Lista patriarchów Kościoła Wschodu

Patriarcha Kościoła Wschodu, zwany też Patriarchą Wschodu[1] lub Katolikosem-Patriarchą Wschodu – tytuł, którym posługują się zwierzchnicy Kościoła Wschodu. Historycznie był używany we wczesnych wiekach naszej ery przez chrześcijan w Persji, których wspólnotę nazywano Kościołem nestoriańskim, perskim, sasanidzkim lub wschodnisyryjskim[2]. W XVI, XVII oraz XX wieku Kościół Wschodu przeszedł szereg rozłamów, które zaowocowały pojawieniem się licznych, współzawodniczących patriarchów. Obecnie dwa główne kościoły, które wyłoniły się z owych rozłamów to Asyryjski Kościół Wschodu, wiedziony przez patriarchów z Irbilu oraz Kościół chaldejski, którego głową są patriarchowie Babilonu. Poza tymi dwoma istnieje także Starożytny Kościół Wschodu, który wyłamał się w 1964 roku. Zwierzchnicy powyższych Kościołów oficjalnie używają tytułu Patriarchy Wschodu.

Siedziba

Siedzibą patriarchatu była początkowo perska stolica SeleucjaKtezyfon. W IX wieku patriarcha przeniósł się do Bagdadu po czym osiadał w innych miastach na terenie współczesnego Iraku, takich jak Tebriz czy Mosul. W wyniku podziałów w XVI i XVII wieku doszło do powstania Chaldejskiego Kościoła Katolickiego z własną hierarchią. Obydwaj patriarchowie często zmieniali siedziby, podróżując po Bliskim Wschodzie. Współcześnie siedzibą Chaldejskiego Patriarchy Babilonu jest Bagdad. W XIX wieku patriarcha nie unickiego odłamu, zwanego już Asyryjskim Kościołem Wschodu osiadł we wsi Konak na terenie obecnej Turcji. W XX wieku w wyniku licznych prześladowań i częstej migracji Asyryjczyków do krajów Zachodnich, zwłaszcza do Stanów Zjednoczoncyh, Patriarcha przeniósł się do Chicago. We wspólnotach pozostających na Bliskim Wschodzie doszło do kolejnego rozłamu i w 1968 roku obrali oni własnego patriarchę, nazywając się Starożytnym Kościołem Wschodu. Po dziś dzień siedzibą jego zwierzchnika jest Bagdad.

Rys historyczny

Nurty chrześcijańskie

Patriarchat Wschodu ukształtował się w wyniku stopniowo rosnącego znaczenia przywódców grup chrześcijańskich z Seleucji- Ktezyfonu wśród współwyznawców żyjących na terenie Persji. Chrześcijaństwo przenikało na te tereny od początku swego istnienia, ale długo brakowało dobrej organizacji, biskupstw i lokalnego lidera, którego przywództwo byłoby akceptowane przez większość wspólnot. Dodatkowym utrudnieniem jest brak źródeł co zmusza do opierania się na niezbyt jasnych podaniach samych wiernych a tu pojawia się ryzyko mitologizacji początków celem dodania sobie splendoru i udowodnienia że ich kościół wywodzi się bezpośrednio od Apostołów. U samych początków ciężko jest też ustalić dokładne daty panowania, gdyż podania często znacznie się od siebie różnią. Pierwszym biskupem Seleucji- Ktezyfonu o którego konsekracji wiemy jest Papa bar Aggaj, który został wyniesiony do tej godności około roku 280 przez wizytujących miasto biskupów Akha d'abuh' z Arbeli i Hai-Beëla z Suzy[3]. Następcy Papy zaczęli używać tytułu katolikosa, rzymskiego określenia przyjętego z powodu jego użycia przez katolikosów Wszechormian[4]. Ze względu na szybko rosnącą liczbę chrześcijan w Seleucji-Ktezyfonie jak i wzrost znaczenia miasta które stało się stolicą Imperium Sasanidów, rosło także znaczenie tutejszych biskupów którzy z czasem stali się nieformalnymi przywódcami chrześcijan w Persji. Mimo prześladowań podjętych w IV wieku przez państwo za panowania Szapura II liczba chrześcijan zwiększała się. Szachowie obawiając się nielojalności chrześcijańskich poddanych w konfliktach z Cesarstwem Rzymskim, uznali w V wieku istnienie Kościoła z czasem ogłaszając biskupów Seleucji-Ktezyfonu jego zwierzchnikami, uznając ich tytuł Katolikosów. W ciągu następnych dziesięcioleci zaczęto ich określać mianem patriarchów[5].

