London Crusade (1954)

Ostatni dzień krucjaty, Wembley

London Crusade – pierwsza wielka kampania ewangelizacyjna Billy’ego Grahama przeprowadzona poza granicami Stanów Zjednoczonych. Miała miejsce w Londynie w 1954 i trwała przez 3 miesiące, od 1 marca do 29 maja. Większość spotkań odbyła się na Harringay Arena, jedno spotkanie miało miejsce w Hyde Parku, jedno na stadionie Wembley. Przybyło na nią około 2 milionów ludzi. Jego słuchaczami byli arcybiskup Canterbury Geoffrey Francis Fisher oraz premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill.

Przygotowania

Graham odwiedzał kilkakrotnie Wielką Brytanię w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej. Wyjazdy te były organizowane przez ruch „Youth for Christ”. Od października 1946 do marca 1947 Graham i jego współpracownik, muzyk Cliff Barrows, głosili w 27 miastach na wyspach brytyjskich, na 360 małych spotkaniach^[1]. Działalność ta nie miała jeszcze tego rozmachu i tak masowego charakteru, jakiego nabrała w późniejszych latach służby Grahama. Przygotowania do przeprowadzenia wielkiej krucjaty w Londynie rozpoczęto w 1952 roku^[2]. Anglia była już krajem zlaicyzowanym, w którym tylko 10% ludzi uczęszczało do kościoła^[3].

Graham przybył na zaproszenie Brytyjskiego Aliansu Ewangelikalnego, który był też jednym ze sponsorów krucjaty. Zaproszenie wystosowano w marcu 1952 roku^[2]. Przedstawiciele Kościoła anglikańskiego oraz prezbiterian odmówili uczestnictwa. Grahama porównywano z gwiazdami kina, nazywano go hollywoodzką wersją Jana Chrzciciela^[4][5]. Ponadto, na początku lat 50. w Wielkiej Brytanii panowała wielka podejrzliwość wobec Ameryki oraz niechęć do amerykańskiego stylu głoszenia ewangelii^[2].

Niechętną była również prasa. Daily Mirror przywitał go jako niemile widziany amerykański eksport^[6]. William Conner, felietonista z Daily Mirror podpisujący się pod pseudonimem „Cassandra”, informował swoich czytelników, że Graham będzie uczył, „co mamy myśleć i w co mamy wierzyć”^[7][8]. Zarzucano Grahamowi, że jego wierzenia są przestarzałe o 50 lat i głosi cyrkową Ewangelię^[9].

Jeden z biskupów anglikańskich powiedział, że Graham wróci do Stanów jak zbity pies. Nawet jego zwolennicy byli zaniepokojeni i namawiali go by zrobił przedtem krótki test w Anglii. Graham odmówił, mówiąc, że Bóg nie potrzebuje testów pilotażowych^[2]. 22 lutego członek Partii Pracy ogłosił w parlamencie, że amerykański ewangelista przyjeżdża, by pod płaszczykiem religii ingerować w brytyjską politykę^[10]. Hannen Swaffer, felietonista z Daily Herald, znalazł kalendarz modlitewny przygotowany przez stowarzyszenie Grahama, który przestrzegał przed niebezpieczeństwem sekularyzacji, gdy tymczasem cytująca go broszura krucjatowa przestrzegała przed niebezpieczeństwem socjalizmu^[a]. Zostało to zinterpretowane jako atak w Partię Pracy i 14 milionów jej zwolenników^[10]. Londyńskie media domagały się przeprosin. Graham tłumaczył, że jest to rezultat błędu drukarskiego, chodziło o „secularism” nie „socialism”^[11][12].

Przebieg

Podczas zgromadzenia w Londynie

Gdy Graham przybył na Waterloo Station na jego powitanie zgromadził się największy tłum od roku 1924^[13]. Najpierw jednak otoczyli go reporterzy, których interesował polityczny cel wizyty. Oświadczył im w zdenerwowaniu, że wierzy, iż przybywa w celu ożywienia Anglii. Cały następny dzień był zdenerwowany i spędził go na modlitwie. Na pierwsze spotkanie przybyło na Harringay Arena zaledwie 2 tysiące ludzi (arena mieściła 11 400 osób) i 200-300 dziennikarzy^[14]. Graham był załamany^[11]. Jednak na drugim spotkaniu nie było już wolnych miejsc w arenie i każdego wieczoru gromadziło się zwykle ponad 12 tysięcy ludzi^[15]. W sobotni wieczór pierwszego tygodnia 30-35 tysięcy ludzi stało na zewnątrz. Odtąd w każdy weekend organizowano dwa spotkania^[16].

