Lista światowego dziedzictwa UNESCO na Ukrainie

Lista światowego dziedzictwa UNESCO na Ukrainie – lista miejsc na Ukrainie wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972^[1] i ratyfikowanej przez Ukrainę 12 października 1988 roku^[2].

Obecnie (stan w 2019 roku) na liście znajduje się 7 obiektów: 6 dziedzictwa kulturowego i 1 o charakterze przyrodniczym^[2].

Na ukraińskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Ukraina zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa – znajduje się 16 obiektów (stan w roku 2019)^[2].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

Sobór Mądrości Bożej w Kijowie

Ławra Peczerska

Lwów

Południk Struvego

Południk Struvego

Południk Struvego

Południk Struvego

Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy

Rezydencja metropolitów Bukowiny i Dalmacji

Chersonez Taurydzki

1

2

3

4

5

6

7

8

Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Na zielono zaznaczono cerkwie: 1. Cerkiew Świętego Ducha w Potyliczu, 2. Cerkiew Najświętszej Bogurodzicy w Matkowie, 3. Cerkiew Świętej Trójcy w Żółkwi, 4. Cerkiew św. Jerzego w Drohobyczu, 5. Cerkiew Świętego Ducha w Rohatynie, 6. Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Wierbiążu Niżnym, 7. Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Jasinie, 8. Cerkiew św. Michała Archanioła w Użoku.

Poniższa tabela przedstawia ukraińskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście wraz z jej angielskim oryginałem^[2];

położenie – miasto, obwód; współrzędne geograficzne;

typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa^[3]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P).

rok wpisu – roku wpisu na listę i rozszerzenia wpisu;

opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     Wpisy transgraniczne

     Wpisy na Krymie

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
527	Kijów: sobór św. Zofii i Ławra Peczerska Kiev: Saint-Sophia Cathedral and Related Monastic Buildings, Kiev-Pechersk Lavra			KUa (i)(ii)(iii)(iv)	1990	Sobór Mądrości Bożej w Kijowie (sobór św. Zofii) w Kijowie symbolizuje „nowy Konstantynopol” – miał rywalizować ze świątynią kościół Mądrości Bożej w Konstantynopolu[4]. Działalność Ławry Peczerskiej przyczyniła się do rozprzestrzeniania się wiary i myśli prawosławnej na terenie Rosji[4].
	Sobór Mądrości Bożej w Kijowie		UaKijów 50°27′10,0″N 30°30′52,0″E/50,452778 30,514444
	Ławra Peczerska		UaKijów 50°26′06″N 30°33′27″E/50,435000 30,557500
865	Zespół staromiejski Lwowa L'viv – the Ensemble of the Historic Centre		UaLwów 49°49′48″N 24°00′51″E/49,830000 24,014167	KUa (ii)(v)	1998	Lwów był przez stulecia prężnym ośrodkiem administracyjnym, religijnym i handlowym[5]. Średniowieczny układ miasta pozostaje doskonale zachowany, z wieloma budowlami w stylach barokowym i późniejszych[5].
1187	Południk Struvego Struve Geodetic Arc		UaKateryniwka 50°41′03″N 25°24′45″E/50,684167 25,412500 Hwardijśke 49°19′48″N 26°40′55″E/49,330000 26,681944 Baraniwka 49°08′55″N 26°59′30″E/49,148611 26,991667 Stara Nekrasiwka 45°19′54″N 28°55′41″E/45,331667 28,928056	KUa (ii)(iv)(vi)	2005	Sieć triangulacyjnych punktów pomiarowych, ciągnąca się od Fuglenes na przedmieściach Hammerfest na Przylądku Północnym przez 2820 km i dziesięć krajów[6]. Wpis transgraniczny z Białorusią, Estonią, Finlandią, Litwą, Łotwą, Norwegią, Mołdawią, Rosją i Szwecją[6].
1133	Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe		Ua 49°05′10,0″N 22°32′10,0″E/49,086100 22,536100	PUa (ix)	2007 2011 2017	Pierwotne lasy bukowe w Karpatach – znakomity przykład nienaruszonego kompleksu leśnego strefy umiarkowanej i jednocześnie najbardziej kompletnego systemu ekologicznego europejskich lasów bukowych[7]. Wpis transgraniczny z Albanią, Austrią, Belgią, Bułgarią, Chorwacją, Hiszpanią, Niemcami, Włochami, Rumunią, Słowacją i Słowenią[7].
1330	Rezydencja metropolitów Bukowiny i Dalmacji Residence of Bukovinian and Dalmatian Metropolitans		UaCzerniowce 48°17′47,9″N 25°55′29,7″E/48,296642 25,924906	KUa (ii)(iii)(iv)	2011	Dawna siedziba prawosławnych metropolitów Bukowiny i Dalmacji, jak również prawosławnego seminarium duchownego w Czerniowcach, zabytek architektury XIX-wiecznego historyzmu według projektu czeskiego architekta Josefa Hlávki[8].
1411	Chersonez Taurydzki – antyczne miasto z systemem gruntów uprawnych (chora) Ancient City of Tauric Chersonese and its Chora		UaSewastopol 44°36′42,0″N 33°29′36,0″E/44,611667 33,493333	KUa (ii)(v)	2013	Antyczne miasto greckie na Krymie – zespół sześciu stanowisk archeologicznych obejmujących ruiny miasta oraz grunty uprawne, podzielone na kilkaset jednakowych prostokątnych parceli (chora), gdzie uprawiano winorośl[9].
1424	Drewniane cerkwie regionu karpackiego w Polsce i na Ukrainie Wooden Tserkvas of the Carpathian Region in Poland and Ukraine			KUa (iii)(iv)	2013	Wpis wraz z Polską: 16 historycznych cerkwi drewnianych (8 na terenie Ukrainy) z XVI–XIX w.[10]
	Cerkiew Świętego Ducha w Potyliczu		UaPotylicz Obwód lwowski 50°12′31,4″N 23°33′02,9″E/50,208722 23,550806
	Cerkiew Najświętszej Bogurodzicy w Matkowie		UaMatków Obwód lwowski 48°54′55,7″N 23°06′32,2″E/48,915469 23,108933
	Cerkiew Świętej Trójcy w Żółkwi		UaŻółkiew Obwód lwowski 50°03′19,1″N 23°58′55,4″E/50,055306 23,982056
	Cerkiew św. Jerzego w Drohobyczu		UaDrohobycz Obwód lwowski 49°20′52″N 23°29′58″E/49,347778 23,499444
	Cerkiew Świętego Ducha w Rohatynie		UaRohatyn Obwód iwanofrankiwski 49°24′36,6″N 24°36′10,5″E/49,410167 24,602917
	Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Wierbiążu Niżnym		UaWierbiąż Niżny Obwód iwanofrankiwski 48°29′55,1″N 25°00′40,8″E/48,498636 25,011330
	Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Jasinie		UaJasina Obwód zakarpacki 48°15′18,4″N 24°20′41,1″E/48,255111 24,344750
	Cerkiew św. Michała Archanioła w Użoku		UaUżok Obwód zakarpacki 48°59′02,3″N 22°51′16,5″E/48,983972 22,854583

Obiekty na ukraińskiej Liście Informacyjnej UNESCO

Czernihów Grób Tarasa Szewczenki i Narodowy Rezerwat Szewczenki Askania Nowa Twierdza w Kamieńcu Podolskim Park dendrologiczny Zofiówka Kamiana Mohyła Obserwatorum astronomiczne w Mikołajowie Odessa Monaster św. Cyryla w Kijowie Cerkiew św. Andrzeja w Kijowie Derżprom Obserwatorum astronomiczne Uniwersytetu Kijowskiego Obserwatorum astronomiczne w Odessie Obiekty wpisane na ukraińską Listę Informacyjną UNESCO

