Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Arabii Saudyjskiej

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Arabii Saudyjskiej – lista miejsc w Arabii Saudyjskiej wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowioną na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętą przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972^[1] i ratyfikowanej przez Arabię Saudyjską 7 sierpnia 1978 roku^[2].

Obecnie (stan w 2021 roku) na liście znajduje się sześć obiektów – wszystkie mają charakter dziedzictwa kulturowego^[2].

Na saudyjskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Arabia Saudyjska zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajduje się 10 obiektów (stan w roku 2021)^[2].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

Mada’in Salih

Ad-Dirijja

Dżudda

Sztuka naskalna w Ha’il

Al-Hasa

Bir Hima

Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO

Poniższa tabela przedstawia saudyjskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście wraz z jej angielskim oryginałem^[2];

Położenie – miasto, region; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa^[3]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok – roku wpisu na listę;

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     † zagrożone

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
1293	Stanowisko archeologiczne Al-Hidżr (Mada’in Salih) Al-Hijr Archaeological Site (Madâin Sâlih)		asMedyna 26°47′01″N 37°57′18″E/26,783611 37,955000	Kas (ii)(iii)	2008	Starożytne miasto Hegra – obecnie stanowisko archeologiczne, największe zachowane świadectwo cywilizacji nabatejskiej na południe od Petry w Jordanii[4]. Do dziś zachowało się 111 monumentalnych grobowców z okresu od I w. p.n.e. do I w. n.e., 94 o dekorowanych fasadach, oraz studnie świadczące o dobrej znajomości Nabatejczyków zasad hydrauliki[4]. W skałach Hegry odkryto ponadto ok. 50 inskrypcji z czasów przednabatejskich oraz rysunki naskalne[4].
1329	Twierdza al-Turaif w Ad-Dirijja At-Turaif District in ad-Dir'iyah	(c) Petrovic-Njegos z angielskiej Wikipedii, CC BY 2.5	asRijad 24°44′03″N 46°34′21″E/24,734167 46,572500	Kas (iv)(v)(vi)	2010	Ad-Dirijja była pierwszą stolicą państwa saudyjskiego wzniesioną w XV w. w stylu charakterystycznym dla regionu Nadżd[5]. W XVIII–XIX w. twierdza al–Turaif stała się głównym ośrodkiem władzy Saudów i wahhabizmu[5]. Wpis obejmuje pozostałości wielu pałaców i zespołu urbanistycznego wzniesionego na skraju oazy Ad-Dirijja[5].
1361	Historyczna Dżudda, brama do Mekki Historic Jeddah, the Gate to Makkah		asMekka 21°29′02″N 39°11′15″E/21,483889 39,187500	Kas (ii)(iv)(vi)	2014	Dżudda, położona na wschodnim wybrzeżu Morza Czerwonego, była od VII w. jednym z najważniejszych portów na szlakach handlowych na Ocean Indyjski i miejscem przybywania pielgrzymów udających się do Mekki[6]. Dżudda stała się dynamicznie rozwijającym się wielokulturowym ośrodkiem miejskim, z charakterystycznymi domami-wieżami stawianymi pod koniec XIX w. przez miejscowe elity kupieckie[6]. Jej styl architektoniczny łączył lokalne tradycje budowania z koralowca z wpływami zagranicznymi, upowszechniającymi się dzięki kontaktom handlowym[6].
1472	Sztuka naskalna w regionie Ha’il Rock Art in the Hail Region of Saudi Arabia		asHa’il 28°00′38″N 40°54′47″E/28,010556 40,913056	Kas (i)(iii)	2015	Skały Dżabal Umm Sinman, Dżabal al-Mandżor i Raat obfitują w petroglify i rysunki naskalne przedstawiające postaci ludzi i zwierząt[7].
1563	Oaza Al-Hasa, ewolujący krajobraz kulturowy Al-Ahsa Oasis, an Evolving Cultural Landscape		asProwincja Wschodnia 25°24′07,8″N 49°37′50,0″E/25,402167 49,630569	Kas (iii)(iv)(v)	2018	Tradycyjna oaza z ogrodami, kanałami, studniami – rośnie tu 2,5 miliona palm daktylowych – jest to największa oaza na świecie[8].
1619	Obszar kulturowy Ḥimā Ḥimā Cultural Area		asNadżran 18°19′00,2″N 44°32′43,2″E/18,316711 44,545336	Kas (iii)	2021	Stanowisko malowideł naskalnych sprzed 7 tys. lat i inskrypcji pismem południowoarabskim[9].

