Liszki (gmina)

Liszki
gmina wiejska
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

TERC

1206072

Wójt

Paweł Miś (2014)

Powierzchnia

72,03 km²

Populacja (14.04.2020)
• liczba ludności


16 904

• gęstość

235 os./km²

Nr kierunkowy

12

Tablice rejestracyjne

KRA

Adres urzędu:
Liszki 230(Rynek)
32-060 Liszki
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Liszki”
Położenie na mapie Polski
Ziemia50°02′N 19°46′E/50,038861 19,768583
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej
Portal Polska

Liszki – gmina wiejska w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie krakowskim. Gmina położona jest bezpośrednio przy zachodniej granicy miasta Krakowa.

Siedziba gminy to Liszki.

Według danych z 30 czerwca 2008[1] gminę zamieszkiwało 16 058 osób. Czwarta pod względem liczby mieszkańców gmina, na 17 gmin powiatu krakowskiego. Sieć rzeczną tworzy Wisła i Sanka. Gmina Liszki leży na terenie krainy geograficznej Brama Krakowska, na części Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego oraz Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku[2] gminę zamieszkiwało 17 110 osób.

Historia

Gmina zbiorowa Liszki została utworzona 1 sierpnia 1934 roku w powiecie krakowskim w woj. krakowskim z dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich: Aleksandrowice, Baczyn, Balice, Bielany, Brzoskwinia, Budzyń, Burów, Cholerzyn, Chrosna, Jeziorzany, Kaszów, Kryspinów, Liszki, Mników, Morawica, Piekary, Rączna, Szczyglice i Ściejowice[3]. 16 września 1934 gminę Liszki podzielono na 16 gromad: Aleksandrowice, Balice, Bielany, Brzoskwinia, Budzyń, Cholerzyn, Chrosna, Jeziorzany, Kaszów, Kryspinów, Liszki, Mników, Morawica, Piekary, Rączna i Ściejowice[4].

Podczas okupacji hitlerowskiej gmina funkcjonowała w powiecie krakowskim w Generalnym Gubernatorstwie. 1 czerwca 1941 okupanci przyłączyli do gminy Liszki gromadę Olszanica ze zniesionej gminy Bronowice Małe; od gminy Liszki odłączyli natomiast gromadę Bielany, włączając ją do miasta Krakowa[5]; włączenie Bielan do Krakowa administracja polska zatwierdziła dopiero 18 stycznia 1948, z mocą obowiązującą wstecz od 18 stycznia 1945[6][7].

Po wojnie w woj. krakowskim, w granicach spod okupacji (a więc z Olszanicą lecz bez Bielan)[8]. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 gmina Liszki składała się zatem z 13 gromad: Aleksandrowice, Balice, Brzoskwinia, Budzyń, Cholerzyn, Chrosna, Jeziorzany, Kaszów, Kryspinów, Liszki, Mników, Morawica, Olszanica, Piekary, Rączna i Ściejowice[9]. Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[10].

Gminę Liszki przywrócono w tymże powiecie i województwie wraz z reaktywowaniem gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku[11], zwiększoną o Czułów (należący przed 1954 do gminy Czernichów), lecz bez Brzoskwini, którą włączono do gminy Rudawa w powiecie chrzanowskim[12] i bez Olszanicy, którą 1 stycznia 1973 włączno do Krakowa[13].

Komunikacja

Przez teren gminy przebiega autostrada A4 (E40) wraz z IV obwodnicą Krakowa (7 (E77)) ze Stopniem Wodnym Kościuszko na Wiśle, droga wojewódzka nr 780 łącząca Kraków z GOP oraz droga wojewódzka nr 774 Kryspinów – Balice-Zabierzów. W pobliżu znajduje się port lotniczy Kraków Airport im. Jana Pawła II. Teren gminy pod względem komunikacyjnym obsługują MPK w Krakowie oraz Mobilis sp.z o.o. Linie 209, 229, 239, 249, 259, 269 łączą obszar gminy z os. Salwator; linie 226, 258 z os. Bronowice Nowe; linia 292 oraz nocna 902 z Dworcem Głównym PKP, natomiast linia 352 z Aleją Przyjaźni. Oprócz MPK teren gminy obsługiwany jest przez PKS oraz liczne prywatne linie mikrobusowe.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[14]

