Lorenzo Lotto

Lorenzo Lotto
Ilustracja
Domniemany autoportret artysty (1540-1550)
Data i miejsce urodzenia

ok. 1480
Wenecja

Data i miejsce śmierci

1556
Loreto

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

włoski renesans, cinquecento

Ważne dzieła
  • Chrystus opuszczający swoją Matkę
  • Mistyczne zaślubiny świętej Katarzyny
  • Zuzanna i starcy
  • Zwiastowanie
Alegoria Cnoty i Występku National Gallery of Art Waszyngton, (1505)
Adoracja Dzieciątka Kolekcja „Europeum” Muzeum Narodowego w Krakowie, (1508)
Młody mężczyzna na tle białej zasłony Kunsthistorisches Museum Wiedeń, (1508)
Zuzanna i starcy Uffizi Florencja, (ok. 1517)
Zaślubiny św. Katarzyny Accademia Carrara Bergamo, (1523)
Antykwariusz Andrea Odoni Buckingham Palace Londyn, (1527)
Zwiastowanie Pinacoteca Civica w Recanati, (ok. 1527)
Portret damy w stroju Lukrecji National Gallery Londyn, (1530-1532)

Lorenzo Lotto (ur. ok. 1480 w Wenecji, zm. w 1556 w Loreto) – włoski malarz i rysownik okresu dojrzałego renesansu.

Życie

Rodzice Lotta pochodzili z Bergamo. Nic nie wiadomo o jego dzieciństwie, młodości i latach nauki. Terminował prawdopodobnie w pracowniach Giovanniego Belliniego i Alvise Vivariniego w Wenecji. W 1503 przeniósł się do Treviso, gdzie został protegowanym biskupa Bernarda de’Rossi. W latach 1508-1511 przebywał w Rzymie, gdzie wraz z artystami lombardzkimi Bramantinem i Gaudenzio Ferrarim brał udział w dekoracji apartamentów papieża Juliusza II w Pałacu Watykańskim. Freski nie zachowały się do naszych czasów. Z upoważnienia papieża zostały usunięte przez Rafaela, który wypełnił je własnymi malowidłami.

Często zmieniał miejsce zamieszkania. Działał głównie na prowincji: w Bergamo (1513-1525) i Treviso (1503-1506, 1532, 1542) oraz w miasteczkach regionu Marche: (Ankona, Cingoli, Jesi, Loreto, Macerata, Recanati). W Wenecji przebywał w latach 1525-1530, 1540-1541 i 1545-1549. Przyjaźnił się z weneckim rzeźbiarzem i architektem Jacopo Sansovinem, który organizował sprzedaż jego obrazów i wspomagał go finansowo. W 1552 na stałe zamieszkał w Loreto. Dwa lata później został bratem oblatem w loretańskim klasztorze Santa Casa.

Przez ponad 300 lat był zupełnie zapomniany. Jego niesygnowane obrazy przypisywano m.in. Giorgionemu i Hansowi Holbeinowi. Odkryto go na nowo i doceniono dopiero w XIX w. W 1887 w weneckim archiwum odnaleziono testament Lotta, a kilka lat później w Loreto jego prywatną księgę rachunkową. W 1895 ukazała się pierwsza biografia artysty, którą opracował amerykański history sztuki Bernard Berenson. Po II wojnie światowej zorganizowano duże wystawy prac Lotta w Wenecji, Londynie i Paryżu.

Twórczość

Malował sceny o tematyce religijnej, obrazy ołtarzowe, świeckie alegorie oraz portrety. Tworzył także małe obrazy religijne dla zleceniodawców prywatnych. Wiele jego obrazów przedstawia Świętą Rodzinę w otoczeniu świętych (tzw. Sacra Conversazione). Jego portrety odznaczają się pogłębioną analizą psychologiczną. Początkowo oddziałali na niego przede wszystkim Giovanni Bellini, Giorgione i Alvise Vivarini. Pod wpływem Rafaela i Correggia wprowadził silne efekty światłocieniowe i spotęgował ekspresję. W późniejszym okresie wypracował swój własny indywidualny styl, głównie pod wpływem mistrzów niemieckich Albrechta Dürera, Matthisa Grünewalda i Hansa Holbeina, który charakteryzował się dużą ekspresyjnością (widoczną nawet w portretach), nietypowymi zestawieniami kolorystycznymi oraz mocnymi kontrastami światła.

