Lista postaci ze świata Warcraft

Lista postaci występujących w świecie Warcrafta.

A

Alexstrasza

Alexstrasza jest jednym z pierwszych pięciu aspektów stworzonych przez tytanów Azeroth w fikcyjnym uniwersum Warcraft. Jest królową wszystkich smoków (choć uznaje się ją za przywódczynie czerwonych smoków [ang. Ruby Dragon]), można ją spotkać w Wyrmrest Temple, w krainie Dragonblight (Northrend). Alexstrasza zapobiegła rozprzestrzenieniu się nowej plagi stworzonej przez Varimathrasa. Wraz z Yserą i Nozdormu stworzyła Drzewo Życia dla elfów.

Antonidas

Jeden z najpotężniejszych magów Azeroth. Jego siedzibą było miasto magów – Dalaran. Był przywódcą rady Kirin Tor. Został zabity podczas oblężenia Dalaranu przez Arthasa w Warcraft III: Reign of Chaos.

Anub'arak

Anub'arak jest jedną z postaci w grze Warcraft III: The Frozen Throne. Władca królestwa Azjol-Nerub i rasy Nerubian, która została podbita i wcielona do plagi, której przewodził król lisz. Obecnie jest także jednym z jego najsilniejszych wojowników.

Archimonde

Archimonde był jednym z trzech (wraz z Kil'jaedenem oraz Velenem władców rasy Eredarów żyjących na planecie Argus. Dwadzieścia pięć tysięcy lat temu na Argus przybył twórca Płonącego Legionu Sargeras oferując trójce Eredarów przyłączenie się do Legionu, w zamian za nieograniczoną moc. Archimonde oraz Kil'jaeden przyjęli propozycję bez wahania. Velen używając czaru „Dar Widzenia” odkrył, że dołączenie do Sargerasa doprowadzi do upadku ich rasy. Odrzucił propozycję upadłego tytana, przez co zmuszony był do ucieczki wraz z częścią Eredarów. W czasie Wojny Starożytnych Archimonde był jednym z dowódców Płonącego Legionu, prowadząc inwazję na Kalimdor. W decydującej bitwie został jednak pokonany przez sojusz nocnych elfów, ludzi i hordy orków. Przewodził im Malfurion Stormrage i kapłanka księżyca Tyrande Whisperwind.

Arthas Menethil

Arthas – syn Terenasa Menethila, ostatniego króla Lordaeronu. Jest głównym bohaterem trzeciej części Warcrafta. Pod kontrolą gracza jest paladynem, a następnie rycerzem śmierci. Ostatecznie staje się przywódcą nieumarłych – „Plagi” jako Król Lisz. W młodości jego mistrzem był legendarny Uther Lightbringer, jeden z czempionów Srebrnej Dłoni, który wykształcił młodego księcia na paladyna, po czym zginął z jego ręki.

Azgalor

Azgalor – Władca Otchłani. Jest to jeden z najbardziej diabolicznych Władców Otchłani pod komendą Mannorotha, był fanatycznie lojalny wobec swojego pana, Archimonda. Azgalor wykorzystał okoliczność śmierci władcy Annihilan, Mannorotha w celu uzyskania awansu na jego miejsce. Jego pierwszą i być może ostatnią misją była wędrówka Archimonda na Górę Hyjal.

Azzinoth

Azzinoth – potężny demon. Był jednym z dowódców Armii demonów zwanej Płonącym Legionem. Władał dwoma potężnymi wygiętymi mieczami. Został pokonany przez Illidana Stormrage'a. Illidan pokonując Azzinotha zniewolił go i zabrał mu broń którą władał. Nazwał te miecze „Ostrzami Azzinotha” na cześć demona, którego pokonał. Dziś demona w świecie nie ma a Illidan rządzi krainą Outland, którą podbił chowając się przed wściekłym Kil'jaedenem.

B

Brann Miedziobrody

Brann Miedziobrody – jest krasnoludem, wielkim odkrywcą oraz najmłodszym z trzech braci Miedziobrodych. Brann Miedziobrody narodził się jako trzeci, po Magnim i Muradinie Miedziobrodymi. Jego rodzina była krasnoludami specjalizującymi się w walkach na ostrze, nie na dystans. W grach z serii Warcraft ani jeden z braci nie potrafi atakować jednostek powietrznych oraz ziemnych z pewnej odległości. Każdy Miedziobrody wyposażony był w potężne czary, jak Rzut Młotem. Walczył za pomocą długiego sztyletu i krasnoludzkiego młota. Brann z wyglądu podobny był do braci; miał blond włosy i długą brodę. Zawsze jednak w przeciwieństwie do swych krewnych wolał znajdywać, wykopywać niż walczyć.

