Litmanowa

Litmanowa

Litmanová

Kościół greckokatolicki
Państwo	Słowacja
Kraj	preszowski
Powiat	Lubowla
Starosta	Ján Kormaník[1]
Powierzchnia	17,92[2] km²
Wysokość	656[3] m n.p.m.
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość	629[4] 35,21[5] os./km²
Nr kierunkowy	+421 52[3]
Kod pocztowy	065 31[3]
Tablice rejestracyjne	SL
Położenie na mapie kraju preszowskiego Litmanowa
Położenie na mapie Słowacji Litmanowa
49°22′12″N 20°37′22″E/49,370000 20,622778
Strona internetowa

Sanktuarium Matki Boskiej Litmanowskiej

Cerkiew prawosławna w Litmanowej

Litmanowa (słow. Litmanová) – wieś (obec) na Słowacji w powiecie Lubowla.

Położenie

Litmanowa znajduje się w dolinie Litmanowskiego Potoku (Litmanovský potok), na granicy dwóch regionów geograficznych: Pienin (a dokładniej Małych Pienin) i Gór Lubowelskich (Ľubovlianska vrchovina). Prowadzi do niej droga (10 km) od Lubowli (Stará Ľubovňa) przez miejscowość Jarzębina (Jarabina), ślepo kończąca się w Litmanowej. Zabudowania miejscowości znajdują się głównie w dolinie Litmanowskiego Potoku, ale pola miejscowości rozciągają się po okolicznych górach od granicy z Polską na odcinku Eliaszówka (1023 m) – Przełęcz Rozdziela (803 m) – Wierchliczka (964 m), przez zbocza Faklówki (Fakľovka, 934 m) i Wielkiej Góry (Veľká hora, 801 m), po Medvedelicę i Szeroki Wierch (Široky vrch, 884 m).

Historia

Miejscowość zamieszkała jest przez ludność pochodzenia łemkowskiego i początkowo należała do Polski. Została założona w 1570 na tzw. prawie wołoskim przez spiskiego starostę Mikołaja Maciejowskiego. Jej założycielami było 12 kmieci, którzy w zamian za wyrobienie z lasu terenów pod pasterstwo i uprawę ziemi otrzymali 12 lat zwolnienia od podatków, a paroch (pleban) pół łana ziemi. Pierwsi mieszkańcy byli wyznania prawosławnego, taka też była pierwsza parafia. W XVII wieku przeszli na wyznanie greckokatolickie i do 1787 należeli do diecezji przemyskiej. W roku 1884 podawano 828 mieszkańców w 163 domach^[6]. Według spisu ludności z 1913 r. w Litmanowej mieszkało 970 Łemków wyznania greckokatolickiego i 11 Żydów. Obecnie są dwa kościoły: katolicki i prawosławna cerkiew św. Michała Archanioła wybudowana w 1778 r.^[7] Najwięcej mieszkańców liczyła Litmanowa w 1828 r. – 1185. Później liczba mieszkańców zmniejszała się, gdyż ich część wyjechała do Ameryki.

Sanktuarium Matki Boskiej Litmanowskiej

Litmanowa stała się po 1990 słynna głównie z objawień i greckokatolickiego ośrodka kultu maryjnego. Na polanie Zvír na grzbiecie Eliaszówki 5 sierpnia tego roku podobno w szopie pasterskiej objawiła się dwóm dziewczynkom Matka Boska. Była to 12-letnia Ivetka i 13-letnia Katka. Potem objawiała się im jeszcze co miesiąc przez 5 lat. Do miejsca tego zaczęło przybywać coraz więcej pielgrzymów. Wybudowano kaplicę i obudowano znajdujące się na polanie źródło z wodą, której przypisuje się cudowne właściwości^[7]. W kaplicy znajduje się obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej. Kult rozprzestrzenia się coraz bardziej. Oprócz kaplicy później wybudowano jeszcze inne obiekty, a na ścieżce leśnej stacje drogi krzyżowej^[8].

Turystyka i rekreacja

Główną atrakcją jest Sanktuarium Matki Boskiej Litmanowskiej. Wartość zabytkową ma też kościół i cerkiew. Obecnie miejscowość ma bardzo zwartą zabudowę: domy stoją obok siebie, zwykle złączone ścianami i blisko przy głównej drodze, która przez to jest wąska. Na górze Faklówka działa wyciąg narciarski. W centrum miejscowości znajdują się dwie grupy Litmanowskich Skałek. Szlaki turystyczne:

• – żółty z polskich Jaworek przez przełęcz Rozdziela doliną potoku Rozdziel do centrum Litmanowej. Czas przejścia 2.30 h
• nieznakowany szlak od górnej części Litmanowej wzdłuż potoku Wielki Lipnik do Sanktuarium Matki Boskiej Litmanowskiej
• prowizorycznie znakowana ścieżka ze szczytu Eliaszówki do Sanktuarium Matki Boskiej Litmanowskiej

Przypisy