Lista kodeksów papirusowych Nowego Testamentu

Kodeks papirusowy Nowego Testamentu – kopia partii tekstu Nowego Testamentu wykonana na papirusie. Data papirusów szacowana jest w oparciu o studia paleograficzne. Generalnie biorąc, są najstarszymi i najważniejszymi świadkami tekstu Nowego Testamentu[1].

Papirusy są najstarszymi posiadanymi dokumentami Nowego Testamentu. Pierwszy rękopis papirusowy odkryty został przez von Tischendorfa w 1868 (oznakowany później jako ). Zawierał 62-wierszowy fragment 1 Kor 1-7. W ciągu trzydziestu następnych lat C.R. Gregory, Karl Wessely oraz J. Rendel Harris opublikowali następne papirusy Nowego Testamentu. Były one jednak stosunkowo późne i młodsze od najstarszych kodeksów uncjalnych i ich rola w dalszym ciągu nie była doceniana. Wyjątkowy status wśród manuskryptów biblijnych Nowego Testamentu uzyskały dopiero w XX wieku.

Do przełomu doszło w roku 1898, kiedy to w ruinach Oxyrhynchus Grenfell i Hunt odkryli wielką liczbę papirusowych rękopisów, wśród których znajdowały się rękopisy biblijne. Od tego czasu, co jakiś czas, w Oxyrhynchus odnajdywane są nowe i nowe rękopisy. Odkrycia dokonane w latach 30. i 50. XX wieku przyniosły szereg nowych rękopisów (kolekcje Chester Beatty i Bodmera). Odkrycia przyniosły również bardziej kompletne rękopisy, które pozwalają biblistom na odtworzenie wczesnego tekstu Nowego Testamentu[a].

Caspar René Gregory dokonał pierwszej ich klasyfikacji i nadał im symbol (znak pochodzi z pisma gotyckiego lub anglo-saksońskiego).

Przed rokiem 1900 znano tylko 9 papirusów, a tylko jeden z nich był cytowany w krytycznych wydaniach ( przez von Tischendorfa). Owe 9 papirusów były pojedynczymi fragmentami, z wyjątkiem który zawierał całą kartkę[2]. C.R. Gregory w 1909 znał 14 papirusów, a w 1951 roku 19. Ernst von Dobschütz w 1933 doszedł do Kurt Aland w 1967 do W 2020 roku na liście INTF znajdowało się 140 papirusów Nowego Testamentu.

