Lodowiec Szelfowy Wilkinsa

Lodowiec Szelfowy Wilkinsa

Wilkins Ice Shelf

Rozpad lodowca między Wyspą Charcota i Latady Island (2009)
Terytorium	Antarktyda
Rodzaj	lodowiec szelfowy
Klasa lodowca	lodowiec szelfowy
Trend fluktuacji	dezintegracja
Położenie na mapie Półwyspu Antarktycznego Lodowiec Szelfowy Wilkinsa
Położenie na mapie Antarktyki Lodowiec Szelfowy Wilkinsa
70°15′00″S 73°00′00″W/-70,250000 -73,000000

Lodowiec Szelfowy Wilkinsa^[1] (ang. Wilkins Ice Shelf^[1]) – lodowiec szelfowy w Antarktydzie Zachodniej na Morzu Bellingshausena wypełniający cieśninę Wilkins Sound między Wyspą Aleksandra a wyspami Charcota i Latady Island; od lat 90. XX w. ulegający stopniowemu rozpadowi pod wpływem zmian klimatycznych.

Nazwa

Lodowiec bierze swoją nazwę od nazwy cieśniny Wilkins Sound, którą wypełnia^[2]. Sama cieśnina została nazwana na cześć australijskiego polarnika Huberta Wilkinsa (1888–1958), który w 1929 roku jako pierwszy udowodnił, że Wyspa Charcota to wyspa^[3].

Geografia

Lodowiec Szelfowy Wilkinsa leży w Antarktydzie Zachodniej na Morzu Bellingshausena wypełniając cieśninę Wilkins Sound między Wyspą Aleksandra a wyspami Charcota i Latady Island^[3].

Rozpad lodowca

Rozpad lodowca (1947–2009)

Do lat 90. XX w. Lodowiec Szelfowy Wilkinsa zajmował powierzchnię ok. 16 tys. km², po czym zaczął ulegać rozpadowi^[4]. Północna część lodowca zaczęła pękać, ale nie dochodziło jeszcze do odrywania się fragmentów^[5].

Dezintegracja lodowca przyspieszyła na początku XXI wieku wskutek ocieplenia klimatu i działalności fal oceanicznych^[4]. Doszło do szybkiego procesu topnienia lodu na powierzchni oraz do topnienia lodowca od dołu pod wpływem ocieplonej wody oceanicznej^[5]. Na początku XXI wieku maksymalna grubość lodowca dochodziła do 200–240 m^[5].

Jego powierzchnia zmalała do ok. 13700 km² w styczniu 2008 roku^[4]. W marcu 2008 roku odłamał się fragment o powierzchni 405 km², pozostawiając niewielki „most” (ang. ice bridge) o maksymalnej szerokości 6 km łączący lodowiec z Wyspą Charcota^[4]. Cały proces trwał około siedmiu godzin^[5]. W czerwcu i lipcu tego samego roku – w okresie zimowym – kolejne części uległy dezintegracji^[5]. Powierzchnia lodowca zmniejszyła się do 10 300 km²^[5].

W październiku i listopadzie 2008 roku pojawiły się szczeliny na odcinku „mostu”^[5]. W kwietniu 2009 roku rozpadowi uległa również ta część, pozostawiając lodowiec narażony na działalność fal morskich i zwiększając prawdopodobieństwo jego szybkiej dezintegracji^[4]. W marcu 2013 roku zaobserwowano na zdjęciach satelitarnych kolejne sygnały rozpadu^[5].

Historia

(c) Dimitri Torterat, CC BY 2.0 fr

Główne lodowce szelfowe Antarktydy (2008):

     Lodowiec Szelfowy Rossa

     Lodowiec Szelfowy Ronne i Lodowiec Szelfowy Filchnera

     Lodowiec Szelfowy Amery’ego

     Larsen C

     Lodowiec Szelfowy Riiser-Larsena

     Lodowiec Szelfowy Fimbul

     Lodowiec Szelfowy Shackletona

     Lodowiec Szelfowy Jerzego VI

     Zachodni Lodowiec Szelfowy

     Lodowiec Szelfowy Wilkinsa

     Lodowiec Szelfowy Abbota

     Lodowiec Szelfowy Getza

Lodowiec Szelfowy Wilkinsa został sfotografowany z powietrza przez ekspedycję badawczą Finna Ronnego (1899–1980) (ang. Ronne Antarctic Research Expedition, RARE) w 1947 roku^[6]. W 1959 roku został zmapowany na podstawie zdjęć lotniczych przez Falkland Islands Dependencies Survey (FIDS)^[6].

Przypisy

Bibliografia

• Antarktyka. „Nazewnictwo geograficzne Świata”. 8, 2006. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG). [dostęp 2022-01-19]. 
• National Snow and Ice Centre (NSIDC): What broke up the Wilkins Ice Shelf?. 2021-10-22. [dostęp 2022-01-19]. (ang.).
• Wilkins Ice Shelf, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2021-01-19]  (ang.).
• SCAR Composite Gazetteer of Antarctica – Gazetteer of the British Antarctic Territory: Wilkins Ice Shelf. [dostęp 2022-01-19]. (ang.).
• SCAR Composite Gazetteer of Antarctica – United States Gazetteer: Wilkins Ice Shelf. [dostęp 2022-01-19]. (ang.).
• SCAR Composite Gazetteer of Antarctica – United States Gazetteer: Wilkins Sound. [dostęp 2022-01-19]. (ang.).