Po ukończeniu praktyki podjął pracę u biskupa Treviso Bernarda de’Rossi, gdzie namalował kilka portretów i ołtarzy. Z tego okresu pochodzi m.in. obraz Dziewica z dzieciątkiem i św. Hieronimem (1506) (National Gallery of Scotland, Edinburgh) oraz Alegoria cnoty i Vice (1505) (National Gallery of Art, Waszyngton) z widocznymi wpływami malarstwa Giorgiona. W latach 1508–1510 przebywał w regionie Marche i Rzymie, gdzie tworzył u boku Rafaela. Następnie w latach 1513–1525 mieszkał w Bergamo. W tym czasie doskonalił swój warsztat w dziedzinie portretu, poznawał prace Gaudenzia Ferrariego i Correggia oraz upodabniał swój styl do wymogów zleceniodawców dokonując połączeń weneckich technik malarskich z tradycją lombardzką.

W latach dwudziestych Lotto namalował kilka portretów i obrazów ołtarzowych, w których przelał swoje poglądy na temat ówczesnych wydarzeń religijnych i narodzenia protestantyzmu. Charakteryzował się szerokimi, nierównymi pociągnięciami pędzla, pełnymi dynamizmu i ekspresji dziełami. Jest autorem kilku fresków w Bergamo, m.in. w oratorium Suardi w Trescore Balneario. W 1525 roku zamieszkał w Wenecji, gdzie – głównie za sprawą środowiska malarzy przychylnego twórczości Tycjana – przez kolejne 20 lat nie zyskał uznania. Tworzył w różnych regionach Włoch, dla zleceniodawców z Marche (Ołtarz św. Łucji), z Recanati (Zwiastowanie) oraz dla kościołów weneckich – (Jałmużna św.Antoniego) z 1542 roku dla bazyliki Santi Giovanni e Paolo. Z tego okresu pochodzi najwięcej prac artysty.

W 1524 w Trescore Balneario, w kaplicy rodzinnej możnego rodu Suardich (Oratorio Suardi), zrealizował swój największy zespół fresków, przedstawiający sceny z życia świętych Brygidy Irlandzkiej, Katarzyny Aleksandryjskiej i Barbary. Był też autorem malowideł ściennych w kościele San Giorgio w Credaro oraz scen z życia Matki Boskiej w kaplicy kościoła San Michele del Pozzo Bianco w Bergamo. W latach 1524-1532 wykonał kunsztowne intarsje przedstawiające sceny ze Starego Testamentu w chórze kościoła Santa Maria Maggiore w Bergamo.

Pozostawił liczne obrazy ołtarzowe m.in. w kościołach w Wenecji (San Giacomo dall’Orio, Santi Giovanni e Paolo, kościół Santa Maria del Carmine) oraz w 5 kościołach Bergamo (Sant’Alessandro della Croce, Sant’Alessandro in Colonna, San Bartolomeo, San Bernardino in Pignolo, Santo Spirito).