Początkowe negatywne nastawienie przerodziło się nagle w entuzjastyczne zainteresowanie. Zaczęły nagle ściągać tłumy, pomimo niesprzyjających warunków pogodowych. Przychylną stała się prasa, sceptycyzm i niechęć ze strony przywódców kościołów zmieniły się w bardziej przychylne nastawienie (tak było w przypadku arcybiskupa Canterbury, ale nie w przypadku arcybiskupa Yorku)^[17]. Po wystąpieniu Grahama w BBC krucjatą zainteresowała się prasa francuska, włoska oraz innych krajów europejskich. Agencja Associated Press wysyłała dwa reportaże dziennie, a Eugene Patterson został wyznaczony przez United Press International do pisania reportaży o krucjacie^[16].

Od 30 marca krucjata była transmitowana za wykorzystaniem linii telefonicznych, skonstruowanymi podczas II wojny światowej i mogła być słuchana w Glasgow i innych miejscach Wielkiej Brytanii^[17]. Audytorium Grahama wzrosło do 400 tysięcy ludzi zgromadzonych w publicznych salach oraz teatrach^[18].

16 kwietnia odbyło się specjalne spotkanie w Hyde Parku, gdzie według szacunków policji zgromadziło się ponad 40 tysięcy ludzi. W chwili gdy dwa samoloty uczyniły znak krzyża na niebie Graham wypowiedział słowa: „God forbid that I should glory, save in the cross of our Lord Jesus Christ” (Niech mnie Bóg uchowa, abym miał się chlubić z czego innego, jak tylko z krzyża Pana naszego Jezusa Chrystusa)^[19][b].

22 maja podczas ostatniego spotkania na stadionie Wembley zgromadziło się 120 tysięcy ludzi^[c], a 67 tysięcy w pobliskim White City Stadium^[20][21]. Jednym ze słuchaczy był arcybiskup Canterbury Geoffrey Francis Fisher^[22]. Tego wieczoru londyńska popołudniówka Evening News poświęciła całe wydanie Billy'emu Grahamowi^[23].

Winston Churchill dwukrotnie przybył na spotkanie do Harringay Arena^[24]. Przed końcem krucjaty powiadomił Grahama, że chce się z nim spotkać^[25]. Spotkanie odbyło się 24 maja^[26] i trwało około 40 minut. Churchill powiedział do Grahama: „Ja nie widzę innej nadziei na przyszłość z wyjątkiem tej nadziei, o której mówisz, młody człowieku. Musimy wrócić do Boga”^[27]. Według Grahama Churchill podczas rozmowy dziewięciokrotnie odwołał się do braku nadziei^[28][d]. Graham spotkał się także z głównodowodzącym brytyjskiej marynarki wojennej. Spotkał się też w pubie „Głowa Jana Chrzciciela” z dziennikarzem Williamem Connerem, podpisującym się pseudonimem „Cassandra”^[6].

(c) Bundesarchiv, Bild 194-0798-23 / Lachmann, Hans / CC-BY-SA 3.0

Graham w Düsseldorfie

Przed odjazdem Graham w ostatnich swych słowach do Brytyjczyków powiedział, by kontynuowali to, co Bóg rozpoczął w ich kraju. Koszta krucjaty wyniosły 400 tysięcy funtów, ponad połowę tej sumy sfinansowało BGEA. Podczas trwania kampanii wszyscy członkowie zespołu Grahama otrzymali tylko połowę normalnej pensji (z Grahamem włącznie)^[29].

Pomimo fizycznego wyczerpania – Graham stracił ponad 7 kilogramów^[30] – udał się z Londynu w podróż po Europie, do Amsterdamu, Frankfurtu, Düsseldorfu, Berlina, Kopenhagi, Paryża, Sztokholmu i Helsinek^[31]. W Amsterdamie 22 czerwca przemawiał do 40 tysięcy ludzi, 27 czerwca w Berlinie przemawiał do 100 tysięcy ludzi^[32].

