Liswarta

Liswarta
Ilustracja
Liswarta w gminie Popów, powiat kłobucki
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Rzeka
Długość93 km
Powierzchnia zlewni

1558 km²

Źródło
MiejsceMzyki (powiat lubliniecki)
Wysokość

315 m n.p.m.

Współrzędne

50°38′00″N 18°57′33″E/50,633333 18,959167

Ujście
Recypient

Warta

MiejsceKule (powiat kłobucki)
Wysokość

185,8 m n.p.m.

Współrzędne

51°02′50″N 19°02′09″E/51,047222 19,035833

Szlak
RiverIcon-Spring.svg93Mzyki (powiat lubliniecki)
315 m n.p.m.
RiverIcon-AffluentL.svgBiała Oksza
RiverIcon-AffluentL.svgCzarna Oksza
RiverIcon-delta.svg0
Kule
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko górnej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „ujście”

Liswarta (niem. Lisswarthe[1]) – rzeka w Polsce w województwie śląskim, długości 93 km. Jej źródła znajdują się na Wyżynie Śląskiej, w gminie Woźniki, w Mzykach. Jest lewym dopływem Warty, do której uchodzi w okolicach wsi Kule.

Bieg rzeki

Pozostałości po jednym z wałów przy źródłach Liswarty w Mzykach, gmina Woźniki
Liswarta w miejscowości Tanina, gmina Herby
Ujście Liswarty do Warty

Rzeka w środkowym biegu płynie wąską doliną (przełomem). W okolicach górnego biegu rzeki utworzony został Park Krajobrazowy Lasy nad Górną Liswartą. Powierzchnia dorzecza wynosi 1558 km².

Kamińsko. Most na Liswarcie
Liswarta w Stanach. Widok w kierunku południowym.
Liswarta w Podłężu Szlacheckim. Granica województw: opolskiego i śląskiego.

Znaczenie polityczne i gospodarcze

W dolnym biegu Liswarta stanowi umowną granicę między Małopolską, a Wielkopolską natomiast w górnym biegu stanowi ona część północnej krawędzi Górnego Śląska. Od miejscowości Łebki w gminie Herby do miejscowości Wędzina, w gminie Ciasna Liswarta stanowi granicę między powiatem lublinieckim i powiatem kłobuckim, a od Wędziny do Starokrzepic w gminie Krzepice stanowi granicę między powiatami kłobuckim i oleskim. W okresie międzywojennym na odcinku Łebki-Podłęże Królewskie stanowiła granicę państwową między II RP a III Rzeszą.

Od czasów średniowiecza nad brzegami Liswarty oraz przy jej dopływach powstawały kopalnie rud żelaza, były to rudy darniowe. W górnym biegu rzeki największe kopalnie rud żelaza powstawały w okolicy miejscowości Boronów, a największe kuźnice w miejscowościach Lisów oraz Tanina. W połowie XIX wieku powstał nawet projekt budowy walcowni w Taninie autorstwa hrabiego Karola von Aulock z Kochcic, jednak nie został on zrealizowany[2].

W górnym biegu rzeki znajduje się przy niej spora liczba stawów rybnych. Obecnie jest ona jednak o wiele mniejsza niż w XIX czy XVIII wieku. Stawy te wcześniej powstawały poprzez budowanie wałów i spiętrzanie wody nawet w pobliżu źródeł rzeki. Do tej pory wały te zachowały się w formie szczątkowej.

W przeszłości funkcjonowały różne odmiany nazwy rzeki takie jak Lizwarta, Liczwarta, Liszwarta, Lizdwarta czy Izdwarta[3].

Turystyka

Wzdłuż rzeki wytyczono na przełomie 2014-2015 roku Liswarciański Szlak Rowerowy. Powstał dzięki działaczom Lokalnej Grupy Działania „Zielony Wierzchołek Śląska"[4](siedziba w Kłobucku). LSzR ma długość 108 kilometrów[5] i przebiega od źródeł Liswatry do jej ujścia do Warty, przez teren dwóch powiatów: lublinieckiego i kłobuckiego.