Lista zarejestrowanych papirusów Nowego Testamentu

  • Symbol (albo „p”) oznakowany numerem według standardu Gregory’a-Alanda.
  • Daty są przybliżone, zazwyczaj z dokładnością do 50 lat.
  • Zawartość podawana jest z dokładnością do jednego rozdziału; wiersze nie są uwzględniane. Wiele z papirusów to fragmenty rozdziałów, np. 52 zawiera 8 wierszy spośród 40 wierszy J 18.
Rękopisy należące do kolekcji Oxyrhynchus
Rękopisy należące do kolekcji Bodmer
Rękopisy należące do kolekcji Chester Beatty
NazwaDataZawieraInstytucjaNumer katalogowyMiejsce przechowywaniaKrajŹródło
III wiekMt 1Uniwersytet PensylwaniiP. Oxyrhynchus 2; E 2746FiladelfiaStany Zjednoczone[3]
VI wiekJ 12Narodowe Muzeum Archeologiczne we FlorencjiInv. 7134FlorencjaWłochy[3]
ok. 600Łk 7; 10Austriacka Biblioteka NarodowaPap. G. 2323WiedeńAustria[3]
III wiekŁk 1-6Biblioteka Narodowa FrancjiSuppl. Gr. 1120ParyżFrancja[3]
III wiekJ 1; 16; 20British LibraryP. Oxyrhynchus 208. 1781; Inv. 782. 2484LondynWielka Brytania[3]
IV wiekJ 10; 11Bibliothèque Nationale et Universitaire de StrasbourgPap. copt. 379. 381. 382. 384StrasburgFrancja[3]
ok. 300(?)Łk 4Nacionalna biblioteka Ukrajiny imeni W. I. Wernads’kohoPetrov 553KijówUkraina[3]
IV wiekDz 4-6Staatliche Museen zu BerlinInv. 8683BerlinNiemcy[4]
III wiek1 J 4Houghton Library, Uniwersytet HarvardaP. Oxyrhynchus 402; Inv. 3736CambridgeStany Zjednoczone[4]
IV wiekRz 1Houghton Library, Uniwersytet HarvardaP. Oxyrhynchus 209; Inv. 2218CambridgeStany Zjednoczone[4]
VI wiek1 Kor 1-7Rosyjska Biblioteka NarodowaGr. 258APetersburgRosja[4]
III wiekHbr 1Morgan Library & MuseumPap. Gr. 3; P. Amherst 3bNowy JorkStany Zjednoczone[4]
III wiekHbr 2-5,10-12British Library
Biblioteka Laurenziana
P. Oxyrhynchus 657; Inv. 1532 v
PSI 1292
Londyn
Florencja
Wielka Brytania
Włochy
[4]
V wiek1 Kor 1-3Klasztor Świętej Katarzyny (Synaj)14SynajEgipt[4]
III wiek1 Kor 7-8Muzeum Egipskie w KairzeP. Oxyrhynchus 1008; JE 47423KairEgipt[4]
ok. 300Flp 3-4Muzeum Egipskie w KairzeP. Oxyrhynchus 1009; JE 47424KairEgipt[4]
IV wiekHbr 9Uniwersytet w CambridgeP. Oxyrhynchus 1078; Add. 5893CambridgeWielka Brytania[5]
ok. 300Ap 1British LibraryP. Oxyrhynchus 1079; Inv. 2053vLondynWielka Brytania[5]
ok. 400Mt 10-11Biblioteka BodlejańskaP. Oxyrhynchus 1170; Gr. bibl. d. 6 (P)OksfordWielka Brytania[5]
III wiekJk 2-3Biblioteka Uniwersytetu w PrincetonP. Oxyrhynchus 1171; AM 4117PrincetonStany Zjednoczone[5]
ok. 400Mt 12Muhlenberg CollegeP. Oxyrhynchus 1227; Theol. Pap. 3AllentownStany Zjednoczone[5]
III wiekJ 15-16Uniwersytet w GlasgowP. Oxyrhynchus Papyri 1228, MS 2-X.IGlasgowWielka Brytania[5]
III wiekJk 1Uniwersytet Illinois w Urbanie i ChampaignP. Oxyrhynchus Papyri1229, G. P. 1229UrbanaStany Zjednoczone[5]
IV wiekAp 5-6Andover Newton Theological SchoolP. Oxyrhynchus Papyri1230; OP 1230NewtonStany Zjednoczone[5]
IV wiekMt 18-19Staatliche Museen zu BerlinInv. 16388BerlinNiemcy[5]
ok. 600Rz 1(Joseph S) Bridwell Library
Southern Methodist University
P. Oxyrhynchus 1354DallasStany Zjednoczone[6]
III wiekRz 8-9Uniwersytet w CambridgeP. Oxyrhynchus 1355; Add. 7211CambridgeWielka Brytania[6]
III wiekJ 6Palestine Institute Museum
Pacific School of Religion
P. Oxyrhynchus 1596; Pap. 2BerkeleyStany Zjednoczone[6]
III wiekDz 26Biblioteka BodlejańskaP. Oxyrhynchus 1597; Gr. bibl. g. 4 (P)OksfordWielka Brytania[6]
III wiek1 Tes 4-5; 2 Tes 1Uniwersytet w GandawieP. Oxyrhynchus 1598; Inv. 61GandawaBelgia[6]
VII wiekRz 12John Rylands University LibraryP. Ryl. 4; Gr. P. 4ManchesterWielka Brytania[6]
ok. 200Tt 1-2John Rylands University LibraryP. Ryl. 5; G. P. 5ManchesterWielka Brytania[6]
=VI wiekDz 7,15Austriacka Biblioteka NarodowaPap. G. 17973, 26133, 35831, 39783WiedeńAustria[6]
VII wiek1 Kor 16; 2 Kor 5,10-11Austriacka Biblioteka NarodowaPap. G. 39784WiedeńAustria[7]
IV wiek(?)Mt 25Biblioteka LaurenzianaPSI 1FlorencjaWłochy[7]
VI wiekJ 3Biblioteka LaurenzianaPSI 3FlorencjaWłochy[7]
300Mt 26Uniwersytet MichiganP. Mich. 137; Inv. 1570Ann ArborStany Zjednoczone[7]
ok. 300Dz 18-19Uniwersytet MichiganP. Mich. 138; Inv. 1571Ann ArborStany Zjednoczone[7]
III wiekJ 8Artists Right SocietyP. Oxyrhynchus Inv. 8864RochesterStany Zjednoczone[7]
III wiekRz 1-4,6,9Institute for Papyrology
Uniwersytet w Heidelbergu
P. Bad. 57; Inv. 45HeidelbergNiemcy[7]
VIII wiekDz 17-22Austriacka Biblioteka NarodowaPap. K. 7541-48WiedeńAustria[8]
ok. 700Łk 1-2Austriacka Biblioteka NarodowaPap. K. 8706WiedeńAustria[8]
ok. 600Ap 2,15-16Biblioteka BrytyjskaInv. 2241LondynWielka Brytania[8]
ok. 600Mt 17-18,25; J 9,12; 10; 12Metropolitan Museum of ArtInv. 14. 1. 527Nowy JorkStany Zjednoczone[8]
III wiekMt 20-21,25-26; Mk 4-9,11-12;