Krymskie Obserwatorium Astrofizyczne Pałac chanów krymskich Forteca Genui Mangup Eski-Kermen Czufut-Kale Sudak Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO

Poniższa tabela przedstawia obiekty na ukraińskiej liście informacyjnej UNESCO:

nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

obiekt – polskie nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na ukraińskiej liście informacyjnej^[2];

położenie – miasto, obwód; współrzędne geograficzne;

typ – klasyfikacja według zgłoszenia^[3]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P).

rok wpisu – rok wpisu na listę informacyjną;

opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     Wpisy na Krymie

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
668	Historyczne centrum Czernihowa IX–XIII w. Historic Centre of Tchernigov, 9th -13th centuries		UaCzernihów Obwód czernihowski 51°29′28″N 31°17′55″E/51,491111 31,298611	KUa (i)(ii)(iv)	1989	Historyczne centrum Czernihowa z IX–XIII w., obejmuje m.in. Sobór Przemienienia Pańskiego i Sobór Świętych Borysa i Gleba w Czernihowie[11].
672	Grób Tarasa Szewczenki i Narodowy Rezerwat Szewczenki Tarass Shevtchenko Tomb and State Historical and Natural Museum - Reserve[12]		UaObwód czerkaski 49°43′59″N 31°30′53″E/49,733056 31,514722	K, PUa	1989
673	Rezerwat Biosfery „Askania Nowa” National Steppe Biosphere Reserve "Askaniya Nowa"[13]		UaObwód chersoński 46°27′07″N 33°52′51″E/46,451944 33,880833	PUa (x)	1989
670	Twierdza w Kamieńcu Podolskim Cultural Landscape of Canyon in Kamenets-Podilsk [14]		UaKamieniec Podolski Obwód chmielnicki 48°40′24″N 26°33′45″E/48,673333 26,562500	KUa (i)(ii)(iv)	1989
674	Park dendrologiczny Zofiówka Dendrological Park "Sofijivka"[15]		UaHumań Obwód czerkaski 48°45′51″N 30°14′37″E/48,764167 30,243611	K,PUa	2000
1820	Pałac chanów krymskich w Bachczysaraju Bagçesaray Palace of the Crimean Khans		UaBakczysaraj Republika Autonomiczna Krymu 44°44′55″N 33°52′55″E/44,748611 33,881944	KUa (i)(iii)(v)(vi)	2003	Kompleks pałacowy chanów krymskich z XVI w.[16]
5075	Kamiana Mohyła Archaeological Site "Stone Tomb"		UaObwód zaporoski 46°57′00″N 35°28′12″E/46,950000 35,470000	KUa (iii)(vi)	2006	Stanowisko archeologiczne obejmujące wzgórze (12 m) Kamiana Mohyła zbudowane z bloków piaskowca z licznymi jaskiniami, których ściany pokrywają petroglify głównie z epoki brązu[17].
5116	Obserwatorum astronomiczne w Mikołajowie Mykolayiv Astronomical Observatory		UaMikołajów Obwód mikołajowski 46°58′22,0″N 31°58′21,9″E/46,972790 31,972750	KUa (ii)(iv)	2007	Najstarsze obserwatorum astronomiczne w Europie południowo-wschodniej (1821), obejmuje XIX-wieczny gmach główny wzniesiony w stylu klasycystycznym oraz pawilony z początku XX w., gdzie przechowywane są instrumenty astronomiczne i eksponaty muzealne[18].