C

C'Thun

C'Thun (wymawiaj „Ka-fun” lub Ku„h-fuun” jak podaje Blizzard) – jeden z piątki starożytnych bogów świata Azeroth, występujący w serii Warcraft.

Cairne Bloodhoof

Cairne Bloodhoof – przywódca taurenów. Ojciec Baine'a Bloodhoofa. Występował w grze Warcraft III: Reign of Chaos i w World of Warcraft. Nazwę jego plemienia, Bloodhoof, można przetłumaczyć z angielskiego jako krwawe kopyto.

Cenarius

Cenarius to jedna z ważniejszych postaci w grze komputerowej Warcraft III: Reign of Chaos, odgrywa jednak ważną rolę w całej serii Warcraft. Cenarius jest półbogiem, sprzymierzonym z nocnymi elfami.

Chen Stormstout

Chen Stormstout (pol. Chen Burzowy Porter) – jest pandarenem i skromnym miodowarem z Pandarii.

D

Daelin Proudmoore

Admirał Daelin Proudmoore – bohater gry Warcraft III: The Frozen Throne, paladyn rasy ludzkiej, ojciec Jainy Proudmoore.

E

Edwin VanCleef

Edwin VanCleef – przywódca Bractwa Defias. Kiedyś jeden z głównych architektów miasta Stormwind City, po zbudowaniu miasta zbuntował się przeciw władzom ludzkim i założył organizację zabójców nazwaną Bractwem Defias. Organizacja jest w sojuszu z goblinami i jako główną bazę przyjęła The Deadmines, a większość jej członków działa w Elwynn Forest bądź Westfall. Sam Edwin VanCleef jest przestępcą poszukiwanym przez władze Stormwind City i odnaleźć go można w centrum operacyjnym Bractwa – The Deadmines na ruinach miasta Moonbrook.

Elune

Elune – bóstwo czczone przez nocne elfy. Kojarzona jest z większym z dwóch księżyców Azerothu, Białą Damą, jest także biologiczną matką Cenariusa. W mitologii Taurenów, znana jest pod imieniem Mu'sha i jest lewym okiem Matki Ziemi. Elune jest jednym z nielicznych prawdziwych bóstw na świecie i najpotężniejszym Eternalem w Azeroth'cie. W początkach istnienia świata ochraniała wszystkie żywe istoty dając im szansę by dorastały i mogły się rozwijać. Jeśli gdziekolwiek widziała przemoc, rozpościerała tam swoją moc tak aby pokój i zdrowie mogły dalej trwać.

G

Garithos

Garithos – był wielkim marszałkiem służącym w armii króla Terenasa. Po zdradzie syna Terenasa – Arthasa postanowił stawić czoło nieumarłej pladze i zebrał wszystkie znękane przez króla lisza rasy Lordaeronu w jedną armię. Rozpoczął bezpardonową walkę z Nathrezim (upiornymi władcami) i porucznikiem Arthasa – liszem Kel'Thuzadem. Po porażce dołączył się do Opuszczonych (jeszcze przed powstaniem tej nazwy) i pomógł w pokonaniu najpotężniejszego z Natrezim. Został zdradziecko zamordowany przez Varimatriasa na rozkaz Sylvanas.

Grommash Hellscream

Grommash „Grom” Hellscream (pol. Grom Piekłorycz) – ork, wódz klanu Wojennej Pieśni (ang. Warsong Clan). Został zamieniony w piekielnego orka przez krew Mannorotha, lecz został odmieniony przez Thralla. Wraz z Thrallem zabił Mannorotha, potężnego demona, władcę Annichilan jednocześnie ginąc od wybuchu jego serca (Warcraft III: Regin of Chaos).

H

High Tinker Mekkatorque

High Tinker Mekkatorque – król gnomów, boss w grze World of Warcraft. Przebywa w Ironforge. Uwielbia majsterkować. Ze względu na oblężenie byłej rezydencji gnomów (Gnomeregan) przez troggów uciekł wraz z pozostałymi przy życiu gnomami do stolicy krasnoludów.

