Lipit-Isztar
| król Isin | |
| Okres | od ok. 1934 p.n.e. |
|---|---|
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Ojciec | |
| Matka | Lamassatum |
| Dzieci | Enninsunzi |
Lipit-Isztar lub Lipit-Esztar – piąty król z I dynastii z Isin, syn i następca Iszme-Dagana. Według Sumeryjskiej listy królów (kopie L1+N1, P2 i P5)[1] oraz Listy królów Ur i Isin[2] panować miał przez 11 lat. Jego rządy datowane są na lata ok. 1934–1924 p.n.e. (chronologia średnia)[3].
Imię
Imię króla, znaczące „Ten, którego stworzyła bogini Isztar”[4], odczytywać można zarówno Lipit-Ištar (w języku akadyjskim), jak i Lipit-Eštar (w języku amoryckim), jako że władca ten pochodził z dynastii amoryckiej. W Kodeksie Lipit-Isztara[5], jego „nazwach rocznych”[6], a także innych tekstach (np. kopiach WB 444 i P5 Sumeryjskiej listy królów[7]) imię Lipit-Isztara poprzedzone jest determinatywem dingir (w transliteracji dLi-pí-it-Eš4/Iš4-tár), który stawiano tylko przed imionami bogów, co świadczy o panującej za jego panowania idei „boskości” władcy. Z tego też względu w niektórych tłumaczeniach występuje on jako „boski Lipit-Isztar”[8][9].
Panowanie
Niewiele wiadomo o politycznych wydarzeniach za czasów jego panowania. Prowadził prace budowlane w Ur („nazwa roczna” 'b'), głównie przy Gipar, świątyni boga Ningublagi, gdzie jako najwyższą kapłankę osadził swą córkę Enninsunzi („nazwa roczna” 'g')[10]. Dbał o sprawiedliwość w swym królestwie, wydając edykty umarzające długi i uwalniające ludność od pracy przymusowej („nazwa roczna” 'e'). Najlepiej znany jest jednak ze swych reform, zawartych w tzw. Kodeksie Lipit-Isztara, które m.in. regulowały udział pewnych grup ludności w pracach publicznych i ograniczały niewolnictwo za długi[10]. Pod koniec swego panowania Lipit-Isztar popadł w konflikt z Gungunumem (1932-1906 p.n.e.), królem Larsy, który podbił należące do Isin miasto Ur[11]. W niejasnych okolicznościach po śmierci Lipit-Isztara władzę w państwie przejąŀ uzurpator Ur-Ninurta.
Kodeks Lipit-Isztara
Kodeks Lipit-Isztar to kolejny zbiór praw na Starożytnej Mezopotamii, który przetrwał do dnia dzisiejszego. Jego nazwa wywodzi się od panującego króla Lipit-Isztara, który panował przez 11 lat. Kodeks spisany został na początku II tysiąclecia p.n.e., w języku sumeryjskim. Został on odnaleziony w Iraku w latach 1899–1900, obecnie znajduje się w muzeum w Pensylwanii. Wstęp zbioru odwołuje się, podobnie jak Ur-Nammu, do bogów oraz władcy, wymieniając także tytuły króla: „Dzielny gospodarz z Ur… Godny Pan Uruku…. Król Isin… …Summeru i Akad”.
Część poświęcona prawu, zaczyna się od kwestii związanych z użyczaniem różnych rzeczy np. łodzi, sadu, a nawet gruntów rolnych – własność prywatna była więc mocno chroniona. W dalszej części poruszona zostaje kwestia niewolników, w tym miejscu występuje podział na obywateli posiadających wolność i jej nie mający. W drugim paragrafie jednak wskazano kilka innych grup, takich jak choćby syn urzędnika państwowego lub pałacowego. Można więc wywnioskować, że urzędnicy państwowi byli osobami uprzywilejowanymi. W dalszych częściach podejmowane są zagadnienia prawa spadkowego, posagu oraz najmu i użyczenia. Występuje tam także pojęcie „prawdziwej sprawiedliwości”, a król wskazuje w nim, że wypełnił zadanie wyznaczone mu przez boga Enlila (Pan Wiatru).Tekst Kodeksu Lipit-Isztara złożony został z siedmiu, fragmentarycznie zachowanych glinianych tabliczek, zawierających część prologu, 37 przepisów prawnych i epilogu.