  • Baczyn – cmentarzysko kultury łużyckiej;
  • Czułów – kaplica;
  • Kryspinów – pałac;
  • Mników – zespół dworski;
  • Morawica – kościół św. Bartłomieja;
  • Morawica – plebania;
  • Morawica – zespół dworski ;
  • Piekary – zespół pałacowy;
  • Ściejowice – zespół dworski.

Inne zabytki

  • Cholerzyn – dwie kapliczki przydrożne z połowy XIX w. Jedna z nich zawiera liczne rzeźby ludowe[15];
  • Czułów – kaplica mszalna murowana, zadaszona z połowy XIX wieku[16];
  • Jeziorzany – zabytkowa kapliczka oraz kilka stanowisk archeologicznych;
  • Kaszów – dwie kapliczki zbudowane z cegły, pochodzące z połowy XIX wieku[17];
  • Kryspinów – krzyż przydrożny z rzeźbami postawiony na przełomie XIX/XX wieku[18];
  • Liszki – neoromański, trójnawowy kościół św. Mikołaja z 1873 roku, konsekrowany w 1888 roku przez biskupa krakowskiego kardynała Albina Dunajewskiego. W bocznych ołtarzach znajdują się obrazy z XVIII wieku, natomiast w ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej z XVII wieku, w srebrnych sukienkach;
* kapliczka z 1 poł. XIX wieku;
* pomnik na cmentarzu parafialnym poświęcony pacyfikacji wsi dokonanej przez niemieckich okupantów 4 lipca 1943 roku;
* charakterystyczne centrum – rynek, wokół zabudowa typowo miasteczkowa;
* bank, funkcjonujący od 1898 roku, wywodzi się od kasy dr. Franciszka Stefczyka i był wówczas drugą w Polsce tego typu instytucją.

Turystyka

Gmina Liszki wchodzi obok gmin: Alwernia, Babice, Czernichów, Jerzmanowice-Przeginia, Krzeszowice, Zabierzów oraz Wielka Wieś w skład tzw. „Pierścienia Jurajskiego” – trasy samochodowej biegnącej z Krakowa przez najciekawsze tereny południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.

Znajdujące się wzdłuż południowej granicy gminy Liszki wały wiślane stanowią miejsce do wypoczynku i rekreacji. Od 2000 roku sąsiednia gmina Czernichów organizuje Ogólnopolski Spływ Kajakarski na trasie Czernichów–Kraków. Impreza ta organizowana jest corocznie w czerwcu w dniu przesilenia letniego, czyli w dniu św. Jana i poprzedza Krakowskie Wianki.

