Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Australii

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Australii – lista miejsc w Australii wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972^[1] i ratyfikowanej przez Australię 22 sierpnia 1974 roku^[2].

Obecnie (stan w 2019 roku) na liście znajduje się 20 obiektów: cztery dziedzictwa kulturowego, 12 o charakterze przyrodniczym i 14 o charakterze kulturowo–przyrodniczym^[2].

Na australijskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Australia zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajdują się dwa obiekty (stan w roku 2019)^[2].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

Wielka Rafa Koralowa

Park Narodowy Kakadu

Region Wyschniętych Jezior Willandra

Tasmanian Wilderness

Gondwana Rainforests of Australia

Park Narodowy Uluru-Kata Tjuta

Wilgotny las równikowy Queensland

Zatoka Rekina

Wielka Wyspa Piaszczysta

Riversleigh

Naracoorte

Góry Błękitne

Park Narodowy Purnululu

Budynek Wystawy Królewskiej i Carlton Gardens

Sydney Opera House

Wybrzeże Ningaloo

Krajobraz kulturowy Budj Bim

Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO

Poniższa tabela przedstawia australijskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście wraz z jej angielskim oryginałem^[2];

Położenie – miasto, stan, terytorium; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa^[3]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok wpisu – roku wpisu na listę; rok rozszerzenia wpisu;

