Litografia

Kamień litograficzny pokryty rysunkiem

(c) Chris 73 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Prasa litograficzna

Litografia – technika graficzna zaliczana do druku płaskiego, gdzie rysunek przeznaczony do powielania wykonuje się na kamieniu litograficznym, także odbitki wykonane tą techniką.

Opis procesu

W klasycznej litografii rysunek nanosi się zatłuszczającą kredką lub tuszem litograficznym na kamień – gładko wypolerowany lub przetarty ostrym piaskiem, co daje efekt gruboziarnistej faktury na odbitce. Po wykonaniu rysunku powierzchnia kamienia jest zakwaszana słabym roztworem kwasu azotowego i gumy arabskiej. Dzięki temu niezarysowane partie zostają uodpornione na zatłuszczenie farbą – stają się oleofobowe, a zarazem pozostają hydrofilne, czyli przyjmujące wodę. Wtedy właśnie rysunek zwilża się wodą, po czym nanosi się na niego farbę drukową, którą przyjmują tylko oleofilowe – niewytrawione, zatłuszczone wcześniej kredką lub tuszem – fragmenty. Odbitki wykonuje się przykładając zwilżony papier do kamienia stanowiącego matrycę i odbijając na prasie litograficznej, która ze względu na kruchość kamienia skonstruowana jest inaczej niż prasa używana w technikach metalowych.

W grafice artystycznej popularna jest technika zwana ossa sepia polegająca na wykonywaniu rysunku negatywowego na kamieniu.

Niektóre odmiany tej techniki, takie jak kamienioryt czy kwasoryt na kamieniu należą do druku wklęsłego^[1]. Techniką litograficzną wykonuje się też matryce na płytach aluminiowych – algrafia i na płytach cynkowych – cynkografia.

Historia litografii

Technikę litograficzną wynalazł w 1798 roku Alois Senefelder (1771–1834)^[2]. W Polsce pierwszą pracownię litograficzną założono w 1818 roku. Rozwój tej techniki doprowadził do powstania druku offsetowego oraz fotolitografii i technik pochodnych (elektronolitografia, rentgenolitografia) stosowanych w elektronice do produkcji obwodów drukowanych i układów scalonych.

Artyści zajmujący się litografią

Litografię uprawiali wybitni malarze i graficy:

• Alfons Mucha
• Honoré Daumier,
• Eugène Delacroix,
• Odo Dobrowolski,
• Henri de Toulouse-Lautrec,
• Pierre-Auguste Renoir,
• Henri Matisse,
• Edvard Munch,
• Marc Chagall,
• Pablo Picasso,
• Stanisław Wyspiański,
• Leon Wyczółkowski,
• Kazimierz Sichulski,
• Alois Senefelder.
• M.C Escher

Przykłady litografii

• 

  Julius Greth, Brama Wyżynna w Gdańsku

• 

  Adam Leure, Zamek w Lublinie, 1860

• 

  mapa z encyklopedii Orgelbranda z 1902 roku, 33×24 cm

• 

  Honoré Daumier, Rue Transnonain, 1834

Przypisy

Zobacz też

• chromolitografia
• grafika warsztatowa
• poligrafia
• laserowa litografia interferencyjna

Bibliografia

• Krystyna Czarnocka, Półtora wieku grafiki polskiej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1962.

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa kierownika Pracowni Technik Litograficznych Witolda Warzywody, profesora nadzwyczajnego Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi. witoldwarzywoda.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-16)].
• Małgorzata Chustecka: Techniki druku, część II. Litografia, czyli zanim pojawił się offset (pol.). 2014-12-04. [dostęp 2020-07-13].