Następstwa krucjaty

W Londynie w ciągu trzech miesięcy słuchało go około 2 milionów ludzi, 40 tysięcy ludzi nawróciło się i wyznało wiarę w Chrystusa. Sukces w Londynie miał wielkie znaczenie dla Grahama, ponieważ zorientował się, że jego przesłanie jest skuteczne również poza granicami Stanów Zjednoczonych^[31]. Przed Londynem Graham nie miał także odwagi by porywać się na takie amerykańskie miasta jak Nowy Jork, Chicago i Filadelfia. Teraz uwierzył, że skoro udało się w Londynie, uda się w każdym innym miejscu^[33][e]. Jednak według badań Stanleya High, dziennikarza Reader’s Digest, aż 72% spośród nawróconych było już przedtem zaangażowanych religijnie^[34]. Graham zjednoczył protestanckie kościoły w modlitwie oraz w ewangelizacyjnej współpracy, jakkolwiek nie pod względem doktrynalnym. Jednak zdaniem Pollocka, biografa Grahama, gdyby Graham został w Wielkiej Brytanii tak długo, jak Moody w 1874-1875 wypracowałby większą jedność^[35].

Pod koniec 1954 roku BGEA utworzyło swoje biuro w Londynie^[31]. Zimą 1954-1955, z inspiracji Billy’ego Grahama, powstały dwa filmy, pierwszy London Crusade, jest filmem dokumentalnym opowiadającym o krucjacie, drugi Souls in Conflict opowiada historie trzech nawróceń, wśród nich aktorki Joan Winmill^[36].

Głównym beneficjentem krucjaty był Kościół Anglikański. Według Roberta Fermiego, studenci Oak Hill Theological College pytani w jaki sposób stali się chrześcijanami, każdego roku przez 12 kolejnych lat po krucjacie najczęściej powtarzaną odpowiedzią było Harringay^[37]. Według Grahama, gdy przybył do Londynu w 1966, pewnego wieczoru usiadło na podium 52 anglikańskich duchownych, którzy nawrócili się dwanaście lat wcześniej w Harringay Arena^[38]. Na krucjacie skorzystali też metodyści i baptyści. W latach 1954-1955 liczba chrztów w baptystycznych kościołach wynosiła około 5000 rocznie, natomiast w latach 1956-1957 wzrosła do około 7000 rocznie, po czym wróciła do poprzednich wartości, a liczba członków w owym okresie nie uległa zauważalnej zmianie. W wyniku działalności Grahama w Wielkiej Brytanii umocniło się ewangelikalne skrzydło w Kościele Anglikańskim^[34].

Ewangelikalne kościoły były jednak rozczarowane krucjatą. W 1963 roku, gdy Maurice Robinson w imieniu BGEA zwrócił się do Aliansu Ewangelikalnego z propozycją zorganizowania kolejnej krucjaty Grahama w W. Brytanii spotkał się z odmową^[34].

W maju 1955 Billy Graham przeprowadził krótką siedmiodniową krucjatę na Wembley Stadium. Nigdy dotąd Graham nie organizował swych krucjat po raz drugi w tym samym mieście. Każdego wieczoru przychodziło 50-60 tysięcy ludzi. Był to czas kampanii wyborczej i brytyjska prasa wykazywała niewielkie zainteresowanie krucjatą^[39][f]. Największym utrudnieniem dla Wembley Crusade była pogoda, w wyniku czego wiele spośród zarezerwowanych miejsc pozostało pustych. Na ostatnim spotkaniu zgromadziło się 80 tysięcy ludzi, co kontrastowało z zakończeniem krucjaty sprzed roku. Pomimo iż ze statystycznego punktu widzenia krucjata nie była porażką^[g], wielu organizatorów było rozczarowanych, ponieważ porównywali ją z tą sprzed roku^[40].

Oceny

London Daily Mail napisał: „Graham nie jest magikiem, nie jest magnetyczny, ani nie odwołuje się do emocji. Jego moc – a posiada moc – tkwi w jego niezachwianym przekonaniu, że zna prawidłową drogę życia”^[41]. Lewicowy i niechętny chrześcijaństwu New Statesman zauważył, że ludzie rozmawiają o religii bez skrępowania, bardziej swobodnie niż przystoi^[36].

Hugh Gough, biskup Barking, na dorocznej konferencji dla anglikańskiego duchowieństwa w styczniu 1955, zauważył: „Jest oczywiste, że jesteśmy świadkami początku innego ewangelikalnego przebudzenia w tym kraju”^[36]. Wiosną 1955 G. K. A. Bell, biskup Chichester i ekumeniczny działacz, powiedział dziennikarzowi Stanleyowi Highowi, że Graham oddziałał w sposób trwały na duchowość jego kraju, a Anglia oczekiwała tego. Wielu ludzi z jego diecezji, zarówno kleryków, jak i świeckich zostało podniesionych na duchu przez poselstwo głoszone w „mocy i autorytecie”. Jednak, gdy w maju 1955 Billy Graham zorganizował siedmiodniową krucjatę na Wembley Stadium, nie przybył żaden z „wielkich dygnitarzy” kościoła^[42]. Biskup Gough, w 1964 roku, pozytywnie ocenił również krucjatę z Wembley w 1955^[40].