Współcześnie istniejące kościoły które odwołują się do tradycji Kościoła Wschodu za swych historycznych przywódców uważają:

Lista biskupów Seleucji–Ktezyfonu

Lista katolikosów Seleucji–Ktezyfonu

Lista Wielkich Metropolitów Seleucji–Ktezyfonu

Odłączenie się Kościoła Wschodu od innych Kościołów po Soborze Efeskim w 431

Patriarchowie Kościoła Wschodu w Ktezyfonie (431–853)

  • Dadiszu I 431 – 456
  • Babaeus 457 – 484
  • Achacy 484 – 496
  • Babaj ok. 497 – ok. 503
  • Szila ok. 503 – ok. 523
  • Narsaj ok. 524 – ok. 539
  • Paweł ok. 539 – ok. 540
  • Aba I ok. 540 – 552
  • Józef 552 – 566
  • Ezechiel 566 – 581
  • Iszujab z Arzunu 582 – 595
  • Sabriszu z Garmaki 596 – 604
  • Grzegorz z Party ok. 605 – ok. 609
    • wakat ok. 609 – ok. 628
  • Iszujab Arab ok. 628 – ok. 645
  • Maremeh ok. 645 – ok. 649
  • Iszujab III 650 – 658
  • Jerzy I 661 – 680
  • Jochanan syn Marty 681 – 683
    • wakat 683 – 685
  • Chnaniszu I ok. 685 – 700
    • Jochanan Trędowaty 693 – 694 (anty-patriarcha)
  • wakat 700 – 714
  • Sliwazcha 714 – 728
    • wakat 728 – 731
  • Pethion 731 – 740
  • Aba II 741 – 751
  • Surin 752
  • Jakub II 754 – 773
  • Chnaniszu II 774 – 780
  • Tymoteusz I 780 – 820/23
  • Iszu bar Nun 820/3 – 825/28
  • Geuargis II 828 – 830
  • Sabriszu II 831 – 836
  • Abraham z Margi 837 – 850
    • wakat 850 – 853

Przeniesienie siedziby patriarchatu do Bagdadu

Patriarchowie Kościoła Wschodu w Bagdadzie (853–1265)

  • Teodozjusz 853 – 858
  • wakat 858 – 860
  • Sergiusz 860 – 872
  • wakat 872 – 877
    • Izrael z Kaszkaru 877 (antypatriarcha)
  • Annusz z Beth-Garmai 877 – 884
  • Jochanan bar Narsaj 884 – 892
  • Jochanan IV 893 – 899
  • Jochanan bar Abgar 900 – 905
  • Abraham z Krety 905 – 937
  • Emanuel I 937 – 960
  • Izrael z Karchu 961 – 962
  • Abdiszu z Beth-Garmai 963 – 986
  • Mari z Asyrii 987 – 1000
  • Jochanan VI (Joannis) 1000 – 1011
  • Jochanan bar Nazuk 1012 – 1020
  • Iszujab IV 1020 – 1025
  • wakat 1025 – 1028
  • Eliasz z Teheranu 1028 – 1049
  • Jochanan bar Targala 1049/50 – 1057
  • Sabriszu bar Zanbur 1057/63 – 1071/72
  • Abdiszu bar Ars z Asyrii 1072 – 1090/1
  • Makicha bar Szlemon 1092 – 1108/10
  • Eliasz bar Makli 1110 – 1132
  • Bar Sauma z Suwy 1133/4 – 1136
  • wakat 1136 – 1139
  • Abdiszu III 1139 – 1148
  • Iszujab al-Baladi z Beth-Zodai 1148 – 1176
  • Eliasz Abuchalim 1176 – 1190
  • Jabalaha bar Kaijuma 1190 – 1222
  • Sabriszu IV 1222 – 1226
  • Sabriszu z Bagdadu 1226 – 1256
  • Makicha II 1257 – 1265