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     † zagrożone

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
154	Wielka Rafa Koralowa Great Barrier Reef		AuQueensland 19°20′11,2″S 148°38′01,8″E/-19,336439 148,633839	PAu (vii)(viii)(ix)(x)	1981	Największa na świecie rafa koralowa, położona wzdłuż północno-wschodnich wybrzeży Australii, na Morzu Koralowym[4]. Siedlisko tysięcy gatunków ryb i skorupiaków, w tym gatunków zagrożonych wyginięciem, m.in. diugonia i żółwia zielonego[4].
147	Park Narodowy Kakadu Kakadu National Park		AuTerytorium Północne 13°05′39,1″S 132°23′31,6″E/-13,094189 132,392119	K, PAu (i)(vi)(vii)(ix)(x)	1981 1987 1992	Unikalny obszar pod względem archeologicznym i etnologicznym, zamieszkały nieprzerwanie przez ponad 40 tys. lat[5]. Znajdują się tu liczne malowidła jaskiniowe i rysunki naskalne[5]. Wyjątkowy przykład zespołu ekosystemów, obejmujących mielizny pływowe, terasy zalewowe, niziny i płaskowyże, stanowiące siedliska rzadkich i endemicznych gatunków flory i fauny[5].
167	Region Wyschniętych Jezior Willandra Willandra Lakes Region		AuNowa Południowa Walia 34°00′00″S 143°00′00″E/-34,000000 143,000000	K, PAu (iii)(viii)	1981	Skamieniałe pozostałości licznych jezior i formacji piaskowych z okresu plejstocenu a także świadectwa archeologiczne osadnictwa sprzed 60-45 tys. lat[6]. W regionie odkryto również dobrze zachowane skamieliny wielkich torbaczy[6].
181	Tasmanian Wilderness Tasmanian Wilderness		AuTasmania 42°45′08,9″S 146°03′30,0″E/-42,752469 146,058331	K, PAu (iii)(iv)(vi)(vii)(viii)(ix)(x)	1982 1989	Region poddany silnym zlodowaceniu o powierzchni ponad 1 milion ha, na terenie którego znajdują się liczne parki narodowe i rezerwaty[7]. Jedna z ostatnich ostoi lasów deszczowych strefy umiarkowanej[7]. Pozostałości w jaskiniach wapiennych świadczą o osadnictwie przez ponad 20 tys. lat[7]. Krajobraz charakteryzują głębokie wąwozy[7].
186	Lord Howe Lord Howe Island Group		AuNowa Południowa Walia 31°33′00,0″S 159°05′00,0″E/-31,550000 159,083331	PAu (vii)(x)	1982	Odizolowane, oceaniczne wulkaniczne wyspy powstałe w wyniku działalności podwodnych wulkanów na głębokości ponad 2 tys. m[8]. Siedlisko wielu gatunków endemicznych , przede wszystkim ptaków[8].
368	Lasy deszczowe środkowo-wschodniej Australii Gondwana Rainforests of Australia		AuNowa Południowa Walia Queensland 28°25′49,4″S 152°40′40,3″E/-28,430389 152,677861	PAu (viii)(ix)(x)	1986, 1994	Lasy rozciągające się wzdłuż krawędziowego pasma górskiego na wschodnim wybrzeżu Australii[9]. Znajduje się tu wiele kraterów wulkanów tarczowych[9]. Siedlisko wielu rzadkich i endemicznych gatunków flory i fauny[9].
447	Park Narodowy Uluru-Kata Tjuta Uluru-Kata Tjuta National Park		AuTerytorium Północne 25°18′44″S 131°01′07″E/-25,312222 131,018611	PAu (v)(vi)(vii)(viii)	1987, 1994	Park narodowy obejmujący formacje geologiczne górujące nad rozległą równiną piaszczystą w środkowej Australii, m.in. Uluru i Kata Tjuta – święte miejsca Aborygenów[10].
486	Wilgotny las równikowy Queensland Wet Tropics of Queensland		AuQueensland 15°39′00″S 144°58′00″E/-15,650000 144,966667	PAu (vii)(viii)(ix)(x)	1988	Wilgotny las równikowy wzdłuż północno-wschodniego wybrzeża Australii[11]. Wyróżnia się bioróżnorodnością, siedlisko wielu rzadkich i endemicznych gatunków flory i fauny, występuje tu m.in. wiele gatunków torbaczy oraz ptaków śpiewających[11].
578	Zatoka Rekina Shark Bay, Western Australia	(c) Photographs by JarrahTree...commons.wikimedia.org, CC BY 2.5 au	AuAustralia Zachodnia 25°30′00″S 113°30′00″E/-25,500000 113,500000	PAu (vii)(viii)(ix)(x)	1991	Rozległa, stosunkowo płytka zatoka Oceanu Indyjskiego, wcinająca się w wybrzeże Australii w miejscu najbardziej wysuniętym na zachód[12]. Zatoka to największe na Ziemi skupisko łąk podwodnych o łącznej powierzchni ponad 4000 km². Siedlisko rekordowej liczby gatunków zwierząt, m.in. diugoni zielonych, butlonosów oraz kilkunastu gatunków rekinów (m.in. żarłacza tygrysiego i rekina wielorybiego)[12]. W jej wysoce zasolonych wodach występują licznie stromatolity[12].
630	Wielka Wyspa Piaszczysta Fraser Island		AuQueensland 25°00′00″S 153°00′00″E/-25,000000 153,000000	PAu (vii)(viii)(ix)	1992	Wielka Wyspa Piaszczysta – największa piaskowa wyspa na świecie (122 km długości) leży u wschodnich wybrzeży Australii[13]. Wyspę porasta wilgotny las równikowy, występują tu wydmy ruchome a w głębi lądu znajduje się połowa wszystkich na świecie słodkowodnych jezior wydmowych[13].
698	Stanowiska skamieniałości ssaków australijskich : Riversleigh Naracoorte Australian Fossil Mammal Sites (Riversleigh / Naracoorte)		AuQueensland 19°02′00″S 138°38′00″E/-19,033333 138,633333 Australia Południowa 37°02′10,0″S 140°47′51,5″E/-37,036111 140,797639	PAu (viii)(ix)	1994	Stanowiska Riversleigh i Naracoorte należą do dziesięciu najważniejszych stanowisk kopalnych na świecie – znalezione tu skamieniałości ilustrują najważniejsze etapy ewolucji fauny australijskiej[14].