Łk 6-7,9-14; Jn 4-5,10-11; Dz 4-17

Chester Beatty Library
Austriacka Biblioteka Narodowa
Chester Beatty Papyri I
Pap. g. 31974
Dublin
Wiedeń
Irlandia
Austria
[8]
ok. 200Rz 5-6,8-16; 1 Kor; 2 Kor;

Ga; Ef; Flp; Kol; 1 Tes; Hbr

Chester Beatty Library
Uniwersytet Michigan
Chester Beatty Papyri II
Inv. 6238
Dublin
Ann Arbor
Irlandia
Stany Zjednoczone
[9]
III wiekAp 9-17Chester Beatty LibraryChester Beatty Papyri IIIDublinIrlandia[9]
III wiekDz 23Biblioteka LaurenzianaPSI 1165FlorencjaWłochy[10]
III wiekEf 4-5Uniwersytet Yale’aP. 415New HavenStany Zjednoczone[10]
400Dz 8,10Uniwersytet Yale’aP. 1543New HavenStany Zjednoczone[10]
400Ga 1Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 2157OksfordWielka Brytania[10]
125J 18John Rylands University LibraryGr. P. 457ManchesterWielka Brytania[10]
III wiekMt 26; Dz 9-10Uniwersytet MichiganInv. 6652Ann ArborStany Zjednoczone[10]
500Jk 2-3Uniwersytet w PrincetonP. Princ. 15; Garrett Depots 7742PrincetonStany Zjednoczone[10]
600J 1Austriacka Biblioteka NarodowaPap. G. 26214WiedeńAustria[11]
500Dz 1Austriacka Biblioteka NarodowaPap. G. 19918WiedeńAustria[11]
400Dz 4-5Austriacka Biblioteka NarodowaPap. G. 26020WiedeńAustria[11]
=VI wiekDz 7,15Austriacka Biblioteka NarodowaPap. G. 17973, 26133, 35831, 39783WiedeńAustria[11]
VII wiekJ 1-2,11-12,17-18,21Morgan Library & MuseumP. Colt 3Nowy JorkStany Zjednoczone[11]
VII wiekJ 16-19Morgan Library & MuseumP. Colt 4Nowy JorkStany Zjednoczone[11]
700Rz 16; 1 Kor 1,5; Flp 3; Kol 1,4;

