Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Jemenie

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Jemenie – lista miejsc w Jemenie wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972^[1] i ratyfikowanej przez Jemen 7 października 1980 roku^[2].

Obecnie (stan w 2017 roku) na liście znajdują się cztery obiekty: trzy dziedzictwa kulturowego i jeden o charakterze przyrodniczym, z czego trzy obiekty znajdują się również na liście światowego dziedzictwa w zagrożeniu^[2].

Na jemeńskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Jemen zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajduje się 10 obiektów (stan w roku 2017)^[2].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

Szibam

Sana

Zabid

Sokotra

Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO

Poniższa tabela przedstawia jemeńskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście wraz z jej angielskim oryginałem^[2];

Położenie – miasto, muhafaza; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa^[3]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok wpisu – roku wpisu na listę;

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     † zagrożone

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
192	Dawne miasto Szibam wraz z murami obronnymi Old Walled City of Shibam		YeSzibam, Hadramaut 15°55′00″N 48°37′00″E/15,916667 48,616667	KYeShi (iii)(iv)(v)	1982	Warowne miasto z XVI w., z charakterystyczną wielopiętrową zabudową – wysokimi, ceglanymi wieżami, nazywane „Manhattanem pustyni”[4]. Od 2015 roku na liście światowego dziedzictwa w zagrożeniu[4].
385	Zespół zabytkowy w Sanie Old City of Sana’a		YeSana, Sana 15°21′00″N 44°12′00″E/15,350000 44,200000	KYeSa (iv)(v)(vi)	1986	Zamieszkana nieprzerwanie od 2500 lat; w VII–XVIII w. jeden z głównych ośrodków islamu. W mieście zachowało się ponad 6 tys. domów mieszkalnych, 103 meczety i 14 hamamów sprzed XI w.[5] Od 2015 roku na liście światowego dziedzictwa w zagrożeniu[5].
611	Zabytkowe miasto Zabid Historic Town of Zabid		YeZabid, Al-Hudajda 14°12′00″N 43°19′00″E/14,200000 43,316667	KYeZab (ii)(iv)(vi)	1993	Stolica kraju okresie XIII–XV w., o wielkim znaczeniu dla świata arabskiego z uwagi na działający tu uniwersytet[6]. Od 2000 roku na liście światowego dziedzictwa w zagrożeniu[6].
1263	Archipelag Sokotra Socotra Archipelago		YeSokotra 12°30′36,0″N 53°55′12,0″E/12,510000 53,920000	PYeSoq (x)	2008	Archipelag złożony z 4 wysp i dwóch skalistych wysepek, charakteryzujący się dużą bioróżnorodnością – występują tu 192 gatunki ptaków, a w wodach archipelagu 253 gatunki koralowców i 730 gatunków ryb[7].

Obiekty na jemeńskiej Liście Informacyjnej UNESCO

Marib

Sada

Sula

Madrasa w Radzie

Dżibla

Dżabal Haraz

Dżabal Bura

Wybrzeże Balhaf

Obszar Hawf

Wybrzeże Szarma/Jethmun

Obiekty wpisane na jemeńską Listę Informacyjną UNESCO

Poniższa tabela przedstawia obiekty na jemeńskiej Liście Informacyjnej UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polskie nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na jemeńskiej Liście Informacyjnej^[2];

Położenie – miasto, muhafaza; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według zgłoszenia^[3]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok wpisu – roku wpisu na Listę Informacyjną;

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
1717	Stanowisko archeologiczne w Marib Archaeological site of Marib		YeMarib, Marib 15°25′38″N 45°20′09″E/15,427222 45,335833	KYe (i)(ii)(iv)	2002	Dawna stolica królestwa Saba – współcześnie stanowisko archeologiczne z odkrytymi ruinami miasta[8].
1718	Stare Miasto w Sadzie Historic city of Saada		YeSada, Sada 16°59′09″N 43°45′52″E/16,985833 43,764444	KYe (i)(iv)(v)	2002	Sada została założona w X w. i była ośrodkiem zajdytów[9]. Do XXI w. zachowała się tradycyjna zabudowa oraz mury obronne z 52 wieżami[9]. W mieście znajduje się 15 meczetów z X–XIV w.
1719	Stare Miasto w Suli Historic city of Thula		YeSula, Amran 15°34′25″N 43°54′05″E/15,573611 43,901389	KYe (i)(iii)(iv)	2002	Miasto z okresu Himjarytów z zachowanymi tradycyjnymi zabudowaniami, otoczone murem o wysokości 5–7 m z 26 wieżami[10].
1720	Madrasa Amirija w Radzie The Madrasa Amiriya of Rada		YeRada, Al-Bajda 14°25′00″N 44°46′00″E/14,416667 44,766667	KYe (i)(iv)	2002	XVI-wieczna medresa w Radzie – przykład architektury z okresu Tahiridów[11].
1721	Dżibla i jej otoczenie Jibla and its surroundings		YeDżibla, Ibb 13°55′00″N 44°09′00″E/13,916667 44,150000	KYe (ii)(iv)(v)	2002	Położona na bazaltowym stoku wzgórza pomiędzy przełomami dwóch rzek, Dżibla była stolicą kraju w latach 1064–1138[12]. Znajduje się tu wiele zabytków z tego okresu, m.in. meczet Arwa bint Asma oraz ruiny pałacu królowej Arwy, który według legendy miał mieć 365 pokoi – na każdą noc w roku jeden[12].
1722	Dżabal Haraz Jabal Haraz		YeDżabal Haraz 15°10′00,1″N 43°45′00,0″E/15,166700 43,750000	K, PYe	2002	Masyw górski między przybrzeżną równiną Tihama a Saną[13]. Był przystankiem na szlaku karawan w okresie królestwa Himjarytów i siedzibą Suljahidów[13]. Miejscowości w Dżabal Haraz leżą w trudno dostępnych miejscach a ich zabudowa ma charakter warowny[13].
1723	Dżabal Bura Jabal Bura		YeDżabal Bura 14°55′00″N 43°25′00″E/14,916667 43,416667	K, PYe	2002	Masyw górski rozciągający się ok. 50 km od Al-Hudajda[14].
1724	Wybrzeże Balhaf/Burum Balhaf/Burum coastal area		YeBalhaf, Szabwa 14°00′20″N 48°10′46″E/14,005556 48,179444	K, PYe	2002	Wybrzeże Balhaf charakteryzuje się obecnością piaszczystych wydm, które koło portu rybackiego Bir Ali ustępują zastygłej czarnej lawie[15]. W pobliżu Bir Ali znajduje się krater wygasłego wulkanu wypełniony wodą o barwie turkusowej[15].
1726	Obszar Hawf The Hawf Area		YeAl-Mahra 16°35′00″N 52°50′00″E/16,583333 52,833333	PYe (vii)(x)	2002	Obszar Hawf nazywany jest „oazą mgły” na suchym Półwyspie Arabskim, charakteryzuje się dużym stopniem bioróżnorodności[16].
1727	Wybrzeże Szarma/Jetmun Sharma/Jethmun coastal area		YeHadramaut 14°30′00″N 48°55′00″E/14,500000 48,916667	PYe	2002	Wybrzeże ok. 50 km długości na wschód od Al-Mukalla – jedno z najważniejszych miejsc składania jaj przez żółwie morskie[17].

Przypisy