577	Wyspy Heard i McDonalda Heard and McDonald Islands		AuWyspy Heard i McDonalda 53°05′57,1″S 73°31′19,3″E/-53,099194 73,522028	PAu (viii)(ix)	1997	Wyspy położone ok. 4100 km na południowy zachód od Perth, oddalone o 1700 km od Antarktydy – jedyne na świecie aktywne wyspy wulkaniczne w regionie podbiegunowym[15]. Jeden z niewielu na świecie dziewiczych ekosystemów wyspiarskich[15].
629	Macquarie Macquarie Island		AuTasmania 54°36′00″S 158°51′36″E/-54,600000 158,860000	PAu (vii)(viii)	1997	Wyspa położona ok. 1500 km na południowy wschód od Tasmanii, w połowie drogi między Australią i Antarktydą[16]. Wynurzony szczyt grzbietu podmorskiego Macquaire w miejscu, gdzie Płyta indoaustralijska łączy się z płytą pacyficzną[16]. Jedyne miejsce na Ziemi, gdzie płaszcz ziemski wynurza się nad poziom morza[16].
917	Region Gór Błękitnych Greater Blue Mountains Area		AuNowa Południowa Walia 33°43′05″S 150°18′38″E/-33,718056 150,310556	PAu (ix)(x)	2000	Region charakteryzujący się wapiennymi płaskowyżami, wąwozami i urwiskami, porośniętymi lasami eukaliptusowymi strefy umiarkowanej[17]. Występuje tu 91 taksonów eukaliptusów[17]. Siedlisko wielu rzadkich i endemicznych gatunków flory, w ytm 10% flory naczyniowej Australii[17].
1094	Park Narodowy Purnululu Purnululu National Park		AuAustralia Zachodnia 17°30′00″S 128°30′00″E/-17,500000 128,500000	PAu (vii)(viii)	2003	Park Narodowy Purnululu obejmuje charakterystyczne pasmo Bungle Bungle zbudowane z piaskowców[18]. W wyniku erozji oraz procesów geologicznych, biologicznych i klimatycznych, powstały tu liczne stożki krasowe w kształcie uli o stromych zboczach[18]. Ich powierzchnia poprzecinana jest poziomymi, ciemnoszarymi pasami, utworzonymi z sinic[18].
1131	Budynek Wystawy Królewskiej i Carlton Gardens Royal Exhibition Building and Carlton Gardens		AuMelbourne 37°48′17,0″S 144°58′16,4″E/-37,804728 144,971225	KAu (ii)	2005 2010	Budynek Wystawy Królewskiej wraz z Carlton Gardens wzniesiono na potrzeby wystaw międzynarodowych w 1880 i 1888 roku[19]. Gmach wystawy został zaprojektowany przez Josepha Reeda i łączy elementy renesansu bizantyjskiego, romańskiego, lombardzkiego i włoskiego[19].
166	Sydney Opera House Sydney Opera House		AuSydney 33°51′25″S 151°12′55″E/-33,856944 151,215278	KAu (i)	2007	Gmach opery w Sydney, o charakterystycznym wyglądzie przypominającym muszlę, został zaprojektowany przez duńskiego architekta Jørna Utzona[20].
1306	Australijskie miejsca zesłańców Australian Convict Sites			KAu (iv)(vi)	2010	Jedenaście ośrodków penitencjarnych spośród tysięcy zbudowanych przez administrację Imperium Brytyjskiego na terytorium Australii w wieku XVIII i XIX[21]. Dobrze zachowane przykłady miejsc związanych z zakrojonymi na szeroką skalę deportacjami skazanych i z ekspansją kolonialną Imperium Brytyjskiego, opierającą się na obecności i pracy skazańców[21].
	Kingston and Arthurs Vale Historic Area		AuNorfolk 29°03′12″S 167°57′31″E/-29,053333 167,958611
	Old Government House w Sydney(ang.) (także jako Old Government House w Parramatta)		AuNowa Południowa Walia 33°48′35″S 150°59′42″E/-33,809722 150,995000
	Hyde Park Barracks		AuNowa Południowa Walia 33°52′10″S 151°12′45″E/-33,869444 151,212500
	Brickendon and Woolmers Estates		AuTasmania 41°37′30″S 147°08′30″E/-41,625000 147,141667
	Darlington Probation Station		AuTasmania 42°34′54″S 148°04′12″E/-42,581667 148,070000
	Great North Road		AuNowa Południowa Walia 33°22′42″S 150°59′40″E/-33,378333 150,994444
	Cascades Female Factory		AuTasmania 42°53′37″S 147°17′57″E/-42,893611 147,299167
	Port Arthur		AuTasmania 43°08′52″S 147°51′05″E/-43,147778 147,851389
	Coal Mines Historic Site		AuTasmania 42°59′01″S 147°42′59″E/-42,983611 147,716389
	Cockatoo Island		AuNowa Południowa Walia 33°50′51″S 151°10′19″E/-33,847500 151,171944
	Więzienie we Fremantle	(c) Photographs by Gnangarra...commons.wikimedia.org, CC BY 2.5 au	AuAustralia Zachodnia 32°03′18″S 115°45′13″E/-32,055000 115,753611
1369	Wybrzeże Ningaloo Ningaloo Coast		AuAustralia Zachodnia 22°40′00″S 113°39′00″E/-22,666667 113,650000	KAu (vii)(x)	2011	Wybrzeże Ningaloo na zachodnim wybrzeżu Australii wraz z najdłuższą, położoną w pobliżu brzegu rafą koralową[22]. W części lądowej znajduje się rozległy system krasowy wraz z siecią podziemnych jaskiń i kanałów[22]. Co roku u wybrzeża Ningaloo pojawiają się rekiny wielorybie[22].
1577	Krajobraz kulturowy Budj Bim Budj Bim Cultural Landscape		AuWiktoria 38°04′00″S 141°55′00″E/-38,066667 141,916667	KAu (iii)(v)	2019	Krajobraz kulturowy Budj Bim obejmuje świadectwa kultury aborygeńskiej, z jednym z największych i najstarszych na świecie systemem akwakultury sprzed 6600 lat[23]. Aborygeni zbudowali system stawów i pułapek ze skał wulkanicznych dla połowu węgorza australijskiego[23].