5117	Sudak Complex of the Sudak Fortress Monuments of the 6th - 16th c.		UaRepublika Autonomiczna Krymu 44°51′05″N 34°58′21″E/44,851389 34,972500	KUa (ii)(iv)(v)	2007	Kompleks forteczny z VI–XVI w. z dobrze zachowanymi budowlami obronnymi z okresu Cesarstwa Bizantyńskiego, czasów panowania Genueńczyków a następnie Imperium Osmańskiego[19].
5267	Obserwatoria astronomiczne na Ukrainie Astronomical Observatories of Ukraine			KUa (ii)(iv)(vi)	2008	[20].
	Obserwatorum astronomiczne w Mikołajowie		UaMikołajów Obwód mikołajowski 46°58′22,0″N 31°58′21,9″E/46,972790 31,972750
	Obserwatorum astronomiczne Uniwersytetu Kijowskiego		UaKijów Obwód kijowski 50°27′07″N 30°29′52″E/50,451944 30,497778
	Obserwatorum astronomiczne w Odessie	The image created by © Yuriy Kvach, CC BY-SA 3.0	UaOdessa Obwód odeski 46°28′38″N 30°45′20″E/46,477222 30,755556
	Krymskie Obserwatorium Astrofizyczne		UaRepublika Autonomiczna Krymu 44°43′36,0″N 34°00′57,1″E/44,726667 34,015861
5412	Historyczne centrum miasta portowego Odessy Historic Center of the Port City of Odessa		UaOdessa Obwód odeski 46°29′08,6″N 30°44′36,4″E/46,485722 30,743444	KUa (i)(ii)(iii)(iv)(v)	2009	Historyczne centrum z doskonale zachowanym układem urbanistycznym miasta portowego z XVIII–XIX w.[21]
5423	Kijów: Monaster św. Cyryla i Cerkiew św. Andrzeja Kyiv: Saint Sophia Cathedral with Related Monastic Buildings, St. Cyril's and St. Andrew's Churches, Kyiv-Pechersk Lavra (extension of Kiev: Saint-Sophia Cathedral and Related Monastic Buildings, Kiev-Pechersk Lavra)			KUa (i)(ii)(iii)(iv)	2009	Rozszerzenie wpisu Kijów: sobór św. Zofii i Ławra Peczerska[22].
	Monaster św. Cyryla		UaKijów 50°29′01″N 30°28′20″E/50,483611 30,472222
	Cerkiew św. Andrzeja		UaKijów 50°27′32,0″N 30°31′05,0″E/50,458889 30,518056
5575	Punkty handlowe i fortyfikacje szlaków handlowych Genui – od Morza Śródziemnego do Morza Czernego Trading Posts and Fortifications on Genoese Trade Routes. From the Mediterranean to the Black Sea		UaRepublika Autonomiczna Krymu 44°50′33″N 34°57′24″E/44,842500 34,956667	KUa (ii)(iv)	2010	Kompleks forteczny Genui w Sudaku[23]
5773	Krajobraz kulturowy skalynch miast Gothii krymskiej Cultural Landscape of “Cave Towns” of the Crimean Gothia			KUa (iii)(v)(vi)(vii)	2012	Średniowieczne miasta skalne na Krymie[24].
	Mangup		UaMangup Republika Autonomiczna Krymu 44°35′40″N 33°48′28″E/44,594444 33,807778
	Eski-Kermen		UaEski-Kermen Republika Autonomiczna Krymu 44°36′36″N 33°44′29″E/44,610000 33,741389
5774	Historyczne otoczenie stolicy chanów krymskich w Bakczysaraju The historical surroundings of Crimean Khans’ capital in Bakhchysarai[25]			KUa (ii)(iii)(v)(vi)	2012
	Pałac chanów krymskich		UaBakczysaraj Republika Autonomiczna Krymu 44°44′55″N 33°52′55″E/44,748611 33,881944
	Czufut-Kale		UaBakczysaraj Republika Autonomiczna Krymu 44°44′28″N 33°55′28″E/44,741111 33,924444
6249	Derżprom Derzhprom (the State Industry Building)"		UaCharków Obwód charkowski 50°00′24,0″N 36°13′37,5″E/50,006667 36,227083	KUa (iv)	2017	Pierwszy wieżowiec w ZSRR wybudowany w stylu konstruktywizmu[26].

Przypisy