Lisa

Lisa

Typ	Lisa
Premiera	19 stycznia 1983
Koniec produkcji	1986
Procesor	Motorola 68000
System operacyjny	Lisa OS
— następca: Macintosh XL

Lisa – komputer osobisty zaprojektowany przez Apple Computer we wczesnych latach 80. XX wieku. Projekt komputera Lisa został zapoczątkowany w 1978 roku i powoli przeobraził się w komputer osobisty z graficznym interfejsem użytkownika (GUI). Około roku 1982, Steve Jobs został wyrzucony z projektu Lisa i przyłączył się do Macintosha. Wbrew powszechnej opinii, Macintosh nie wywodzi się bezpośrednio od Lisy, choć istnieje wiele oczywistych podobieństw pomiędzy tymi systemami. Premiera Lisy miała miejsce 19 stycznia 1983 roku.

Etymologia

Choć w dokumentacji dołączonej do oryginalnej Lisy występuje tylko nazwa "The Lisa", Apple oficjalnie utrzymywał, że nazwa ta, to akronim od Local Integrated Software Architecture. Jednak mając na uwadze, że urodzona w 1978 roku pierwsza córka Steve'a Jobsa otrzymała imię Lisa, nazwa systemu prawdopodobnie miała wymiar osobisty, a akronim wymyślony został jako rozwinięcie imienia, co przyznał sam Jobs^[1].

Sprzęt

Lisa, kosztująca w dniu premiery 9 995 USD, była jednym z pierwszych dostępnych na rynku komputerów osobistych z GUI i myszą. Oparta o procesor Motorola 68000 o częstotliwości pracy 5 MHz, miała 1 MB RAM-u. Pierwsza Lisa miała także dwie stacje dyskietek 5¼ cala, z których każda posiadała dwie głowice, po jednej na każdą stronę. Napędy te wymagały specjalnych nośników z dwoma otworami przezywanymi Twiggy. Opcjonalnie można było dostać zewnętrzny dysk twardy Apple ProFile o pojemności 5 MB, oryginalnie zaprojektowany dla Apple III. Późniejsze modele Lisa 2 używały pojedynczej stacji dyskietek 3½ cala i opcjonalnie wewnętrznego dysku twardego o pojemności 5 lub 10 MB. W 1984 roku, gdy zaprezentowano komputer Macintosh, firma ogłosiła, że dostarczy darmowe dyski twarde o pojemności 5 MB wszystkim posiadaczom Lisy 1.

Oprogramowanie

Lisa OS to wielozadaniowy, niewywłaszczający system operacyjny z pamięcią wirtualną. Na tamte czasy były to rozwiązania wysoce zaawansowane, jednak pamięć wirtualna w połączeniu z bardzo wolnymi dyskami znacznie spowalniała pracę systemu. Lisa inspirowana była komputerami Xerox Star, które także były pomyślane jako system biurowy; dlatego Lisa miała dwa główne tryby pracy: pakiet biurowy (The Lisa Office System) i warsztat (The Workshop). Tryb biurowy to środowisko z graficznym interfejsem użytkownika, przeznaczone dla odbiorców końcowych. Warsztat to środowisko programistyczne, niemal w całości tekstowe, choć używało okienkowego edytora tekstu. Pakiet biurowy nazwany został później "7/7", nawiązując do siedmiu składających się na niego aplikacji.

