Lizdejko

Lizdejko
Lizdejka
Ilustracja
Michał Elwiro Andriolli, Lizdejko (1882)
Data urodzenia

XIII w.?

Data śmierci

XIV w.?

Matka

N.N.

Dzieci

  • Wirszyłło
  • Pojata

    • Lizdejko, znany również jako Lizdejka (ur. XIII w.?, zm. w XIV w.?[a]) – półlegendarny arcykapłan (kriwe) pogańskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego, postać związana z podaniem o założeniu Wilna[1].

    Jest uważany za protoplastę rodu Radziwiłłów[2], Ościków, Narbuttów[3] i Sudymuntowiczów[4].

    Życiorys

    Po raz pierwszy wzmiankowany w pochodzącym z XVI wieku zapisie kronikarskim[1], choć żył prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV wieku[3].

    Lizdejko rezydował w Kiernowie[3]. W dokumencie Olgierda Giedyminowicza z 1359 roku, ogłoszonym przez Dr Antoniego Prochaskę w Kwartalniku Historycznym z 1904 roku, wymieniony jest pośród innych świadków owego dokumentu niejaki „kniaź Wirszuł Lizdejki”, jest to szczególnie istotny dla historii dokument, z uwagi na ówcześnie panujące w Wielkim Księstwie Litewskim nazwiska patronimiczne, czyli nazwiska utworzone na podstawie imienia ojca. Dzięki niemu dowiadujemy się o tym, że Lizdejko miał syna, Wirszuła[4].

    Jest prawdopodobnym protoplastą rodów Radziwiłłów, Ościkowiczów, Narbuttów Sudymuntowiczów i innych[5][6][4].

    Życie prywatne

    Według niektórych źródeł, jego ojcem był Narymunt[3]. Innego zdania jest natomiast Władysław Semkowicz, który wyprowadza go od Syrpucia[4].

    Lizdejko miał córkę imieniem Pojata (Pajauta), od której pochodzi nazwa rzeki i doliny Pajauty[3], miał również wspomnianego wcześniej syna o imieniu Wiruszł[4].

    Zmarł jakoby w wieku 70 lat w 1350 roku[3], choć według innych źródeł żył podobno jeszcze w 1387 r. podczas zburzenia świątyni Perkuna w Wilnie i przyjęcia chrześcijaństwa jako religii państwowej Wielkiego Księstwa Litewskiego[7].

    Legenda

    W legendach zapisanych w kronikach białorusko-litewskich, kronice Macieja Stryjkowskiego i późniejszych przekazach[8], opowiada się, jak podczas polowania ojciec Giedymina, książę Witenes, usłyszał w lesie płacz dziecka, które znalezione w koszu pokrytym zielenią, wziął na wychowanie. Według innej wersji płaczące dziecko zostało znalezione przez Giedymina w orlim gnieździe. Obszar ten został nazwany Werki (obecna dzielnica Wilna, od verkti – „płacz”), a dziecku zostało nadane imię Lizdejko (od lizdas – „gniazdo”)[9][6].

    Niektóre podania stwierdzają, że niemowle, zostało ukryte przez piastunkę przed dybiącym na jego życie wujem Dowmuntem[3].

    Chłopiec, wychowany na dworze książęcym miał zostać arcykapłanem Kriva-Krivaitis[9], poślubił siostrę księcia Witenesa albo Gedymina, od którego miał córkę Pojatę (lub Pajautę)[5][6].

    Giedymin po czasie miał wyruszyć na polowanie z Kiernowa – miejscowości będącej ówczesną stolicą litewską. Za Wilią odkrył piękną puszczę, a w niej otoczoną równinami górę. W tamtym miejscu założył gród, który nazwał Troki, a po pewnym czasie przeniósł do niego stolicę swojego księstwa. Wkrótce wielki książę wybrał się na ponowne łowy. Nad rzeką Wilią znalazł kolejną górę, gdzie zabił wielkiego tura, dlatego wzniesienie nazwano „Turzą Górą” (być może chodzi o dzisiejszą Górę Trzykrzyską), gdzie z powodu nadciągającego zmroku Giedymin został na noc. Śnił wówczas o wielkim żelaznym wilku na wspomnianej wcześniej górze, który wył jak sto wilków. Gdy po przebudzeniu opowiedział o dziwnej marze Lizdejce, ten zinterpretował to jako omen, gdzie żelany wilk był odpowiedzialny za powstanie w danym miejscu grodu, a dźwięki wydawane przez zwierze wytłumaczył jako sławę owego miejsca na całym świecie. Tak powstało Wilno[10][6], do którego Giedymin przeniósł stolicę z Trok[6].

    Genealogia

    Genealogia rodzinna została utworzona na podstawie fragmentu Władysława Semkowicza w Roczniku Polskiego Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie[11].

     
     
    		Radziwiłł
    Ościkowicz
     
    		Radziwiłłowie
     
     
     
     
     
     
     
    		Stanisław
    Ościkowicz
     
    		Ościkowicze
     
     
     
     
     
     
    		Michał
    Ościkowicz
     
     
     
     
     
    		Krystyn
    Ościk
     
     
    		Bartłomiej
    Ościkowicz
     
     
     
     
     
    Lizdejko
     
    		Wirszyłło
     
    		Syrpuć
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    		Dorgi
     
    		Sudymunt
    Dorgiewicz
     
    		Sudymuntowicze
     
     
     
     
     
    		Taliat
     
     
     
     
    Wigajło
     
     
     
     
     
     
     
    		Gintowt
     
    		Dziewiałtowscy
     
     

    Oprócz zawartych w drzewie genealogicznym rodzin wielkolitewskich, Wojciech Kojałowicz wymienia w swych pracach szereg innych rodzin, łącząc je z rodem Krystyna Ościka (tj. Skop, Możejko, Sirewicz, Narbut, Piećko, Sokół, Wojna i in.), jednakże źródła współczesne nie dają żadnego oparcia do genealogicznego powiązania z nim tych rodzin[12].

    Zobacz też

    Uwagi

    1. ↑ Data urodzenia i śmierci Lizdejki są jedynie przypuszczeniami, niepotwierdzonymi w żadnych źródłach historycznych.

    Przypisy

    1. ↑ a b Mieczysław Jackiewicz: Leksykon kultury litewskiej. Warszawa: Ex libris, 2005, s. 146. ISBN 83-89913-09-7.
    2. ↑ Andrzej M. Kempiński: Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich. Warszawa: Iskry, 2001, s. 261. ISBN 83-207-1629-2.
    3. ↑ a b c d e f g Tomasz Krzywicki: Litwa. Przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2005, s. 258. ISBN 83-89188-40-6.
    4. ↑ a b c d e Semkowicz 1921 ↓, s. 44.
    5. ↑ a b Krzywicki 2005 ↓, s. 258.
    6. ↑ a b c d e Orzeł 2021 ↓.
    7. ↑ Narbutt 1835 ↓, s. 249–250.
    8. ↑ Zahorski 1925 ↓, s. 11–16.
    9. ↑ a b Kempiński 2001 ↓, s. 261.
    10. ↑ Beresnevičius 1995 ↓, s. 135–137.
    11. ↑ Semkowicz 1921 ↓, s. 47.
    12. ↑ Semkowicz 1921 ↓, s. 46.

    Bibliografia

    Linki zewnętrzne

    Media użyte na tej stronie

    Liździejka, Giedzimin. Лізьдзейка, Гедзімін (M. Andriolli, 1882).jpg
    Painting, depicting the Grand Duke of Lithuania Gediminas and priest Lizdeika.