Na początku 1956 roku Michael Ramsey, arcybiskup Yorku, opublikował artykuł w swoim diecezjalnym magazynie zatytułowanym „The menace of fundamentalism”, w którym zarzucił Grahamowi sekciarstwo oraz szerzenie herezji^[43].

Wielu obserwatorów oceniło, że od czasów Moody'ego w XIX wieku, a może i od czasów Wesleya nie było takiego przebudzenia w Anglii^[44]. Graham swój sukces zinterpretował jako rezultat duchowego głodu w Wielkiej Brytanii, który prawdopodobnie nie został rozpoznany przez przywódców kościelnych. Przybycie Billy’ego Grahama do Anglii otworzyło nowy rozdział transatlantyckiego ewangelikalizmu i zmusiło brytyjski ewangelikalizm do nowego zdefiniowania swojej tożsamości^[45].

W 1959 roku bp Hugh Gough, oceniając wszystkie dotychczasowe krucjaty Grahama w Wielkiej Brytanii powiedział, że Brytyjczycy rozminęli się z tym, do czego Bóg ich wzywał. „Wielu w kościele wątpiło, a nawet opierało się i w rezultacie obawiam się, że następujące słowa muszą być wypowiedziane o tym kraju – Nie rozpoznałeś czasu swego nawiedzenia”^[46][h].

Zobacz też

• Kampanie ewangelizacyjne Billy’ego Grahama
• Krucjaty Billy’ego Grahama w Niemczech

Inne wielkie kampanie Grahama

• Los Angeles Crusade (1949)
• Krucjata Billy’ego Grahama w Szkocji (1955)
• New York Crusade (1957)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Sandra Donovan: Billy Graham. Twenty-First Century Books, 2006, s. 62. ISBN 978-0-8225-5953-5. (ang.).
• Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 169-186. [dostęp 2012-01-01]. (ang.).
• Curtis Mitchell: The Billy Graham London Crusade. Minneapolis: World Wide Publication, 1966. (ang.).
• John Pollock: The Billy Graham Story: The Authorized Biography. London: Hodder and Stoughton, 1966, s. 152-181. (ang.).
• Ian M. Randal. Conservative Constructionist: The Early Influence of Billy Graham In Britain. „EQ”. 67:4, s. 309-333, 1995. (ang.). 
• John R. W. Stott: Fundamentalism and Evangelism. London: Crusade Booklets, 1956. (ang.).
• Rob Warner: Reinventing English Evangelica: Reinventing English Evangelicalism, 1966-2001: A Theological and Sociological Study. Milton Keynes: Paternoster, 2007. ISBN 978-1842275702. (ang.).
• Billy Who?. W: Sherwood Eliot Wirt: A Personal Look at Billy Graham, the World's Best-loved Evangelist. Wheaton, Illinois: Crossway Books, 1997, s. 45. ISBN 978-0891079347. [dostęp 2012-01-01]. (ang.).
• Joanna S. Wong. Celebrate 50th Anniversary of 'Billy Graham Crusade' in London. „Christian Today”, Wednesday, May 26. (ang.). 
• Billy Graham: his History and his Message. „The Sydnay Morning Herald”, s. 2, April 9, 1959. [dostęp 2011-11-22]. (ang.). 
• Przełom w Wielkiej Brytanii. W: Billy Graham: Taki, jaki jestem. (przeł.) J. Marcol. Theologos, 2010, s. 248-281. ISBN 978-83-927002-5-8.

Linki zewnętrzne

• Thousands Mob U.S. Evangelist 1954, British Pathe [dostęp 16-01-2012]
• Billy Graham Starts Crusade, British Pathe [dostęp 23-04-2012]
• Billy Graham Starts Crusade, British Pathe [dostęp 03-09-2012]
• Oświadczenie Billy’ego Grahama, British Pathe – obok Grahama stoją Cliff Barrows i Beverly Shea [dostęp 14-01-2012]
• Robert Ferm's Letters from the 1954 Billy Graham Greater London Crusade March 27, 1954. wheaton.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-06)]. Billy Graham Center
• May 2004: „Thank God We Have A Part in the Greatest Thing Happening in the World Today.” An Inside View of the 1954 Greater London Crusade, Billy Graham Center