Zalew Na Piaskach i Zalew Budzyński[19]
Dwa zbiorniki wodne o piaszczystych plażach, popularnie zwane Zalewem Kryspinowskim. Zaletą tego miejsca jest bliskość do wielu parkingów, oraz dobra komunikacja (MPK, linie 209, 229, 239, 269, 279 oraz nieco bardziej odległa lina 292; PKS, Mal Bus, Super Bus, Aran Bus). Na terenie ośrodka istnieją kąpieliska strzeżone, wypożyczalnia sprzętu wodnego, zjeżdżalnia wodna, boiska do koszykówki i siatkówki plażowej oraz plac zabaw dla dzieci. Wokół także jest wiele punktów gastronomicznych i klimatycznych restauracyjek, gdzie można się posilić. Zalew jest położony około 12 km na zachód od centrum Krakowa. W upalne dni liczba wypoczywających przekracza 30 000.
Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy
Tenczyński Park Krajobrazowy
Dolina Brzoskwinki
Dolina Mnikowska
wąwóz krasowy o powierzchni 20,43 ha, obejmuje 2 km przełomowy odcinek doliny Sanki o oryginalnych w kształtach skałach zboczowych i niezwykle zróżnicowanej szacie roślinnej. Ściany wąwozu tworzą wapienne skałki, w których występuje kilka jaskiń. Zróżnicowaną szatę roślinna rezerwatu tworzą zespoły leśne, w skład których wchodzą: łęg olszowy, grąd, buczyna naskalna oraz las mieszany. Ponadto występują murawy kserotermiczne, zbiorowiska cieniolubnych mszaków oraz łąki porastające dno doliny. W dolinie występuje 17 gatunków chronionych, m.in. buławnik, wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, naparstnica zwyczajna oraz konwalia majowa. W skalnym zakolu zwanym cyrkiem widnieje namalowany na skale w 1863 roku przez Walerego Eljasza Radzikowskiego obraz Matki Boskiej Skalskiej, do którego prowadzą stacje drogi krzyżowej. Również tam znajduje się jaskinia o długości 82 m.
W rezerwacie spotkać można liczne nietoperze chroniące się w jaskiniach. Ptaki reprezentowane są przez pustułki, ortolany i słowiki rdzawe. Brzegi doliny porastają buki, dęby i jawory. Na skałach rosną m.in.: koniczyna długowłosa, oman szorstki, fiołek kosmaty, parzydło leśne i kozłek trójlistkowy.
Rezerwat jest przystosowany do zwiedzania przez osoby niepełnosprawne.
Rezerwat przyrody nieożywionej Zimny Dół
Powierzchnia 2,2 ha obejmuje fragment prawego zbocza Doliny Zimny Dół z niezwykle rzadko spotykanymi formami skalnymi (skalne grzyby, bloki z rozwiniętymi u ich podnóży okapami oraz skalne przesmyki).
Jedną z niewątpliwych atrakcji jest poprowadzona ścieżka edukacyjna, która kluczy między olbrzymimi blokami skalnymi rozsianymi gęsto po lesie. Turysta ma wrażenie bliskiego kontaktu ze skałami w mrocznym skalnym labiryncie. Formy te zostały ukształtowane w wyniku procesów krasowych i zboczowych. W otoczeniu las grądowy.
Obok rezerwatu unikalne źródło krasowe wypływające wprost z jaskini. W górnej części doliny (przy szlaku czerwonym) charakterystyczne formy krasu współczesnego: leje krasowe, półślepa dolinka, oraz pomnik przyrody: okresowo występujący staw.
Zespół Sportowo-Rekreacyjny i Centrum Edukacyjne
Ośrodek w którym znajduje się jeden z najnowocześniejszych obiektów basenowych w Polsce (2 baseny, zjeżdżalnia wodna, zespół saun, hydromasaże).
Jaskinia pod Baczynem
Jaskinia na Łopiankach w wąwozie Półrzeczki

Edukacja

  • Gminna Biblioteka Publiczna w Liszkach;
  • Publiczna Biblioteka w Morawicy;
  • Gminny Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w Liszkach.

Przedszkola:

  • Publiczne przedszkole w Liszkach;
  • Niepubliczne Przedszkole Artystyczne „Świat Dziecka” w Liszkach;
  • Niepubliczne Przedszkole „Mały Oksford” w Liszkach;
  • Niepubliczne Przedszkole „Antonki” w Czułowie.

Szkoły: Zespół Szkół im. św. Jana Kantego:[20]

  • Szkoła Podstawowa w Liszkach.

Podstawowe:

  • Szkoła Podstawowa nr 1 w Kaszowie im. św. Józefa;
  • Szkoła Podstawowa nr 2 w Kaszowie im. św. Jadwigi Królowej;
  • Szkoła Podstawowa w Czułowie im. Antoniego Sewiołka;
  • Szkoła Podstawowa w Morawicy im. kpt. Mieczysława Medweckiego;
  • Szkoła Podstawowa w Cholerzynie im. św. matki Teresy z Kalkuty;
  • Szkoła Podstawowa w Jeziorzanach im. Ojca Świętego Jana Pawła II;
  • Szkoła Podstawowa w Piekarach im. Jana Długosza;
  • Szkoła Podstawowa w Rącznej im. Króla Jana III Sobieskiego;
  • Szkoła Podstawowa w Kryspinowie.