Obiekty na australijskiej Liście Informacyjnej UNESCO

Wielka Wyspa Piaszczysta

Lasy deszczowe środkowo-wschodniej Australii

Obiekty wpisane na australijską Listę Informacyjną UNESCO

Poniższa tabela przedstawia obiekty na australijskiej Liście Informacyjnej UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polska nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na australijskiej Liście Informacyjnej^[2];

Położenie – miasto, stan, terytorium; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według zgłoszenia^[3]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok wpisu – roku wpisu na Listę Informacyjną;

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
5480	Dziedzictwo światowe Wielkiej Wyspy Piaszczystej Great Sandy World Heritage Area		AuQueensland 25°39′00″S 153°00′00″E/-25,650000 153,000000	PAu (vii)(viii)(ix)	2010	Rozszerzenie obszaru dziedzictwa światowego Wielkiej Wyspy Piaszczystej o tereny Cooloola, Breaksea Spit, Platypus Bay, Great Sandy Strait, obszar Tin Can Bay i teren wojskowy Wide Bay[24].
5541	Lasy deszczowe środkowo-wschodniej Australii The Gondwana Rainforests of Australia World Heritage Area		AuNowa Południowa Walia Queensland 30°04′15″S 152°18′08″E/-30,070833 152,302222	PAu (viii)(ix)(x)	2010	Rozszerzenie obszaru dziedzictwa światowego lasów deszczowych środkowo-wschodniej Australii o tereny Bunya Mountains Natonal Park[25].

Przypisy