Literatura gejowska i lesbijska

Ten artykuł należy dopracować: → poprawić styl – powinien być encyklopedyczny, Zmienić język na prostszy do zrozumienia dla czytelnika, wyjaśnić lub wykreślić "esencjonalizm vs. konstruktywizm". Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Literatura gejowska na stoisku podczas Athens Pride 2009

Literatura gejowska i lesbijska – gatunek literatury, który przez swą tematykę, stylistykę, nawiązania bądź autorów należących do mniejszości seksualnych, odwołuje się do wątków gejowskich lub lesbijskich. Paul Russell w hierarchicznym zestawieniu The Gay 100 napisał: Mężczyźni i kobiety, których nazwiska były skrycie szeptane, powtarzane, hołubione, jako homoseksualiści, pomogli stworzyć i utrzymać ten amorficzny fenomen nazywany dziś kulturą gejowską. Ci ludzie zasygnalizowali kim jesteśmy, kim kiedyś możemy być^[1].

Definicja

Stoisko Wydawnictwa "We need Ya" na Pyrkonie w Poznaniu (2022).

Wokół tego, czym jest, a czym nie jest literatura gejowska, trwają poważne spory i polemiki – szczególnie z perspektywy badaczy queer theory. Główne dwa wątki znane są już z dylematów definiowania gender – tj. esencjonalizm vs. konstruktywizm. Nie każdy utwór nawiązujący tematyką do wątków gejowskich/lesbijskich należy włączyć w nurt literatury gejowskiej i lesbijskiej. Utwór może przecież, nawiązując ostentacyjnie do danej tematyki, nieść ze sobą przesłanie homofobiczne.

Kontrowersyjne może być również uznanie utworu, który nie zawiera w sobie żadnych bezpośrednich nawiązań, ale jest wyraźnie akceptowany przez społeczność gejowską i lesbijską, za część nurtu literatury gejowskiej/lesbijskiej. W tym kontekście badacze polskiej literatury homoseksualnej m.in. German Ritz, Inga Iwasiów, Błażej Warkocki i Krzysztof Tomasik rozpatrują twórczość takich autorów jak m.in. Juliusz Słowacki, Jerzy Andrzejewski, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Grzegorz Musiał, Jerzy Zawieyski, czy Andrzej Stasiuk.

Pisarz gejowski i krytyk literacki Michael Lowenthal w eseju „Wanting it all: the future of gay fiction” stara się udowodnić, że zawężanie pisarzy i literatury gejowskiej do tematyki ściśle gejowskiej, a więc opisującej wydarzenia i postacie temu tylko światu znane i w nim tylko rozpoznawalne jest błędne. Jego zdaniem prawdziwa literatura winna być uniwersalna i choć składająca się z wielu nurtów (w tym właśnie nurtu LGBT) przemawiać winna do każdego czytelnika.

Problematykę związaną z literaturą gejowską i lesbijską w Polsce podejmowano na łamach takich czasopism jak „Ha!art” i „Krytyka Polityczna”. Ważnym wydarzeniem dla polskiej literatury gejowskiej/lesbijskiej w Polsce było wydanie w 2004 r. książki Michała Witkowskiego Lubiewo powieści jawnie emancypacyjnej i otwarcie podejmującej jako główny wątek tematykę homoseksualną.

Jest to stosunkowy młody i nowy dział krytyki i systematyzacji literackiej, który nie podlega żadnej szkole krytycznej, a z zasady jest metodą interdyscyplinarną. W swych opracowaniach może posługiwać się zastanymi już, innymi i bardzo od siebie różnymi szkołami metodologicznymi. W tym względzie zbliżony jest do interdyscyplinarnej metodologii feminizmu.

Geneza terminologii

Jakkolwiek sama tematyka homoerotyczna istniała w literaturze od zarania dziejów literatury, czego przykładem są najstarsze zabytki literackie Sumeru, Judei, Hellady i Rzymu^[2], o tyle poważne badania literackie tego zagadnienia są stosunkowo młode. Wiąże się to nie tyle z brakiem wrażliwości i umiejętności postrzegania tej tematyki przez poprzednie generacje czytelników i badaczy literatury, co z prawem cywilizacji zachodniej ostatnich 1700 lat. Penalizacja homoseksualizmu we wszelkich jego objawach, powodowała unikanie wszelkiej publicznej dyskusji tych tematów, które w konsekwencji stały się tematem tabu. Dopiero późne lata 60. ubiegłego wieku przyniosły poważniejsze w tym zakresie opracowania historyczno-literackie. Przełomem było wydanie w 1998 roku Kanonu gejowskiego Roberta Drake’a^[3], który wzorem The Western Canon Harolda Blooma opracował systematyzację autorów i tekstów literackich należących do kategorii literatury gejowskiej. Praca ta stała się później bazą wyjściową dla wielu innych badań tej tematyki historii literatury i literaturoznawstwa. We wstępie do Kanonu... Drake podaje (poprzedzoną dowodem konstrukcyjnym) definicję, czym jest „książka gejowska”:

Zgodnie z tytułem, praca Drake’a nie pretendowała do opisu wszystkich tytułów i autorów gejowsko-lesbijskich. Skupił się w nich jedynie na stu najbardziej wpływowych hasłach w literaturze cywilizacji zachodniej. Prace szczegółowe, szersze, podjęte zostały przez wielu innych znawców literatury. Przytoczyć można W międzyczasie, w innej części lasu. Opowiadania gejowskie od Alice Munro do Yukio Mishima^[5] czy Miłość w ciemnym czasie i inne rozpatrywania gejowskiego życia i literatury^[6] autorstwa irlandzkiego pisarza, Colma Tóibína.

Polska

Polska literatura LGBT to kilku ważnych autorów i autorek oraz ich istotne dzieła, z których wiele osiągnęło sukces komercyjny. Należy do nich zaliczyć następujących twórców:

• Izabela Filipiak
• Tadeusz Olszewski ("Zatoka ostów")
• Marian Pankowski ("Rudolf")
• Mikołaj Milcke (seria "Gej w wielkim mieście", "Różowe Kartoteki")
• Natalia Osińska ("Fanfik", "Slash")
• Marcin Szczygielski ("Berek", "Bierki")
• Ewa Schilling
• Michał Witkowski ("Lubiewo")
• Bartosz Żurawiecki ("Ja i 66 moich miłości")

Świat

Do klasycznych nurtów i autorów homoseksualnej literatury obcej należą m.in.:

Schyłek XIX w.

• Estetyzm
• Charles Baudelaire
• Emily Dickinson
• Théophile Gautier
• Henry James
• Walter Pater
• Marcel Proust
• Arthur Rimbaud
• Algernon Swinburne
• Walt Whitman
• Oscar Wilde

Wiek XX

Literaturę gejowską i lesbijską XX w. dzieli się umownym cenzusem daty zamieszek Stonewall pod koniec czerwca 1969 roku, które stały się początkiem ruchu emancypacyjnego LGBT.

Zobacz też

• motywy LGBT w literaturze
• powieść gejowska

Przypisy