Lista ksiąg Śródziemia

Jest to artykuł o charakterze zbiorczym, przedstawiający listę ksiąg ze stworzonej przez J.R.R. Tolkiena mitologii Śródziemia. Hasła przedstawione są w kolejności alfabetycznej. Niektóre z ksiąg są jedynie wspomniane w tekstach Tolkiena, inne natomiast stanowią ważne elementy mitologii, bowiem Tolkien redagował dzieła dotyczące Śródziemia tak, jakby były jedynie tłumaczem oryginalnych, odnalezionych tekstów.

Ainulindalë

Tekst ten jest jedną z części Silmarillionu.

Dzieło to opisuje stworzenie fikcyjnego świata, Ardy, przez Eru i Ainurów. W powieści jest zwana Muzyką Ainurów, Wielką Muzyką, Wielką Pieśnią.

Opowieść tę wraz z innymi mitami Śródziemia przed Tolkienem miał spisać w swej Czerwonej Księdze Bilbo Baggins w czasie pobytu na dworze Elronda w Rivendell. Tytuł opowieści o stworzeniu przypisano Rúmilowi z Tirionu.

Akallabêth

Tekst ten jest jedną z części Silmarillionu.

Relacja poświęcona upadkowi Númenoru, napisana zapewne pod koniec Drugiej Ery, najprawdopodobniej przez Elendila. W Akallabêth krótko przedstawiono historię wyspy. Autor tekstu skupił się na dziejach buntu Númenorejczyków przeciw Valarom i obszernie przedstawił jego kulminacyjny moment – panowanie Ar-Pharazôna. Relacja opisuje również sam upadek, kiedy to Númenor został zatopiony, gdy jego mieszkańcy zaatakowali Aman, pragnąc zdobyć nieśmiertelność.

Tekst Akallabêth przechowywany był w archiwach Gondoru. Zapewne w Czwartej Erze sporządzono kopię tej relacji dla thana Peregrina I, który umieścił ją w księgozbiorze w Wielkich Smajalach.

Miano Akallabêth pochodzi z języka adûnaickiego i znaczy w tej mowie Upadły (w domyśle kraj), ewentualnie Zatopiony[1]. Tak Dúnedainowie nazywali Númenor po jego zagładzie. W użyciu było określenie z quenyi, Atalantë, mające to samo znaczenie co Akallabêth.

Czerwona Księga Marchii Zachodniej

Bilbo i Frodo Baggins opisali w niej swoje przygody. W przedmowie do Władcy Pierścieni Tolkien wyjaśnia, że Władca Pierścieni i Hobbit to dokonane przez niego tłumaczenie na język angielski fragmentu Czerwonej Księgi opisującego Wojnę o Pierścień.

Kroniki Królów

Numenoryjski spis imion królów tej wyspy.

W księdze tej były w niej spisywane ich imiona w języku elfów nawet gdy ci zaczęli posługiwać się adunaickimi imionami[2]. Księga zapewne zatonęła podczas Upadku Numenoru.

Księga Mazarbul

Pojawia się we Władcy Pierścieni.

Była to kronika krasnoludzkiej kolonii Balina w Morii. Prowadzona była w latach 2989–2994 Trzeciej Ery, od momentu przybycia krasnoludów do siedziby przodków aż do rozgromienia ostatnich członków tej grupy przez orków. Znaczna część zapisków w tej księdze była sporządzona przez Oriego, jednego z dawnych towarzyszy Thorina Dębowej Tarczy. Porzucona kronika przeleżała trzydzieści lat w Komnacie Mazarbul. Odnaleźli ją tam członkowie Drużyny Pierścienia (15 stycznia 3019 roku)[3] podczas wędrówki przez Morię. Księga była wtedy mocno zniszczona, pocięta, pokłuta, częściowo spalona i tak zamazana czarnymi i brunatnymi plamami – jakby zeschłej dawno krwi – że niewiele dało się z niej wyczytać (...) kartki pękały z chrzęstem[4]. Z lektury jej treści wszyscy poznali tragiczne losy Balina i jego towarzyszy. Księgę najprawdopodobniej zabrał ze sobą Gimli.

W ekranizacji Drużyny pierścienia pokazano scenę odnalezienia tej kroniki, nieco ją modyfikując. Po dotarciu do komnaty i odkryciu grobowca Balina Gandalf wyjmuje księgę z rąk szkieletu jednego z krasnoludów (w powieści zostaje ona znaleziona w starej skrzyni) i zaczyna czytać jej fragmenty członkom Drużyny. W porównaniu do pierwowzoru literackiego są one zmienione i krótsze.