I

Illidan Stormrage

Illidan Stormrage (znany także jako Illidan Zdrajca) – upadły nocny elf, brat Malfuriona Stormrage'a, jest jednym z kluczowych postaci w fikcyjnym świecie Warcrafta. Wyraziście odnotowuje się zwłaszcza w dodatku The Frozen Throne i dodatku do World of Warcraft zatytułowanego The Burning Crusade. Był kiedyś członkiem rasy nocnych elfów. Jest jedną z najstarszych, najbardziej znaczących i najbardziej wpływowych postaci w świecie Warcrafta. Powraca w dodatku Legion.

J

Jaina Proudmoore

Jaina Proudmoore – fikcyjna postać z serii Warcraft, jest arcymagiem, magiem uczonym w Dalaran. Przysięgła posłuszeństwo swojemu mistrzowi, Antonidasowi. Po raz pierwszy pojawia się w trzeciej części gry, gdzie zostaje wysłana na pomoc paladynowi Arthasowi.

Jarod Shadowsong

Jarod Shadowsong – elfi wojownik i dowódca w serii gier Warcraft, znakomity strateg. Wśród swojej rasy wyróżniał się skośnymi oczami. Pojawia się jako postać najpierw epizodyczna, a następnie pierwszoplanowa w „Wojnie Starożytnych”, młodszy brat Maiev.

K

Kael'thas

Kael'thas Sunstrider – postać ze świata Warcrafta, książę krwawych elfów, mag krwi, w prostej linii potomek Dath'Remara Sunstridera, szlachetnie urodzonego nocnego elfa, maga Azshary. Po zniszczeniu Quel'Thalas uciekł ze swoim ludem, potem służył Przymierzu ludzi w Lordareonie. Wykonywał rozkazy Wielkiego Marszałka Garitosa, który był ogromnym rasistą i nie ufał zbytnio swym nowym poddanym. Później, gdy Kael'Thas miał zniszczyć bazę nieumarłych zagrażającą Dalaranowi, marszałek odebrał mu piechurów, doborową jazdę i oddziały wsparcia, jednak udało mu się zwyciężyć z pomocą Lady Vashji i jej nag. Za kontakty z nagami został skazany na śmierć. Udało mu się uciec i dołączyć do Illidana. Pomagał mu w nieudanym oblężeniu Korony Lodu.

Kel'Thuzad

Kel'Thuzad – fikcyjna postać występująca w świecie gier Warcraft. Kel'Thuzad, nekromanta plagi (ang. the scourge) otrzymał misję zasilenia armii nieumarłych nowymi rekrutami. Jako inteligentny i przebiegły adept mrocznej magii, postanowił posłużyć się fortelem. Aby osiągnąć cele, wyznaczone mu przez jego demonicznych przełożonych, uknuł spisek. Jego plan był dopracowany i opierał się na ludzkiej „słabości” jaką jest poczucie głodu.

Khadgar

Khadgar – młody mag z Dalaran, przysłany przez Kirin Tor na naukę u wielkiego maga Medivha. Dzięki wizjom, które go nawiedzały w Karazhanie dowiedział się prawdy o Medivh'ie, oraz ataku orków na Stormwind.

Kil'jaeden

Kil'jaeden – postać fikcyjna z gier Warcraft. Należy do man'ari eredar, zmienionych przez Legion eredarów. W zamian za przyłączenie się do Legionu Sargeras dał mu nieograniczoną moc. Po upadku Sargerasa i Archimonde'a' został panem Płonącego Legionu. Jego motyw pojawia się w grze Warcraft III: The Frozen Throne i jest związany z postacią Illidana i króla lisza.

M

Magni Miedziobrody

Magni Miedziobrody – w świecie Warcraft brat Muradina Spiżobrodego, król (prawie) wszystkich krasnoludów z Khaz Modan; jest również przyjacielem ludzi i wysokich elfów. Za jego panowania doszło do powstania Wielkiego Przymierza ludzi, elfów i krasnoludów.

Magtheridon

Magtheridon – fikcyjna postać z serii gier komputerowych Warcraft. Jest to były władca Outland, który należy do rasy Annihilan. Jego władanie na Outland zakończyło się wraz z przybyciem Illidana Stormrage'a, który zabił go i przejął władzę.

