Literatura duńska

Gesta Danorum, Saxo Grammaticus

Literatura duńska – generalnie piśmiennictwo tworzone w języku duńskim na terenie Danii, jednak w poczet tej literatury tradycyjnie wchodzą również kroniki pisane w języku łacińskim oraz wczesne zapisy alfabetem runicznym.

Historia

Za pierwsze zabytki duńskiego języka pisanego uważa się zapisy runiczne z IX wieku (zob. kamienie runiczne z Jelling). Najstarsze teksty pisane to łacińskie kroniki, m.in. Gesta Danorum Saxo Grammaticusa (1208) (→ średniowieczne kroniki duńskie). Zabytki duńszczyzny to ustanowione przez króla Waldemara Zwycięskiego prawa Skanske Lov i Jyske Lov (w Codex Runicus).

Oprócz kronik w okresie średniowiecza powstawały w Danii (folke)viser (śpiewane ballady-opowieści).

Pierwsze duńskie tłumaczenie Pisma Świętego – Biblia Chrystiana III – zostało wydane w 1550 roku (Kopenhaga, nakład 3000 egzemplarzy). Była to edycja oparta głównie na niemieckim przekładzie Lutra z 1545. Biblia ta zawierała 92 drzeworyty autorstwa Erharda Altdorfera.

Biblia Chrystiana III

Duńska literatura świecka rozkwitła w epokach renesansu (prekursor: Ludvig Holberg) oraz romantyzmu (charakterystyczne dla okresu są powrót do korzeni kulturowych (→ mitologia nordycka) oraz rozwój poczucia przynależności narodowej (prekursor: Adam Gottlob Oehlenschläger, „król poezji nordyckiej”, autor hymnu narodowego Danii^[1]).

W połowie XIX wieku w historii literatury duńskiej pojawił się realizm; również w tym okresie Nikolai Frederik Severin Grundtvig (założyciel uniwersytetów ludowych) stworzył śpiewane do dziś psalmy (literatura religijna). Ważnymi postaciami okresu byli filozof Søren Kierkegaard oraz baśniopisarz Hans Christian Andersen; obydwaj znani również poza Danią.

Wiek XIX zakończył się w literaturze duńskiej tendencjami pesymistycznymi i symbolizmem (pisarze Herman Bang i nagrodzony literacką nagrodą Nobla^[2] (1917) Henrik Pontoppidan, poeci Johannes Jørgensen i Sophus Claussen, dramatopisarz Helge Rode). Jest to też okres tzw. → realizmu jutlandzkiego – inspiracji krajobrazem i kulturą Jutlandii (Jeppe Aakjær, Jakob Knudsen, Johannes Jensen (nagroda Nobla^[2] w 1944)).

W XX wieku pojawiła się powieść społeczna (Martin Andersen Nexø, Hans Scherfig) oraz psychologiczna (Frederik Paludan-Müller); ważna dla tego okresu jest też twórczość Karen Blixen.

Literatura lat powojennych charakteryzowała się trzema osobnymi tendencjami: powrotem do romantyzmu, realizmem społecznym oraz tzw. nowym modernizmem (Peter Seeberg, Benny Andersen, Ivan Malinovski).

W końcu wieku XX literatura duńska podejmowała problematykę społeczną (Vita Andersen, Christian Kampmann). Obecnie jednym z najpopularniejszych pisarzy duńskich jest Peter Høeg, piszący w duchu postkolonializmu.

Kanon literatury duńskiej

Kanon literatury duńskiej został określony 23 września 2004 roku przez duńskie ministerstwo oświaty (duń. Undervisningsministeriet)^[3]. Przez „kanon literatury” rozumie się listę duńskich autorów, z których dziełami duńskie dziecko powinno zapoznać się w procesie swej edukacji.

Grupy i kierunki literackie

• Herezja – ugrupowanie literackie skupione wokół czasopisma „Heretica” (1948–1953)^[4]
• Realizm jutlandzki – nurt literacki istniejący na przełomie XIX i XX w., skupiający głównie pisarzy pochodzenia chłopskiego^[5]

Zobacz też

• Dania • oświata w Danii • uczelnie wyższe w Danii
• Złote Laury • Nagroda literacka Rady Nordyckiej
• literatura
• Seria Dzieł Pisarzy Skandynawskich

Przypisy

Bibliografia

• Stefan H. Kaszyński, Maria Krysztofiak. Dzieje literatury duńskiej. „Seria Filologia Skandynawska Nr 3”, 1985. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. ISSN 0208-7235. 
• Zenon Ciesielski: Słownik pisarzy skandynawskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0275-5.
• Grzegorz Gazda: Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-15724-1.