1 Tes 1; Tt 3; Flm

Morgan Library & MuseumP. Colt 5Nowy JorkStany Zjednoczone[11]
IV wiekMt 11Uniwersytet w OsloInv. 1661OsloNorwegia[11]
500J 3-4Staatliche Museen zu BerlinInv. 11914BerlinNiemcy[12]
=III wiekMt 3,5,26Magdalen College
Fundación Sant Lluc Evangelista
Gr. 18
Inv. I
Oksford
Barcelona
Wielka Brytania
Hiszpania
[12]
III wiek1 Tes 1-2Narodowe Muzeum Archeologiczne we FlorencjiPSI 1373FlorencjaWłochy[12]
200JBibliotheca BodmerianaBodmer Papyri IIGenewaSzwajcaria[12]
=III wiekMt 3,5,26Magdalen College
Fundación Sant Lluc Evangelista
Gr. 18
Inv. I
Oksford
Barcelona
Wielka Brytania
Hiszpania
[12]
650(?)1 Kor 4-5Rosyjska Biblioteka NarodowaGr. 258BPetersburgRosja[12]
Parser nie mógł rozpoznać (MathML z przejściem w SVG lub PNG (zalecane dla nowoczesnych przeglądarek i narzędzi zwiększenia dostępności): Nieprawidłowa odpowiedź („Math extension cannot connect to Restbase.”) z serwera „/mathoid/local/v1/”:): {\displaystyle \mathfrak{P}^{69}} III wiekŁk 22Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 2383OksfordWielka Brytania[12]
III wiekMt 2-3,11-12,24Ashmolean Museum
Narodowe Muzeum Archeologiczne
P. Oxyrhynchus 2384
CNR 419, 420
Oksford
Florencja
Wielka Brytania
Włochy
[13]
IV wiekMt 19Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 2385OksfordWielka Brytania[13]
3001 Pt; 2 Pt; JdBibliotheca BodmerianaBodmer Papyri VII, VIIIGenewaSzwajcaria[13]
VII wiekMt 25-26Bibliotheca BodmerianaBodmer Papyri LGenewaSzwajcaria[13]
VII wiekDz; Jk; 1 Pt 1-3; 2 Pt 2-3;