Maiev Shadowsong

Maiev Shadowsong – elficka strażniczka, postać z fikcyjnego świata Warcrafta z dodatku Warcraft III: The Frozen Throne, stojąca po stronie Przymierza. W „Wolfheart” Richarda Knaaka poznajemy jej wcześniejsze losy.

Mal'ganis

Mal'ganis – był Upiornym Władcą który po śmierci Kel'Thuzada przejął dowodzenie nad Plagą. To on zaraził i przemienił w zombie mieszkańców Stratholme przez co Arthas był zmuszony spalić miasto i wymordować jego mieszkańców.

Malfurion Stormrage

Malfurion Stormrage – fikcyjna postać z uniwersum Warcrafta. nocny elf, najpotężniejszy druid. Brat Illidana Stormrage'a. Odegrał decydującą rolę w powstrzymaniu obu inwazji Płonącego Legionu.

Medivh

Medivh – postać z serii gier komputerowych Warcraft. Medivh jest Ostatnim Strażnikiem Tirisfal. Zaprowadził orków i ludzi do Kalimdoru, a następnie doprowadził do sojuszu między obiema rasami. Z czasem nowi sojusznicy dotarli do lasu Ashenvale, gdzie spotkali nocne elfy. Tam również się pojawił Medivh jednocząc żywych i nasyłając ich na Płonący Legion oraz nieumarłych. Ciało Medivha jest opętane przez władcę Płonącego Legionu Sargerasa. Zarazem przyzwał orków do Azeroth i przyczynił się do upadku tego królestwa.

Muradin Miedziobrody

Muradin Miedziobrody (ang. Bronzebeard) to fikcyjna postać ze świata Warcrafta, jest krasnoludem, przywódcą archeologicznej wyprawy do Northrend oraz królem mroźnych krasnoludów. Muradin był szlachetnym, lecz chciwym wojownikiem, szanującym wszelkie formy dobra na świecie. Zawsze ufał Światłu (rodzaj religii rozpowszechnionej w Lordaeronie) i zawsze robił to w co wierzył. Był bohaterem dla wszystkich zwykłych ludzi Azeroth.

N

Ner'zhul

Ner'zhul znany również jako król lisz (ang. Lich King) fikcyjna postać z Warcrafta, pierwotnie szaman orków, później pozbawiony ciała i uwięziony przez demony w Tronie Mrozu, twórca i władca Plagi Nieumarłych. Ner'zhul po raz pierwszy pojawił się w grze Warcraft II: Tides of Darkness. Początkowo był pierwszym orkiem który zawarł pakt z demonem Kil'jaedenem, jednak wycofał się w ostatniej chwili. W Warcraft III: The Frozen Throne, Ner'zhul już jako król lisz był atakowany przez Illidana Stormrage, który próbował stopić lody krainy Northrend.

Nexus-Książę Hamarad

Nexus-Książę Haramad (ang. Nexus-Prince Hamarad) jest przywódcą The Consortium w fikcyjnym świecie Warcraft. Można go znaleźć w Stormspire oraz na zewnątrz Mana-Tombs jako hologram. Jak sam tłumaczy, ma zbyt wielu wrogów chcących go zabić, by występować w Outlandzie we własnej, fizycznej postaci. Jest jednym z trzech Nexus-Książąt w Outlandzie (pozostali to Nexus-Książę Razaan w Blade Edge's Mountains oraz Nexus-Książę Shaffar wewnątrz Mana-Tombs).

R

Rexxar

Rexxar fikcyjna postać z gry „Warcraft III: The Frozen Throne”. Jest ostatnim potomkiem ludu Mok'Nathal. Jest to pół-ork pół-ogr. Po raz pierwszy poznajemy go w bonusowej kampanii Warcraft III: The Frozen Throne „Founding of Durotar” (ang. „Zasiedlenie (założenie) Durotaru”), której to kampanii jest głównym bohaterem. Żyje on samotnie dopóki nie spotyka rannego orka. Nieznajomy umiera, pozostawiając list do wodza orków, Thralla. Rexxar decyduje się zanieść list adresatowi do Durotaru. Władca Zwierząt pozostaje na trochę w stolicy Hordy, Orgrimmarze, aby pomóc jego mieszkańcom. Gdy już zdobywa zaufanie Thralla, zaczynają dziać się dziwne rzeczy. Pomimo pokoju ludzie lądują w Kalimdorze i atakują orków. Rexxar postanawia wyjaśnić tę sprawę.