Obiekty na saudyjskiej Liście Informacyjnej UNESCO

Karjat Zat Kahl

Ridżal Almaa

Zee Ain

Daumat al-Dżandal

'Uruq Bani Ma'arid

Dżaza’ir Farasan

Obiekty wpisane na saudyjską Listę Informacyjną UNESCO

Poniższa tabela przedstawia obiekty na saudyjskiej Liście Informacyjnej UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polskie nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na saudyjskiej Liście Informacyjnej^[2];

Położenie – miasto, region; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według zgłoszenia^[3]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok – roku wpisu na Listę Informacyjną;

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
6025	Darb Zubajda (szlak pielgrzymkowy z Kufy do Mekki) Darb Zubayda (Pilgrim Road from Kufa to Makkah)		asPółnocna Prowincja Graniczna Ha’il Al-Kasim Medyna Mekka	KYe (i)(ii)(iv)	2015	Szlak pielgrzymkowy z Kufy do Mekki – Darb Zubajda (nazwany imieniem Zubajdy bint Dżafar (zm. 831/832) znanej z działalności na rzecz pielgrzymów żony kalifa z dynastii Abbasydów Haruna ar-Raszida (763–809)) – wykorzystywał szlak handlowy istniejący w okresie przedislamskim[10]. Szlak przeżywał lata świetności w okresie Islamskiego Kalifatu Abbasydów (750–1258), kiedy to go oznakowano a przy trasie wybudowano stacje ze studniami i domami dla podróżnych[10]. W sumie wzniesiono 27 stacji i kolejnych 27 podstacji[10].
6026	Kolej Hidżaska Hejaz Railway		asTabuk Medyna	Kas (ii)(iv)(vi)	2015	Linia kolei wąskotorowej z Damaszku do Medyny, biegnąca przez krainę Hidżaz w Arabii Saudyjskiej, od której bierze swoją nazwę[11]. Powstała na polecenie sułtana Imperium Osmańskiego Abdülhamida II (1842–1918) w 1909 roku, by zapewnić transport pielgrzymom[11]. Najważniejsze przystanki na trasie kolei to: Tabuk, Mada’in Salih i Medyna[11].
6027	Syryjski szlak hadżdżu Syrian Hajj Road		asTabuk Medyna Mekka	Kas (ii)(iv)(vi)	2015	Szlak pielgrzymkowy z Damaszku do Medyny o długości 1307 km[12].
6028	Egipski szlak hadżdżu Egyptian Hajj Road		asTabuk Medyna Mekka	Kas (ii)(iv)(vi)	2015	Szlak pielgrzymkowy z Egiptu do Mekki i Medyny[13].
6029	Karjat Zat Kahl, przedislamskie miasto w Arabii Środkowej Al-Faw Pre-Islamic City in Central Arabia (Qariah)		asRijad 19°47′00″N 45°09′00″E/19,783333 45,150000	Kas (ii)(iii)(vi)	2015	Dawna stolica królestwa Kindytów – obecnie stanowisko archeologiczne[14].
6030	Ridżal Almaa, wioska dziedzictwa w regionie Asir Rijal Almaa Heritage Village in Assir Region		asAsir 18°12′44″N 42°30′26″E/18,212222 42,507222	Kas (iv)(v)	2015	W Ridżal Almaa zbiegają się szlaki z Jemenu i Lewantu do Mekki i Medyny[15]. Znajduje się tu ok. 60 kilkupiętrowych umocnionych pałaców wzniesionych z kamienia, gliny i drewna[15].
6031	Zee Ain, wioska dziedzictwa w regionie Asir Zee Ain Heritage Village in Al-Baha Region		asAl-Baha 19°46′02,8″N 41°26′03,2″E/19,767444 41,434222	Kas (iv)(v)	2015	Tradycyjna wioska, charakterystyczna dla regionu Al-Baha, wzniesiona na wzgórzu z 312 kamiennymi, kilkupiętrowymi domami i meczetem, o unikalnym planie urbanistycznym, otoczona murem obronnym[16]. Najwcześniejsze domy datowane są na VIII w.[16]
6034	Daumat al-Dżandal, oaza historyczna w regionie Al-Dżauf Dûmat Al-Jandal Historical Oasis in Al-Jawf Region		asAl-Dżauf 29°48′41,1″N 39°52′05,9″E/29,811417 39,868306	Kas (ii)(iv)	2015	Od czasów starożytnych Daumat al-Dżandal było głównym ośrodkiem handlowym w północnej części Półwyspu Arabskiego – Asyryjczycy nazywali miasto Adummatu w VIII w. p.n.e.[17] W mieście zachowała się m.in. twierdza Marid wzniesiona przed 272 r. n.e. i meczet Omara z VII w.[17]
6369	'Uruq Bani Ma'arid ‘Uruq Bani Mu’arid Protected Area		asNadżran Rijad 19°20′00″N 45°30′00″E/19,333333 45,500000	Pas (vii)(ix)(x)	2019	Obszar chroniony na pustyni Ar-Rab al-Chali, gdzie reintrodukowany jest Oryks arabski, który wyginął na wolności[18].
6370	Dżaza’ir Farasan Farasan Islands Protected Area		asDżazan 16°48′00″N 41°54′00″E/16,800000 41,900000	Pas (x)	2019	Dżaza’ir Farasan – archipelag w południowej części Morza Czerwonego[19].

Przypisy