1 J; 2 J; 3 J

Bibliotheca BodmerianaBodmer Papyri XVIIGenewaSzwajcaria[13]
175-225Łk 3-18,22-24; J 1-15Biblioteka WatykańskaBodmer Papyri XIV, XVWatykanWatykan[14][15]
VI wiekJ 4Austriacka Biblioteka NarodowaPap. G. 36102WiedeńAustria[14]
200Mt 23Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 2683OksfordWielka Brytania[14]
300JdAshmolean MuseumP. Oxyrhynchus 2684OksfordWielka Brytania[14]
VII wiekHbr 10Staatliche Museen zu BerlinInv. 6774BerlinNiemcy[14]
III wiekJ 3Fundación Sant Lluc EvangelistaInv. 83BarcelonaHiszpania[14]
IV wiek1 Pt 2-3prywatna kolekcja (prof. Sergio Daris)Inv. 20TriestWłochy[14]
400Łk 7Uniwersytet StrasburskiGr. 2677StrasburgFrancja[14]
VI wiekMt 20,23-24Katholieke Universiteit LeuvenP. A. M. Kh. Mird 16, 29LeuvenBelgia[14]
VI wiekMk 2,6; J 5,17Katholieke Universiteit LeuvenP. A. M. Kh. Mird 4, 11LeuvenBelgia[16]
400Ap 9-10Uniwersytet w StrasburguGr. 1028StrasburgFrancja[16]
IV wiekMt 5Institut für Altertumskunde
Uniwersytet Koloński
Theol. 5516KoloniaNiemcy[16]
III wiekFlmInstitut für Altertumskunde
Uniwersytet Koloński
Theol. 12KoloniaNiemcy[16]
IV wiekMk 2Katolicki Uniwersytet Najświętszego SercaInv. 69.24MediolanWłochy[16]
IV wiekHbr 6Biblioteca Medicea LaurenzianaPL III/292FlorencjaWłochy[16]
II wiekJ 18-19Ashmolean MuseumOxyrhynchus 3523; 65 6 B. 32/M (3-5)aOksfordWielka Brytania[16]
III wiekDz 2-3Macquarie Universityinv. 360SydneyAustralia[16]
300Ef 1; 2 Tes 1Muzeum Egipskie w KairzeP. Narmuthis 69.39a/229aKairEgipt[16]
V wiekJ 13Narodowe Muzeum Archeologiczne we FlorencjiPSI 108FlorencjaWłochy[17]
500Rz 6Muzeum Egipskie w KairzeP. Cair. 10730KairEgipt[17]
III wiekJ 5Biblioteca Medicea LaurenzianaPL II/31FlorencjaWłochy[17]
VI wiekMt 3Austriacka Biblioteka NarodowaPap. K 7244WiedeńAustria[17]
600Łk 14Chester Beatty Libraryp. Chester B. XVIIDublinIrlandia[17]
II wiek (?)Ap 1Institut français d’archéologie orientaleP. IFAO inv. 237bKairEgipt[17]
400Rz, 2 Kor, Ga, EfChester Beatty LibraryP. Chester B. Ac. 1499, fol 11-14DublinIrlandia[17]
300Jk 3-5Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4449OksfordWielka Brytania[18]
III wiekMt 3-4Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4401OksfordWielka Brytania[18]
300Mt 4Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4402OksfordWielka Brytania[18]
200Mt 13-14Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4403OksfordWielka Brytania[18]
II wiekMt 21Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4404OksfordWielka Brytania[18]
500Mt 27-28Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4406OksfordWielka Brytania[18]
III wiekJ 1Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4445OksfordWielka Brytania[18]
III wiekJ 17Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4446OksfordWielka Brytania[18]
III wiekJ 17/18Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4447OksfordWielka Brytania[18]
III wiekJ 21Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4448OksfordWielka Brytania[18]
300Mt 10Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4494OksfordWielka Brytania[18]
III wiekŁk 17Ashmolean MuseumOxyrhynchus 4495OksfordWielka Brytania[18]
V wiekDz 26-27Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4496OksfordWielka Brytania[18]
III wiekRz 2Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4497OksfordWielka Brytania[18]
III wiekHbr 1Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4498OksfordWielka Brytania[18]
300Ap 2-3,5-6,8-15Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4499OksfordWielka Brytania[18]
600Hbr 2-3Austriacka Biblioteka NarodowaP. Vindob. G 42417WiedeńAustria[18]
4002 Kor 7Uniwersytet HamburskiInv. 1002HamburgNiemcy[18]
III wiekRz 15-16Uniwersytet KolońskiInstitut für Altertumskunde, Inv. 10311KoloniaNiemcy[18]
III wiekJ 1Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4803OksfordWielka Brytania[18]
IV wiekJ 1Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4804OksfordWielka Brytania[18]
III wiekJ 19Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4805OksfordWielka Brytania[18]
400J 21Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4806OksfordWielka Brytania[18]
IV wiek1 Kor 14-15Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4844OksfordWielka Brytania[18]
5502 Kor 11Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4845OksfordWielka Brytania[18]
3001 P 1,23-2,5; 2,7-12Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4934OksfordWielka Brytania[18]
IV wiekHebr 13,12-13.19-20Narodowe Muzeum ArcheologicznePSI inv. 1479FlorencjaWłochy[18]
IV wiekDz 10-17 †Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 4968OksfordWielka Brytania[19]
VI/VII wiekJ 9,3-4, 12,16-18Metropolitan Museum of ArtInv. 14.1.527Nowy JorkStany Zjednoczone[20]
II wiek1 Kor 7,32-37; 8,10-9,3, 10-16, 27-10,6Sackler LibraryP.Oxy. inv. 106/116(d) + 106/116(c)OksfordW. Brytania
III/IV wiekHebr 9,9-12. 19-23
III wiekRz 9,18-21-23, 33-10,4
III/IV wiekEf 3,21-4,2, 14-16Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 5258OksfordWielka Brytania[21]
III wiek1 Tym 3,13-4,8Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 5259OksfordWielka Brytania[22]
III/IV wiekJ 1,49-2,1
IV/V wiekGa 3,21-22.28-29; 4,31-5,6.10-15
VI wiekDz 4,27-31; 7,26-30
II/IIIMk 1,7-9, 16-18Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 5345OksfordWielka Brytania
IIIŁk 13, 13-17. 25-30Ashmolean MuseumP. Oxyrhynchus 5346OksfordWielka Brytania
IV wiekFlm
V wiekDz 7,54-55, 57-58

