List z Tell el-Amarna (EA 23)
List z Tell el-Amarna (EA 23) – jeden z 382 znanych dokumentów z korpusu tekstów amarneńskich odkrytych w 1887 roku w Tell el-Amarna w Egipcie i zawierających korespondencję dyplomatyczną faraonów Amenhotepa III (1390–1352 p.n.e.) i Echnatona (1352–1336 p.n.e.)[1].
W korpusie tym, zgodnie z numeracją wprowadzoną w 1907 roku przez J.A. Knudtzona[2], list ten zajmuje 23 miejsce z przypisaną sygnaturą EA 23 (skrót EA od nazwy stanowiska el-Amarna)[3]. Wysłany on został przez mitannijskiego króla Tuszrattę do faraona Amenhotepa III i dotyczy „wizyty” posągu bogini Isztar z Niniwy w Egipcie[1]. Obecnie znajduje się w ekspozycji stałej w British Museum (Room 55: Mesopotamia)[1].
Opis
List EA 23 jest jednym z dziewięciu odkrytych w Tell el-Amarna listów Tuszratty do Amenhotepa III (w korpusie od EA 17 do EA 25)[3]. Pod względem chronologicznym jest on na pewno późniejszy od listu EA 17 (nawiązanie kontaktów dyplomatycznych pomiędzy władcami), listów EA 19-21 (negocjacje w sprawie małżeństwa Tadu-Heby, córki Tuszratty, z Amenhotepem III) oraz listu EA 22 (lista darów weselnych wysłanych wraz z Tadu-Hebą faraonowi)[4].
List EA 23 napisany został pismem klinowym w języku akadyjskim na czworokątnej, niewielkiej glinianej tabliczce[1]. Język akadyjski był w owym czasie oficjalnym językiem dyplomacji na terenie całego starożytnego Bliskiego Wschodu. Tekst akadyjski (32 linijki) pokrywa całą przednią stronę tabliczki (wiersze 1–21), a także górę i środek strony tylnej (wiersze 22–32)[5]. Na stronie tylnej, w jej części dolnej, oryginalnie niezapisanej, widnieje krótki (trzy linijki), zapisany czarnym tuszem w piśmie hieratycznym tekst „archiwizujący”[1]. Został on dodany najprawdopodobniej wtedy, gdy tabliczka znalazła się w archiwum królewskim.
Treść listu dotyczy „wizyty” posągu niniwickiej bogini Isztar (występującej pod huryckim imieniem Szauszka) w Egipcie. Odbiorca listu, faraon Amenhotep III, występuje w liście pod imieniem Nimmureja (zniekształcone egip. Neb-Maat-Re – jeden z tytułów Amenhotepa III). Tuszratta nazywa faraona swym „bratem” – tytułem sugerującym równość obu władców. List zaczyna się od życzeń pomyślności dla faraona, jego rodziny (w tym Tadu-Heby, córki Tuszratty, która stała się jedną z małżonek faraona) i całego kraju. Następnie Tuszratta informuje Amenhotepa III, iż bogini Isztar z Niniwy zapragnęła odwiedzić Egipt i zgodnie z tym życzeniem wysłał on jej posąg do Egiptu. Prosi jednocześnie faraona, by ten przyjął posąg z wielkimi honorami, a następnie odesłał go bezpiecznie z powrotem. W liście znajduje się wzmianka, iż tego rodzaju „wizyta” miała już miejsce wcześniej, za panowania Szuttarny II, ojca Tuszratty.
Transliteracja tekstu klinowego | Tłumaczenie treści listu |
---|---|
(1) a-na mni-im-mu-ri-ia LUGAL KUR mi-iṣ-ri-i | (1) „Nimmureji, królowi Egiptu, |
(13) um-ma dINANNA ša URU ni-i-na-a NIN.KUR.KUR | (13) Tak (mówi) Szauszka z Niniwy, Pani Krajów. |
(18) a-nu-um-ma i-na ter-ṣi a-bi-ia-ma | (18) Za czasów mego ojca |
(26) dINANNA NIN ša-me-e ŠEŠ-ia u3 ia-ši | (26) Niechaj Szauszka, Pani Niebios, Ciebie, mój bracie, i mnie |
(31) dINANNA a-na ia-ši-ma-a i-li | (31) Bo czyż Szauszka jest tylko moją Panią? |
Dopisek egipskiego skryby w piśmie hieratycznym:
- „[...] rok 36, w czwartym miesiącu zimy, pierwszego dnia. Król przebywa w południowym mieście, w Per Hai”[7]
Przypisy
- ↑ a b c d e Letter from Tushratta to Amenhotep III – opis listu EA 23 na oficjalnej stronie British Museum. [dostęp 2011-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-21)].
- ↑ J.A. Knudtzon, Die El-Amarna Tafeln, t.I, Leipzig 1907.
- ↑ a b Lista tekstów korpusu amarneńskiego w bazie danych Oracc – Open Richly Annotated Cuneiform Corpus. [dostęp 2011-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-29)].
- ↑ E. von Dassow, K. Greenwood, Correspondence..., s. 198.
- ↑ Strona poświęcona listowi EA 23 w bazie danych CDLI – Cunelform Digital Library Initiative
- ↑ Strona poświęcona listowi EA 23 w bazie danych Oracc - Open Richly Annotated Cuneiform Corpus (z transliteracją tekstu). [dostęp 2011-11-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-09)].
- ↑ a b Strona z angielskim tłumaczeniem listu. [dostęp 2011-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-24)].
Bibliografia
- Letter from Tushratta to Amenhotep III – opis listu EA 23 na oficjalnej stronie British Museum (ze zdjęciem strony tylnej). britishmuseum.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-21)].
- Strona poświęcona listowi EA 23 w bazie danych CDLI – Cunelform Digital Library Initiative (z autografią tekstu klinowego)
- Strona poświęcona listowi EA 23 w bazie danych Oracc – Open Richly Annotated Cuneiform Corpus (z transliteracją tekstu). oracc.museum.upenn.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-09)].
- Strona z angielskim tłumaczeniem listu EA 23. fontes.lstc.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-24)].
- E. von Dassow, K. Greenwood, Correspondence from El-Amarna in Egypt, w: M.W. Chavalas (ed.), Historical Sources in Translation – The Ancient Near East, Blackwell Publishing, Carlton 2006, s. 182-214.
Media użyte na tej stronie
Autor:
- Moyen_Orient_Amarna_1.svg: *Middle_East_topographic_map-blank.svg: Sémhur (talk)
- derivative work: Zunkir (talk)
- derivative work: Zunkir (talk)
Map of the Middle East in the beginning of the Amarna letters period, the first half of the 14th century BC. The extension of the dominions of the great kingdoms is approximate. Remarks : the extension of the Arzawa is not shown because of its uncertainty, it may have covered the main part of Western Anatolia ; the Ahhiyawa are here supposed to be the "Mycaneans" ; the extension of Elam is very approximate.