Przebieg szlaku, który jest oznaczony kolorem niebieskim: Woźniki – Ligota Woźnicka – Lubsza – Psary – Babienica – Mzyki – Grojec – Hucisko – Boronów – Doły – Hadra – Mochała – Piłka – Chwostek – Lisów – Tanina – Braszczok – Stasiowe – Kamińsko – Brzegi – Niwki/Ługi-Radły (most) – Ługi-Radły – Stany – Galińskie – Kuźnica Nowa – Podłęże Szlacheckie – Podłęże Królewskie – Starokrzepice – Krzepice Nowokrzepice – Krzepice – Zbrojewsko – Danków – Troniny – Rębielice Szlacheckie – Szyszków – Zbory – Popów – Dąbrówka – Brzózki – Nowa Wieś – Wąsosz Górny.

W licznych punktach turyści mogą skorzystać z map opisujących teren przebiegu szlaku oraz skorzystać z miejsc odpoczynku: ławki i stoliki. LSzR promuje się charakterystycznym logo[6]. Znak przedstawia kwadrat, w którego ramiona ozdobione są czterema kolorami: żółtym, czerwonym, czarnym, zielonym. W środek wpisano niebieski symbol przedstawiający meandrującą rzekę.

W pobliżu Liswarciańskiego Szlaku Rowerowego znajdują dwa inne szlaki dopływów Liswarty: Szlak Pankówki (długości ok. 36 km, oznakowany kolorem czerwonym) oraz Szlak Opatówki (długości ok. 27 km, oznakowany kolorem zielonym). Na temat Szlaku ukazało się na rynku kilka wydawnictw, m.in. dostępne są: mapa i przewodnik.

Miejscowości nad Liswartą

Dopływy

Zobacz też

  • Rzeki Polski

Bibliografia

  • Liswarta, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-05-06].
  • J. Kondracki, Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 2002 (ISBN 83-01-13897-1)
  • Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, PWN, Warszawa 1998, (ISBN 83-01-12677-9)

Przypisy

  1. http://kudella-ahnenforschung.homepage.t-online.de/Kirchspiele-Lublinitz.jpg?foo=0.5601524826503237
  2. Damian Gołąbek Dawne hutnictwo i górnictwo w okolicy Boronowa Boronów 2004, s.7-9
  3. Liczwarta, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 215.
  4. Bożena Leszczyńska, Stowarzyszenie LGD Zielony Wierzchołek Śląska - LISWARTA, www.lgd-klobuck.pl [dostęp 2016-09-14].
  5. Bożena Leszczyńska, Stowarzyszenie LGD Zielony Wierzchołek Śląska - Trasa (przebieg szlaku), www.lgd-klobuck.pl [dostęp 2016-09-14].
  6. liswarcia%C5%84ski szlak rowerowy - Szukaj w Google, www.google.pl [dostęp 2016-09-14].
  7. a b Przewodnik Kajakowy: Warta, Pilica, Widawka i Grabia (pol.). Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego. s. 40. [dostęp 2014-01-01].
  8. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Kłobuck (pol.). UMiG Kłobuck. s. 54. [dostęp 2009-12-29].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
Liswarta w Kamińsku.JPG
Autor: Powiatklobucki11, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kamińsko. Most na Liswarcie
Silesian Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief Location map of Silesian Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Ujście Liswarty 02.05.2011 p.jpg
Autor: Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2011-21. (Zgłoś swój projekt!), Licencja: CC BY 3.0
Ujście Liswarty do Warty, widok z "wideł"
Popów Liswarta 30.04.11 p2.jpg
Autor: Przykuta, Licencja: CC BY 3.0
Liswarta przeplywająca przez Popów, woj. śląskie
RiverIcon-delta.svg
Icon for riverfloating diagrams. Informations on the Category Page
Liswarta na Taninie4342.jpg
Autor: Przykuta, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Liswarta w miejscowości Tanina, powiat lubliniecki
Liswarta w Podłężu Szlacheckim..JPG
Autor: Powiatklobucki11, Licencja: CC BY-SA 3.0
Liswarta w Podłężu Szlacheckim. Granica województw: opolskiego i śląskiego.
Liswarta - Stany.JPG
Autor: Powiatklobucki11, Licencja: CC BY-SA 3.0
Liswarta w Stanach. Widok w kierunku południowym.
Liswarta Mzyki.JPG
Autor: Przykuta, Licencja: CC BY-SA 4.0
Okolice źródeł Liswarty w miejscowości Mzyki, powiat lubliniecki