S

Sargeras

Sargeras jest postacią z fikcyjnego uniwersum gier komputerowych Warcraft, założycielem Płonącego Legionu i tytanem rasy Vanir. Sargeras nazywany też Niszczycielem Światów lub Upadłym Tytanem był kiedyś mistrzem wybranym przez członków panteonu Warcrafta do ochrony światów które stworzyli. Trzymał się swych obowiązków przez niezliczone tysiąclecia, odnajdując i niszcząc demony z Wirującej Pustki. Choć jego prawie nieskończone moce były o wiele większe niż potworów z którymi walczył, demony odcisnęły na nim piętno zła, a Sargeras zaczął przechodzić na ich stronę. Sargeras stworzył Płonący Legion i stojąc na jego czele podbijał i niszczył wiele różnych światów, jednak dopiero inwazja na Azeroth zakończyła się porażką. Sargeras nie zapomniał o niej i szykował się do przeprowadzenia kolejnego ataku po wielu tysiącach lat. Zainteresował się światem Argus, zamieszkałym przez Eredarów, rządzonym przez Kil'jaedena, Archimonde'a' i Velena, którym zaproponował niewyobrażalną moc w zamian za lojalnośc. Kil'jaeden wraz z Archimondem zgodzili się, jednak Velen przejrzał plan Sargerasa, który chciał zamienić ich w posłuszne sobie demony. Velen połączył się z Naaru i uciekł z Argus wraz z towarzyszami, których nazwał draenei, czyli wygnani.

Sen'Jin

Sen'Jin jest należącym do rasy trolli, fikcyjnym bohaterem z Uniwersum Warcrafta. Jako znany Doctor Voodoo (ang. Witch Doctor), był przywódcą plemienia Darkspear aż do śmierci. Agresywni ludzie, oraz murloki atakowali trolle na ich rodzinnej wyspie, co spowodowało że wielu współplemieńców Sen'Jina musiało ukrywać się z poczuciem wstydu.

Shandris Feathermoon

Quel'Falore Shandris Feathermoon jest jedną z najbardziej lojalnych wojowniczek Tyrande Whisperwind. Jako waleczna łowczyni oraz łuczniczka, Shandris pozostała po stronie Tyrande w czasie dziesięciu tysięcy lat samotnego oczekiwania. W tym czasie sformowała elitarną organizację łowców – Liście Cienia.

Sylvanas Windrunner

Sylvanas Windrunner – zwinna, wysoka elfka o blond włosach i niebieskich oczach. Świetnie posługiwała się łukiem oraz magią. Zdolności te wykorzystywała do obrony swego ludu. Występuje w grze „Warcraft III”. Jako doskonała łuczniczka potrafiła „zasypać” wrogów deszczem strzał. Strażniczka Quel'thalas, krainy elfów. Oddana naturze; bohaterka swego ludu. Gdy jej rodzinnym lasom zagroziły armie nieumarłych, postanowiła stawić im czoła. Została jednak pokonana przez Arthasa, który postanowił zamienić ją w wierną banshee. W World of Warcraft została mianowana przywódczynią grupy renegatów Forsaken. Jej siedziba mieści się w upiornym Under City.

T

Thrall

Thrall (ang. niewolnik) – był synem wodza klanu Frostwolf – Durotana oraz Draki. Został odnaleziony tuż po swoim urodzeniu wśród zakrwawionych ciał swych rodziców przez Aedelasa Blackmoore’a, nadzorcę wszystkich obozów internowania dla orków w Azeroth. Kiedy Thrall dorósł, został wezwany na pierwsze starcie gladiatorskie z samym Blackmoore’em. Przegrawszy pojedynek, został uwięziony przez komendanta w więzieniu, gdzie był nieustannie przezeń bity i torturowany. Po ucieczce z więzienia ork opuścił Durnholde żywiąc nadzieję, że nigdy już tam nie powróci. Niedługo jednak został schwytany przez ludzi w pobliżu obozu internowania pod kontrolą Remki. Thrall jednak ponownie zbiegł z niewoli ludzi, po czym spotkał na swojej drodze samego Groma Hellscreama. Przedstawiając się wodzowi młody ork został natychmiast wzięty pod jego opiekę. W czasie swojego pobytu pośród orków Wojennej Pieśni Thrall zdążył się nauczyć orkowego języka i obyczajów. Dowiedział się również o swoim prawdziwym pochodzeniu. Okazało się, że stanowił część klanu Frostwolf, który został dawno temu wypędzony z Hordy przez Gul'dana. Chcąc więc lepiej poznać swoje prawdziwe korzenie, postanowił udać się w góry Alterac gdzie znajdowała się ukryta siedziba jego klanu.

