Lodowiec Szelfowy Amery’ego

Lodowiec Szelfowy Amery’ego
Amery Ice Shelf
Ilustracja
Lodowiec Szelfowy Amery’ego – zdjęcie satelitarne Amery's loose tooth (2012)
Terytorium

 Antarktyda

Rodzaj

lodowiec szelfowy

Klasa lodowca

lodowiec szelfowy

Położenie na mapie Antarktyki
Mapa konturowa Antarktyki, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Lodowiec Szelfowy Amery’ego”
Ziemia69°45′S 71°00′E/-69,750000 71,000000

Lodowiec Szelfowy Amery’ego[1][2] (ang. Amery Ice Shelf)[1]lodowiec szelfowy w Antarktydzie Wschodniej, między Wybrzeżem Larsa Christensena a Wybrzeżem Ingrid Christensen, największy lodowiec szelfowy Antarktydy Wschodniej.

Nazwa

Nazwany na cześć Williama B. Amery’ego, reprezentanta rządu brytyjskiego w Australii w latach 1925–1928[3].

Geografia

Pokrywa głęboko wciętą w kontynent część Zatoki Prydza, oddzielając Wybrzeże Larsa Christensena od Wybrzeża Ingrid Christensen[3]. Zajmując powierzchnię ponad 62,620 km² i rozciągając się na przestrzeni ok. 200 km, jest największym lodowcem szelfowym Antarktydy Wschodniej[4][a]. Grubość lodu wynosi od 400 do 800 m, przy czym niektóre szacunki mówią o grubości lodu w części środkowej lodowca dochodzącej do 3 tys. m[4].

Lodowiec Szelfowy Amery’ego zasilany jest przez odrębne lodowce spływające z lądu – Lodowiec Lamberta, do którego spływają Mellor Glacier i Fischer Glacier[4]. Lodowiec Lamberta jest największym i najdłuższym lodowcem świata, zajmującym ponad 1 milion km² i rozciągającym się na długości 400 km[4]. W pobliżu miejsca, gdzie przechodzi on w lodowiec szelfowy, u stóp Gór Księcia Karola, znajduje się oaza antarktyczna nazwana Oazą Amery’ego, w której leży duże jezioro episzelfowe Beaver Lake, mające połączenie z oceanem pod lodowcem[5].

W sąsiedztwie lodowca, w Larsemann Hills nad Zatoką Prydza, zlokalizowane są trzy stacje badawcze – chińska Zhongshan, rosyjska Progress i rumuńska Law-Racovita[4].

Cielenie się lodowca

Cielenie się lodowca w 2019 roku – animacja

W 2002 roku zaobserwowano dwie podłużne szczeliny o długości ok. 25 i 15 km, powstałe równolegle do kierunku przepływu lodu, oraz jedno pęknięcie biegnące w poprzek na wschód od podstawy zachodniej szczeliny[6]. System ten został nazwany Amery's loose tooth (tłum. „luźnym zębem Amery’ego”)[6][7]. Spodziewano się, że kiedy poprzeczne pęknięcie dotrze do wschodniej szczeliny, to uwolniona zostanie ogromna góra lodowa (25 × 25 km)[6].

W 2015 roku stwierdzono natomiast, że szczelina biegnąca na zachód od „luźnego zęba Amery’ego” zaczęła się coraz szybciej pogłębiać[8]. Naukowcy zaczęli spodziewać się, że w tym właśnie miejscu może dojść do cielenia się lodowca – co nastąpiło w 2019 roku[8]. We wrześniu 2019 roku od lodowca oderwała się góra lodowa o powierzchni ok. 1636 km² (50 × 30 km)[9]. US National Ice Center nazwało oderwany fragment D-28[10]. W czerwcu 2021 roku D-28 zderzyła się z lodowcami szelfowymi w regionie Ziemi Królowej Maud, powodując oderwanie się pięciu gór lodowych[11].

Historia

11 lutego 1931 roku brytyjsko-australijsko-nowozelandzka wyprawa pod dowództwem Douglasa Mawsona (1882–1958) po raz pierwszy naniosła na mapę przylądek nazwany Cape Amery[3]. Dopiero później stwierdzono, że przylądek ten jest fragmentem dużego lodowca szelfowego i w 1947 roku nazwę rozciągnięto na cały lodowiec[3].

Roszczenia terytorialne do terytorium obejmującego ten lodowiec zgłasza od 1933 roku Australia[12], według której leży on na obszarze Australijskiego Terytorium Antarktycznego.

Uwagi

  1. Encyklopedia PWN podaje, że powierzchnia lodowca wynosi ok. 40 tys. km²; jego długość ok. 300 km, a szerokość dochodzi do ok. 180 km, zob. Encyklopedia PWN ↓.

Przypisy

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Antarctica location map.svg
Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map Antarctica, Azimuthal equidistant projection
Flag of the Antarctic Treaty.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Flag of the Antarctic Treaty
Amery Iceberg animation.gif

Animation of the D-28 iceberg breaking off from the Amery Ice Shelf
Amery Ice Shelf.jpg
Several glaciers in East Antarctica, including the Lambert Glacier, share the same route to the ocean through the Amery Ice Shelf. Although comprising just a tiny portion of the Antarctic coastline, this ice shelf drains roughly 16 percent of the East Antarctic Ice Sheet. The Amery deposits ice into the ocean through the natural, cyclical process of iceberg calving—a process that can take decades to complete.

The Advanced Land Imager (ALI) on NASA’s Earth Observing-1 (EO-1) satellite captured this natural-color image on January 27, 2012. It shows a portion of the Amery Ice Shelf, where three giant cracks, or rifts, meet. The largest rift runs in the same direction as the ice flow, and widens toward the edge of the ice shelf (image center). Smaller rifts extend toward the east and west, and the tip of the western rift narrows and curves significantly (image lower left).

These rifts lie along the western edge of a feature glaciologists have nicknamed Amery’s “loose tooth.” The tooth is a giant tabular iceberg that has been gradually loosening for more than a decade. The overall cycle of iceberg calving on the Amery Ice Shelf is slow, with the last major calving event occurring in the early 1960s. At that time, Amery released an ice island measuring roughly 140 by 70 kilometers.

Although slow calving of icebergs has been the norm for the ice shelf, a rapid retreat is possible. Although much smaller than Antarctica’s largest ice shelves—the Ross and Filchner-Ronne—the Amery lies several degrees closer to the Equator. It also has some of the same traits as ice shelves that have retreated on the Antarctic Peninsula, such as extensive crevasses (cracks) and annual surface melt streams