Stopień rozpowszechnienia poszczególnych ksiąg Nowego Testamentu

Stopień rozpowszechnienia papirusów dla każdej księgi NT
Księga NTWszystkieWczesneKsięga NTWszystkieWczesne
Mt23111 Tm22
Mk432 Tm00
Łk117Tt21
J3119Flm31
Dz177Hbr94
Rz116Jk64
1 Kor941 Pt31
2 Kor422 Pt21
Ga311 J21
Ef652 J10
Flp323 J10
Kol21Jd32
1 Tes43Ap74
2 Tes22

Nota: „Wczesne” oznacza rękopisy z II i III wieku. Niektóre rękopisy zawierają więcej niż jedną księgę Nowego Testamentu i dlatego podane wyżej liczby nie odpowiadają ściśle liczbie wszystkich rękopisów[23]. Zwraca uwagę stosunkowo wysoka reprezentacja Ewangelii Jana (aż 31 rękopisów) i Mateusza (23 rękopisów), przy zaledwie 4 rękopisach przekazujących Ewangelię Marka[b].

Zobacz też

Uwagi

  1. W kolekcji Bodmera najważniejszymi są: i
  2. Jeden z tych czterech przekazuje wszystkie cztery Ewangelie oraz Dzieje Apostolskie jednocześnie () – musiała więc tam się znaleźć – co jeszcze bardziej obniża reprezentację tej Ewangelii.

Przypisy

  1. Novum Testamentum Graece, Nestle-Aland 1996.
  2. Novum Testamentum Graece, Nestle-Aland 1996, s. 83–84, 87.
  3. a b c d e f g Kurzgefasste wyd. 2 ↓, s. 3.
  4. a b c d e f g h i Kurzgefasste wyd. 2 ↓, s. 4.
  5. a b c d e f g h i Kurzgefasste wyd. 2 ↓, s. 5.
  6. a b c d e f g h Kurzgefasste wyd. 2 ↓, s. 6.
  7. a b c d e f g Kurzgefasste wyd. 2 ↓, s. 7.
  8. a b c d e Kurzgefasste wyd. 2 ↓, s. 8.
  9. a b Kurzgefasste wyd. 2 ↓, s. 9.
  10. a b c d e f g Kurzgefasste wyd. 2 ↓, s. 10.
  11. a b c d e f g h Kurzgefasste wyd. 2 ↓, s. 11.
  12. a b c d e f g Kurzgefasste wyd. 2 ↓, s. 12.
  13. a b c d e Kurzgefasste wyd. 2 ↓, s. 13.
  14. a b c d e f g h i Kurzgefasste wyd. 2 ↓, s. 14.
  15. INTF: Papirus 75 (GA). W: Liste Handschriften [on-line]. Münster Institute. [dostęp 2014-04-02].
  16. a b c d e f g h i Kurzgefasste wyd. 2 ↓, s. 15.
  17. a b c d e f g Kurzgefasste wyd. 2 ↓, s. 16.
  18. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Continuation List 2010 ↓.
  19. INTF: Papirus 127 (GA). W: Liste Handschriften [on-line]. Münster Institute. [dostęp 2014-04-02].
  20. Papyri. egora.uni-muenster.de, wrzesień 2015. [dostęp 2017-08-29].
  21. G.S. Smith: P.Oxy.LXXXI 5258 (ang.). Oxyrhynchus Online, 2016. [dostęp 2017-08-29].
  22. J. Shao: P.Oxy.LXXXI 5259 (ang.). Oxyrhynchus Online, 2016. [dostęp 2017-08-29].
  23. Aland 1996, s. 85.

Bibliografia

  • Kurt Aland: The Text of The New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. Wyd. 2nd ed.. Grand Rapids, MI: William B. Eerdmans Publishing Co, 1995. ISBN 0-8028-4098-1.
  • K. Aland, M. Welte, B. Köster, K. Junack: Kurzgefasste Liste der griechischen Handschriften des Neues Testaments. Wyd. 2. Berlin, New York: Walter de Gruyter, 1994, s. 3–17. ISBN 3-11-011986-2.
  • Nestle-Aland. Novum Testamentum Graece. 27th ed. Deutsche Bibelgesellschaft, Druck: 1996, s. 57-63, 684-689

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Papyrus 37 - verso.jpg
The reverse side of Papyrus 37, a New Testament manuscript of the Gospel of Matthew. Most likely originated in Egypt. Currently housed in: