takes about 2 hours to complete the process.
Callinectes sapidus.jpg
Ecdysis (moulting/molting) of crab Callinectes sapidus.
Linienie-swierszcz.jpg
Autor: Zuzanna K. Filutowska, Licencja: CC BY-SA 3.0
Liniejący pasikonik
Agama Hardun Moulting.jpg
Autor: Przemek Pietrak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Agama Hardun Moulting. This image has been originally created as the illustration for skóra na torebki entry in szarada.net crosswords dictionary. It has been released under CC-BY-3.0 license.