Przeniesienie siedziby patriarchatu do Tebrizu

Patriarchowie Kościoła Wschodu w Tebrizie (1265–1368)

Przeniesienie siedziby patriarchatu do Mosulu

Patriarchowie Kościoła Wschodu w Mosulu (1368–1403)

  • Szymon II 1368 – 1392
  • wakat 1392 – 1403

Przeniesienie siedziby patriarchatu do Alkuszu

Patriarchowie Kościoła Wschodu w Alkuszu (1403–1552)

  • Szymon III 1403 – 1407
  • wakat ok. 1407 – 1437
  • Eliasz IV ok. 1437

Dynastia z Alkuszu (1437 – 1804) (Patriarchat dziedziczny)

  • Szymon IV 1437 – 1497
  • Szymon V (Mar Jochanan) ok. 1497 – 1501
  • Eliasz V ok. 1502 – 1503
  • Szymon VI 1505 – 1538
  • Szymon VII Iszujab ok. 1539 – 1558

Patriarchowie Kościoła Wschodu po schizmie (1553–1830)

Schizma w 1552 roku i powstanie dwóch linii patriarszych: Eliasza - Kościół Wschodu i Szymona - Kościół chaldejski zjednoczony z papieżem

W 1692 roku linia Szymona zerwała unię z Kościołem katolickim. W 1681 roku powstała linia Józefa z Amidy.

Patriarchowie Asyryjskiego Kościoła Wschodu i Kościoła chaldejskiego (od 1830)

W 1830 papież Pius VIII zjednoczył linię Józefa i linię Eliasza tworząc chaldejski Patriarchat Babilonu. Z linii Szymona pochodzą patriarchowie Asyryjskiego Kościoła Wschodu.

W 1975 roku, wraz ze śmiercią Szymona XXI wygasła dziedziczna linia Szymona. Kolejnych patriarchów wybiera się w drodze elekcji. Wcześniej, w 1964 roku doszło do schizmy na łonie Kościoła i wyodrębnienia się Starożytnego Kościoła Wschodu. Spowodowane było to sprzeciwem przeciw dziedziczności tronu patriarszego i reformom kalendarza.

Zobacz też

Przypisy

  1. Walker Willison: A history of the Christian church. Simon & Schuster, 1985, s. 172. ISBN 978-0-684-18417-3. Cytat: [...]ten Kościół, za głowę miał „katolikosa” tytułowanego „Patriarchą Wschodu”, a jego siedzibą był pierwotnie Seleucja-Ktezyfon (po roku 775 przeniosła się do Bagdadu).. (ang.).
  2. David Wilmshurst: The Ecclesiastical Organisation of the Church of the East, 1318-1913. Peeters Publishers, 2000, s. 4. ISBN 978-90-429-0876-5. (ang.).
  3. Wigram, ss. 42–44.
  4. Wigram, ss. 90–91.
  5. Wigram, s. 91.
  6. od 1610 w jedności z Kościołem katolickim, unia zerwana przez następcę
  7. od 1802 administrator, a od 1812 apostolski delegat na Patriarchat Babilonu; nigdy formalnie nie uznany za patriarchę przez Stolicę Apostolską, choć w 1804 otrzymał paliusz

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

NurtyChrzesijanskie.svg
Autor: , Licencja: CC-BY-SA-3.0
Nurty w chrześcijaństwie