Księga Thana

Najwierniejsza kopia Czerwonej Księgi Marchii Zachodniej spisana na prośbę króla Aragorna. Do Gondoru przywieziona została w 64 roku Czwartej Ery przez Peregrina Tuka[5]. W Gondorze sporządzono do niej wiele przypisów, adnotacji i rozszerzeń a także jej kopię.

Rachuba czasu

Wspomniana w Prologu do pierwszego tomu Władcy Pierścieni.

Książka autorstwa Meriadoka Brandybucka, napisana po Wojnie o Pierścień, zapewne już w Czwartej Erze. Poświęcona był analizie pokrewieństw, jak i różnic, pomiędzy kalendarzami hobbitów (z Shire’u i Bree) a rachubami czas przyjętymi w Rivendell, Rohanie oraz Gondorze. Dzieło to spotkało się z żywym zainteresowaniem wśród hobbitów.

Księgi Wiedzy

Przechowywane w Rivendell kompedia wiedzy elfów. Pod koniec Trzeciej Ery Bilbo Baggins przetłumaczył je z języka elfów na Wspólną Mowę i uzupełnił informacjami z przekazów ustnych tworząc w ten sposób Przekłady z języka elfów[6].

Stare słowa i nazwy w Shire

Wspomniane w Prologu do pierwszego tomu Władcy Pierścieni.

  • W angielskim oryginale – Old Words and Names in the Shire
  • Przekład Marii Skibniewskiej – Stare słowa i nazwy w Shire
  • Przekład Jerzego Łozińskiego – Stare słowa i nazwy we Włości
  • Przekład Marii i Cezarego Frąców – Stare słowa i nazwy w Shire

Krótka rozprawa autorstwa Meriadoka Brandybucka, napisana po Wojnie o Pierścień, zapewne już w Czwartej Erze. Poświęcona była analizie pokrewieństw między dawnym językiem hobbitów a mową Rohirrimów.

Valaquenta

Tekst ten jest jedną z części Silmarillionu.

Dzieło to opisuje stworzenie Valarów i Majarów według świadectw Eldarów.

Zielnik Shire’u

Wspomniany w Prologu do pierwszego tomu Władcy Pierścieni.

Znakomita książka autorstwa Meriadoka Brandybucka, napisana po Wojnie o Pierścień, zapewne już w Czwartej Erze. Poświęcona była roślinności Shire’u, ze szczególnym uwzględnieniem wszelakich informacji o fajkowym zielu. Z tego też powodu praca ta była bardzo popularna wśród hobbitów.

Żółtoskóra Księga

Księga przechowywana przez Tuków. Zawierała daty urodzin zgonów i małżeństw Tuków a także transakcje nieruchomości i daty i opisy ważniejszych wypadków z Shire[7]. Zapoczątkowana mniej więcej w 2000 roku Trzeciej Ery. Wiele informacji w niej zawartych trafiło potem do Czerwonej Księgi Marchii Zachodniej. Żółtoskóra Księga była najstarszym dokumentem przechowywanym w Shire. Zwana także Rocznikiem z Tukonu.

Przypisy

  1. ↑ Tłumaczenia nazwy podano za: J.R.R. Tolkien: Silmarillion. przeł. Maria Skibniewska. Warszawa: 2004, s. 282 (indeks)., Robert Foster: Encyklopedia Śródziemia. Warszawa: 2003, s. 17 (hasło „Akallabêth”).
  2. ↑ R. Foster Encyklopedia Śródziemia s.138 - Kroniki Królów
  3. ↑ Według Kalendarza Namiestników miesiąc ten zwał się Narvinyë.
  4. ↑ Cytat z Drużyny pierścienia (księga 2, rozdział 5 Most Khazad-dûm) w przekładzie Marii Skibniewskiej.
  5. ↑ R. Foster Encyklopedia Śródziemia s.140 - Księga Thana
  6. ↑ R. Foster Encyklopedia Śródziemia s.141 - Księgi Wiedzy
  7. ↑ R. Fostej Encyklopedia Śródziemia s. 276 - Żółtoskóra Księga

Bibliografia

  • John Ronald Reuel Tolkien: Silmarillion. przeł. Maria Skibniewska. Wyd. 10. Warszawa: Wydawnictwo Amber, 2004. ISBN 83-241-1515-3.
  • John Ronald Reuel Tolkien: Władca Pierścieni. przeł. Maria Skibniewska. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA, 2002. ISBN 83-7319-172-0.
  • John Ronald Reuel Tolkien: Niedokończone opowieści. przeł. Radosław Kot. Warszawa: Wydawnictwo Amber, 2005. ISBN 83-241-2008-4.
  • Robert Foster: Encyklopedia Śródziemia. przeł. Andrzej Kowalski, Tadeusz A. Olszański, Agnieszka Sylwanowicz. Warszawa: Wydawnictwo Amber, 2003. ISBN 83-241-0200-0.

Linki zewnętrzne