Lipusz
| Artykuł | 54°5′51″N 17°47′4″E |
|---|---|
| - błąd | 38 m |
| WD | 54°5'44"N, 17°46'50"E |
| - błąd | 38 m |
| Odległość | 352 m |
| wieś | |
 Kościół pw. św. Michała Archanioła w Lipuszu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo | Lipusz |
| Wysokość | 150 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) | 2611[1] |
| Strefa numeracyjna | 58 |
| Kod pocztowy | 83-424[2] |
| Tablice rejestracyjne | GKS |
| SIMC | 0166120 |
Położenie na mapie gminy Lipusz _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Lipusz") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kościerskiego  | |
 54°05′51″N 17°47′04″E/54,097500 17,784444 | |
| Strona internetowa | |
Lipusz (dodatkowa nazwa w j. kaszub. Lëpùsz; niem. Lippusch[3]) – wieś kaszubska o charakterze małomiasteczkowym położona w północnej Polsce w województwie pomorskim, w powiecie kościerskim, w gminie Lipusz nad rzeką Wdą.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lipusz. W latach 1975–1998 należała do ówczesnego województwa gdańskiego.
Miejscowość jest siedzibą gminy Lipusz.
Lipusz posiada kilka połączeń kolejowych z Kościerzyną i Chojnicami poprzez Brusy. Pasażerski ruch kolejowy na linii do Bytowa jest zawieszony[4].
W dawnym kościele ewangelickim wybudowanym w 1865 roku od 2002 roku znajduje się Muzeum Gospodarstwa Wiejskiego, prezentujące ok. 320 eksponatów (wóz strażacki z 1913 roku, kierzonki, kopanka, kamienie do śrutownika itp.). Na Wdzie znajduje się młyn wodny pochodzący z początku XIX wieku.
Na północ od Lipusza znajduje się jezioro Lubiszewskie.
Miejscowość znajduje się na turystycznym 
Szlaku Kamiennych Kręgów i na szlaku kajakowym rzeki Wdy.
W 2017 roku lasy otaczające wieś zostały silnie zniszczone w wyniku przechodzącej tędy fali nawałnic (zniszczeniu uległo 4200 ha lasów zarządzanych przez Nadleśnictwo Lipusz). W 2018 roku w ramach restytucji lasu i w związku z obchodami 100-lecia niepodległości Polski postanowiono o zasadzeniu przez harcerzy i wolontariuszy (razem ok. 3 tys. osób) na powierzchni ponad 10 ha nowych drzew w taki sposób, aby utworzyły one wizerunek godła państwowego, widoczny z okien przelatujących samolotów[5][6]. Ponadto leśnicy pozostawili na obszarze 2 ha połamane drzewa, aby przypominały o tym, jak wyglądały okoliczne lasy po nawałnicy.
Zabytki
Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[7] na listę zabytków wpisane są:
- kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, 1866-7, nr rej.: 968 z 26.08.1986
- kaplica grobowa rodziny Żelewskich, 1880, nr rej.: j.w.
- cmentarz grzebalny przy kościele, XIX w., nr rej.: j.w.
- kościół ewangelicki, 1865, nr rej.: 957 z 14.03.1986
- cmentarz rzymskokatolicki, 1922-23, nr rej.: 969 z 26.08.1986.
Inne[8]:
- drewniany młyn na Wdzie
- kamienica Banku Ludowego z 1904
- neogotyckie zabudowania nadleśnictwa
Drogi przechodzące przez Lipusz
- droga wojewódzka nr 235
- droga powiatowa Sulęczyno-Lipusz
- droga powiatowa Tuszkowy-Lipusz
- droga powiatowa Lipusz-Bałachy
- droga gminna Borowiec-Lipusz
- droga gminna Skwierawy-Lipusz
- droga gminna Gostomko-Nowe Karpno-Lipusz
- droga gminna Lipusz-Bałachy-Lipuska Huta
- droga gminna Lipusz-Mechowo, Krugliniec-Płocice
Zobacz też
- Lipusz (stacja kolejowa)
- Łubiana
- Kościerzyna
- Wda
- Rezerwat przyrody Wda - Trzebiocha
- Sierakowice
Przypisy
- ↑ Lipusz w serwisie Polska w liczbach
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 666 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ F. Lorentz Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem (ISBN 83-60437-22-X) (ISBN 978-83-60437-22-3)
- ↑ Andrzej Gurba: Do miasta po latach wróciły pociągi. 22 XI 2007. [dostęp 2009-06-13]. (pol.).
- ↑ Godło państwowe z kilkuset drzew. Nietypowa akcja harcerzy na stulecie odzyskania niepodległości
- ↑ Leśnicy musieli zamknąć las zniszczony w nawałnicy. Bo stał się turystyczną atrakcją
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 49 [dostęp 2018-12-29].
- ↑ Jarosław Ellwart „Powiat kościerski, mapa turystyczna” Wydawnictwo Region Gdynia 2012 ISBN 978-83-7591-281-4
Bibliografia
- Monografia Lipusz-Dziemiany. Józef Borzyszkowski (red.). Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 1994.
- Jarosław Ellwart: Lipusz i okolice. Gdynia: Wydawnictwo „Region”, 1994.
- Marian Lemańczyk: Lipusz: Przeszłość wsi w pamięci jej mieszkańców. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 1989.
- Aleksander Majkowski: Życie i przygody Remusa. Lech bądkowski (tłum.). Gdańsk: Oficyna Czec, 1997.
Linki zewnętrzne
- Lipusz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 296.
| Wsie | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Osady |
| ||||
| Osady leśne |
| ||||
| Części wsi |
| ||||
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.92 N
- S: 53.40 N
- W: 16.65 E
- E: 19.75 E
Zielony szlak turystyczny.
Autor: Reptar, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Lipusz, kościół p.w. św. Michała Archanioła (zabytek nr rejestr. 968)
Herb Lipusza
Autor:
Mapa gminy Lipusz, Polska
Autor:
Mapa powiatu kościerskiego, Polska