Szkoły ponadpodstawowe:

Służba zdrowia

  • Samodzielny Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej w Liszkach;
  • Ośrodek Zdrowia w Morawicy. Pod względem pierwszej pomocy teren gminy zabezpiecza Krakowskie Pogotowie Ratunkowe (Lotnisko Balice – do 02.03.2007 r.), obecnie jednostka pogotowia znajduje się w części nieużywanego skrzydła SP w Kryspinowie.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002[21] gmina Liszki ma obszar 72,03 km², w tym:

  • użytki rolne: 82%;
  • użytki leśne: 5%.

Gmina stanowi 5,86% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2009[1]:

OpisOgółemKobietyMężczyźni
jednostkaosób%osób%osób%
populacja16 058100824751,4781148,6
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		222,9114,5108,4

Czwarta pod względem liczby mieszkańców gmina, na 17 gmin powiatu krakowskiego.

  • Piramida wieku mieszkańców gminy Liszki w 2014 roku[22].


Piramida wieku Gmina Liszki.png

Znane osoby związane z Gminą Liszki

Miejscowości wchodzące w skład gminy

Budzyń, Cholerzyn, Chrosna, Czułów, Jeziorzany, Kaszów, Kryspinów, Liszki, Mników, Morawica, Piekary, Rączna, Ściejowice.

Sąsiednie gminy

Czernichów, Kraków, Krzeszowice, Skawina, Zabierzów.

Przypisy

  1. ↑ a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  2. ↑ Gmina Liszki w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2020-03-25] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 536
  4. ↑ Krakowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 140
  5. ↑ Verordnungsblatt für das Generalgouvernement = Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa. 1941, Nr 51 (20 Juni), str. 322
  6. ↑ Dz.U. z 1948 r. nr 53, poz. 418
  7. ↑ Rozporządzenie z 1948 podaje nazwę gminy docelowej jako Borek Fałęcki, mimo że ze względu na moc obowiązującą od stycznia 1945 nic z tej gminy w 1948 roku już nie pozostało; unieważniając w ten sposób cały manewr władz hitlerowskich
  8. ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
  9. ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
  10. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
  11. ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
  12. ↑ Uchwała Nr XVIII/92/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie krakowskim oraz ustalenia siedzib gminnych rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 8 grudnia 1972 Nr 18, poz. 268).
  13. ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 323
  14. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022.
  15. ↑ Marian Kornecki: Sztuka sakralna. Kraków: ZZJPK, 1993, s. 75.
  16. ↑ Marian Kornecki: Sztuka sakralna. Kraków: ZZJPK, 1993, s. 77.
  17. ↑ Marian Kornecki: Sztuka sakralna. Kraków: ZZJPK, 1993, s. 79
  18. ↑ Marian Kornecki: Sztuka sakralna. Kraków: ZZJPK, 1993, s. 83
  19. ↑ Dziennik Ustaw z 29.12.2012, poz. 1515
  20. ↑ Zespół Szkół im. św. Jana Kantego w Liszkach. [dostęp 2013-09-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-13)].
  21. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  22. ↑ Gmina Liszki w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
Gmina Liszki
Wsie
Integralne
części wsi

POL gmina Liszki COA new.svg

Powiat krakowski
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu krakowskiego

Powiat krakowski (1920–1975) (► GG)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)
Miasteczka (1920–34)
  • brak
Gminy miejskie (1920–39, 1945–75)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–39, 1945–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Gminy (1939–45)
Miejskie
Wiejskie[A]
  1. ↑ kursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
POL gmina Liszki flag.svg
Flaga gminy Liszki
Piramida wieku Gmina Liszki.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców gminy Liszki, 2014