Lisa na rynku

Lisa okazała się największą porażką finansową firmy Apple od czasu niepowodzeń Apple III z roku 1980. Za sprawą wysokiej ceny przegrywała konkurencję z tańszymi komputerami IBM PC, które wtedy zaczynały dominować na rynku komputerów biurowych. Lisa postrzegana była jako komputer powolny, co było związane z interfejsem użytkownika. Apple Lisa z racji tego interfejsu wymagała układu generującego grafikę kolorową w stosunkowo wysokiej (jak na owe czasy) rozdzielczości. Okazało się jednak, że nie udało się opracować układu wystarczająco szybkiego i jego współdziałanie z procesorem powodowało częste konflikty o pamięć obrazu (procesor próbował zapisywać do niej nowe dane zanim układ graficzny zdążył pobrać dane zapisane wcześniej) — konstruktorzy Lisy byli zmuszeni po pierwsze użyć procesora o niskiej częstotliwości zegara (5 MHz, a w 1982 r. były już dostępne procesory o częstotliwości 12,5 MHz), a po drugie wprowadzić do kodu systemu programowe pętle opóźniające, aby procesor za często nie próbował odwoływać się do pamięci obrazu. Ostatnim gwoździem do trumny Lisy był Apple Macintosh, zaprezentowany w 1984 roku, który także miał graficzny interfejs użytkownika (wybrano tutaj grafikę monochromatyczną, co umożliwiło skonstruowanie układu generującego obraz wystarczająco szybkiego, aby nie spowalniać pracy procesora) i mysz, a który był tańszy. Wyprodukowano jeszcze dwa modele Lisy (Lisa 2 i Macintosh XL), po czym w roku 1986 zaprzestano produkcji tej linii komputerów.

W czasie kiedy 96 kB RAM-u uważane było za ekstrawagancję, wysoka cena Lisy — źródło jej komercyjnego niepowodzenia — wynikała również z dużej ilości RAM-u w jaki komputer został wyposażony. 1 MB RAM-u stał się standardem w komputerach osobistych dopiero pod koniec lat 80.

Znaczenie historyczne

Choć projekt Lisa zakończył się finansowym niepowodzeniem, to jednak w pewnym aspekcie odniesiony został sukces. Mimo że Lisa była zbyt droga dla osób prywatnych, przez pewien czas była bardzo popularna w średnich firmach i organizacjach, które miały jedną lub dwie Lisy w każdym biurze. Chociaż Lisa działała wolno i oprogramowanie było raczej skromne, to jednak zadania w swoim zakresie wykonywała dostatecznie dobrze. Używając oprogramowania Lisa i drukarki igłowej Apple można było uzyskać bardzo dobrze wyglądające dokumenty (w porównaniu z innymi dostępnymi opcjami). W wyniku tego Lisa trafiła do dużych biur, gdzie każdy komputer używany był przez wielu ludzi, a to oznaczało, że gdy tańszy Macintosh pojawił się na rynku, było już dość dużo osób przekonanych do zalet graficznego interfejsu użytkownika w komputerach osobistych.

Koniec Lisy

W 1987 roku Sun Remarketing kupił około 5 tys. Macintoshy XL i ulepszył je. Niektóre pozostałe Lisy i części do nich są nadal dostępne.

W 1989 roku firma Apple wywiozła około 2 700 szt. niesprzedanych komputerów Lisa na strzeżone wysypisko śmieci w Logan, Utah.

Podobnie jak wszystkie wczesne komputery z graficznym interfejsem użytkownika, działające Lisy są teraz wartościowym przedmiotem kolekcjonerskim. Przykładowo, w 2018 roku sprzedano komputer na eBayu za 56 100$^[2].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Apple Lisa - historia komputera. starepc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-13)].
• Apple Lisa spotlight at GUIdebook
• Birth of the Lisa
• Original Lisa Owners Guide (Warning: 67.9 MB PDF)
• Lisa w DMOZ
• mprove: Graphical User Interface of Apple Lisa
• A Pictorial History of the "Apple Desktop Interface" 1979 - 2000. [dostęp 2017-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-16)]. (ang.).
• Archive of an early publication for Lisa users. semaphorecorp.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-22)].
• Apple Lisa Handbook circa 1991 copyright Michael J Posner. mjposner.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-03-20)].
• Videos on the Apple Lisa User Interface from DigiBarn
• Busy Being Born: A visual history of the development of the Lisa/Macintosh user interface
• Inventing the Lisa User Interface. cs.berkeley.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-03-28)]. by Rod Perkins, Dan Keller and Frank Ludolph (1MB PDF)