Przykłady praw[12]
§ 9. „Jeśli ktoś wszedł do czyjegoś sadu i został ujęty za kradzież, zapłaci dziesięć szekli srebra”
§ 10. „Jeśli ktoś ściął drzewo w ogrodzie kogoś innego, zapłaci połowę miny srebra”
§ 14. „Jeśli czyjś niewolnik dał wykup swojemu panu i zostało to udowodnione jego panu dwa razy, niewolnik ten otrzyma wolność”
§ 25. „Jeśli mężczyzna poślubił kobietę i urodziła mu ona dzieci, a te dzieci żyją, i niewolnica również urodziła dzieci dla swego pana, lecz ten ojciec dał wolność niewolnicy i jej dzieciom, to dzieci niewolnicy nie będą dzielić się majątkiem z dziećmi ich dawnego pana”
§ 27. „Jeśli żona mężczyzny nie urodziła mu dzieci, lecz nierządnica z publicznego placu urodziła mu dzieci, mężczyzna ten zapewni zboże, olej i ubrania dla tej nierządnicy. Dzieci, które urodziła mężczyźnie nierządnica, będą jego spadkobiercami i dopóki żyje jego żona, dopóty nierządnica nie będzie mieszkała w jednym domu z żoną mężczyzny”
§ 35. „Jeśli ktoś wynajął wołu i okaleczył jego oko, zapłaci połowę jego ceny”
§ 36. „Jeśli ktoś wynajął wołu i złamał jego róg, zapłaci jedną czwartą jego ceny”
Przypisy
- ↑ „The Sumerian king list (transliteration)” na stronie Electronic Text Corpus of Sumerian Literature (ETCSL) (wiersze 363-364)
- ↑ A.K. Grayson, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 90.
- ↑ Marc Van De Mieroop, A History..., s. 282.
- ↑ hasło liptu, The Assyrian Dictionary, tom 9 (L), The Oriental Institute, Chicago 1973, s. 201.
- ↑ Francis R. Steele, The Code ..., s. 10-13 (kol. I 21, 35, 39; kol. II 29).
- ↑ lista „nazw rocznych” Lipit-Isztara na stronie Cuneiform Digital Library Initiative (CDLI) („nazwy roczne” '1' oraz 'i')
- ↑ Thorkild Jacobsen, The Sumerian ..., s. 124-125, przypis 352.
- ↑ Jean-Jacques Glassner, Mesopotamian Chronicles, Society of Biblical Literature, Atlanta 2004, s. 125.
- ↑ Thorkild Jacobsen, The Sumerian..., s. 125.
- ↑ a b hasło Lipit-Eshtar, w: Gwendolyn Leick, Who's Who..., s. 97.
- ↑ Joachim Śliwa (red.), Wielka Historia Świata, tom 2 (Stary i Nowy Świat od „rewolucji” neolitycznej do podbojów Aleksandra Wielkiego), Oficyna Wydawnicza FOGRA, 2005, s. 214-215
- ↑ Francis R. Steele, The Code ..., Philadelphia 1948, s. 10-24.
Bibliografia
- Cezary Kunderewicz, Najstarsze prawa świata, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1990, ISBN 83-7016-456-0, OCLC 69632473.
- Marc Van De Mieroop, A History of the Ancient Near East ca. 3000-323 BC, Blackwell Publishing, 2004.
- Thorkild Jacobsen, The Sumerian King List, Assyriological Studies 11, The University of Chicago Press, Chicago - London 1939.
- Francis R. Steele, The Code of Lipit-Ishtar, University of Pennsylvania Museum Monographs, Philadelphia 1948.
- hasło Lipit-Eshtar, w: Gwendolyn Leick, Who's Who in the Ancient Near East, London and New York 2002, s. 97.
Linki zewnętrzne
- lista „nazw rocznych” Lipit-Isztara na stronie Cuneiform Digital Library Initiative (CDLI)
- lista hymnów i poematów poświęconych Lipit-Isztarowi na stronie Electronic Text Corpus of Sumerian Literature (ETCSL)
- https://historia.org.pl/2017/09/25/zbiory-praw-starozytnego-bliskiego-wschodu-poznaj-drakonskie-kary-za-poszczegolne-przestepstwa/
Media użyte na tej stronie
Autor:
- Near_East_topographic_map-blank.svg: Sémhur
- derivative work: Zunkir (talk)
Location map of the main cities of Lower Mesopotamia during the paleo-babylonian period (2004-1595 BC). With the approximate course of the rivers and the ancient shoreline of the Gulf.
This unglazed, inscribed clay cone is from the Ur III period. It features the name of Lipit Ishtar, king of Isin. The nail has no head and the sides are slightly curved.