Tichondrius

Tichondrius – demoniczna postać w grze Warcraft III: Reign of Chaos. Był najpotężniejszym przywódcą Nathrezimów, służących Płonącemu Legionowi. Został prawą ręką swojego pana Kil'jaedena. Tichondrius kierował przygotowaniami, które prowadziły do sprowadzenia Płonącego Legionu na świat Azreoth, pilnował też by #Ner'zhul nie próbował uwolnić się spod władzy Legionu oraz tworzył oddziały podległe Legionowi zwane Plagą. Tichondrius wprowadził oraz wydawał polecenia pierwszemu rycerzowi śmierci Arthasowi Menethil. Po przywołaniu Archimonde'a' ten obiecał Tichondriu'owi pozbycie się już niepotrzebnego Ner'zhula oraz przekazał mu władzę nad Plagą. Razem z Mannoroth'em zniewolili orków Wojennej Pieśni pod wodzą Groma Hellscream'a dzięki dolaniu do fontanny krwi Mannoroth'a. Orkowie posłużyli im następnie do walki z półbogiem Cenariusem.

Tyrande Whisperwind

Tyrande Whisperwind – kapłanka księżyca, jedna z głównych postaci w fikcyjnym świecie Warcrafta. Po raz pierwszy pojawiła się w grze komputerowej Warcraft III: Reign of Chaos. Tyrande, jak wszystkie nocne elfy, jest wysoka i ma fioletową skórę. Jej uszy są dużo dłuższe od uszu ludzkich, a oczy świecą się w charakterystyczny dla nocnych elfów sposób. Ma ciemnoniebieskie włosy. Jest znakomitą łuczniczką. Podczas walki jeździ na białym tygrysie.

U

Uther Lightbringer

Uther Lightbringer – paladyn, bohater gier Warcraft: Orcs & Humans, Warcraft II: Tides of Darkness i Warcraft III: Reign of Chaos, występuje również w World of Warcraft. Jeden z bohaterów drugiej wojny z orkami. Założyciel Zakonu Srebrnej Dłoni. Jeden z najsilniejszych paladynów królestwa ludzi, bardzo oddany swojemu władcy. Król Terenas wyznaczył go do trenowania swojego syna i dziedzica tronu, księcia Arthasa. Już podczas trenowania swego nowego ucznia, spostrzega zamiłowanie królewicza do niszczenia.

V

Vol'Jin

Vol'Jin – doktor Voodoo plemienia Darkspear w fikcyjnym świecie Warcrafta. Podczas swej młodości, Vol'Jin był uczniem Doktora Voodoo Sen'Jina (był również jego synem), działo się to w trakcie wygnania plemienia Darkspear i ich pobytu na Zniszczonych Wyspach. W tym okresie, prawie całe plemię zostało wymordowane przez rozwścieczone murloki.

Z

Zul'Jin

W fikcyjnym świecie Warcrafta, Zul'jin (wymowa. Zul'dżin) był budzącym grozę przywódcą leśnych trolli, znanym ze swego dziwnego upodobania do szarf. Zul'jin udzielał pomocy Hordzie, instruując i koordynując ataki na Przymierze w Azeroth. Zul'jin był przywódcą trolli, który przez wiele lat koordynował ataki na elfy z Quel'Thalas oraz na elfie wioski. Był również przyczyną zjednoczenia się wielu nomadycznych grup trolli w zorganizowane jednostki. Te umiejętności i prestiż, spowodowały że wielu uznało go za niekwestionowanego przywódcę trolli, a prawie wszystkie z nich podążały za jego rozkazami bez cienia zastanowienia.

Bibliografia

Linki zewnętrzne