Wybrane dzieła

  • Głowa młodego mężczyzny – 1503-1506, olej na desce, 28 × 22 cm, Galeria Uffizi, Florencja
  • Portret biskupa Treviso Bernarda de Rossi – 1505, olej na desce, 55 × 43,5 cm Museo di Capodimonte, Neapol
  • Alegoria Cnoty i Występku – 1505, olej na desce, 56,5 × 42 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
  • Alegoria Czystości – 1505, olej na desce, 56 × 43 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
  • Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny – 1506, olej na desce, 71 × 91 cm, Stara Pinakoteka, Monachium
  • Pokuta św. Hieronima – 1506, olej na desce, 48 × 40 cm, Luwr, Paryż
  • Wniebowzięcie NMP ze świętymi Antonim opatem i Ludwikiem z Tuluzy – 1506, olej na desce, 175 × 162 cm, Katedra, Asolo
  • Ołtarz św. Dominika – 1508, olej na desce, 450 × 350 cm, Pinacoteca Comunale, Recanati (6 obrazów)
    • Pietà – 1508, 80 × 108 cm
    • Madonna z Dzieciątkiem, aniołami i świętymi – 227 × 108 cm
    • Św. Tomasz z Akwinu i św. Flawian – 155 × 67 cm
    • Św. Piotr z Werony i św. Witalis – 155 × 67 cm
    • Św. Łucja i św. Wincenty Ferreriusz (Ferrer) – 67 × 67 cm
    • Św. Katarzyna ze Sieny i św. Zygmunt – 67 × 67 cm
  • Młody mężczyzna na tle białej zasłony – ok. 1508, olej na płótnie, 42,3 × 35,3 cm, Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu, Wiedeń
  • Matka Boska adorująca Dzieciątko ze świętymi – ok. 1508, olej na desce, 40 × 29,3 cm, Kolekcja „Europeum” Muzeum Narodowego, Kraków
  • Zuzanna i starcy – 1517, olej na desce, 66 × 50 cm, Galeria Uffizi, Florencja
  • Madonna z Dzieciątkiem i małym św. Janem – 1518, olej na desce, 52 × 39 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
  • Chrystus opuszczający swoją Matkę – 1521, olej na płótnie 126 × 99 cm, Gemäldegalerie, Berlin
  • Trójca Święta – 1520, olej na płótnie, 170 × 115 cm, Sant’Alessandro della Croce, Bergamo
  • Madonna z Dzieciątkiem i święci lub Matka Boska pod baldachimem – 1521, olej na płótnie, 300 × 275 cm, San Bernardino in Pignola, Bergamo
  • Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny – 1523, olej na płótnie, 189,3 × 134,3 cm, Accademia Carrara, Bergamo
  • Messer Marsolino z żoną – 1523, olej na płótnie, 71 × 84 cm, Prado, Madryt
  • Portret rodziny – 1523-1524, 96 × 116 cm, olej na płótnie, Ermitaż, Sankt Petersburg
  • Architekt – 1525-1530, olej na płótnie, 108,5 × 86 cm, Gemäldegalerie Berlin
  • Młody mężczyzna – 1526, olej na płótnie, 47 × 37,5 cm, Gemäldegalerie Berlin
  • Chrystus dźwigający krzyż – 1526, olej na płótnie, 66 × 60 cm, Luwr, Paryż
  • Portret młodego mężczyzny w pracowni – 1527, olej na płótnie, 98 × 111 cm, Gallerie dell’Accademia, Wenecja
  • Zwiastowanie – ok. 1527, olej na płótnie, 166 × 114 cm, Pinacoteca Civica, Recanati
  • Apoteoza św. Mikołaja ze św. Janem Chrzcicielem i św. Łucją – 1527-1529, olej na płótnie, 335 × 188 cm, Santa Maria dei Carmini, Wenecja
  • Antykwariusz Andrea Odoni – 1527, olej na płótnie, 104 × 117 cm, Royal Collection, Hampton Court
  • Portret Leonina Brembate – 1527, olej na desce, 96 × 70 cm, Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu, Wiedeń
  • Nawrócenie jawnogrzesznicy – 1527-1529, olej na płótnie, 124 × 156 cm, Luwr, Paryż
  • Wenus i Kupidyn – 1530, olej na płótnie, 92 × 111 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
  • Św. Sebastian – 1531, olej na płótnie, 162 × 57 cm, Gemäldegalerie Berlin (skrzydło ołtarza)
  • Św. Krzysztof – 1531, olej na płótnie, 162 × 57 cm, Gemäldegalerie Berlin (skrzydło ołtarza)
  • Ukrzyżowanie – 1531, olej na płótnie, 450 × 250 cm, Kościół Santa Maria in Telusiano, Monte San Giusto k. Maceraty
  • Św. Łucja przy grobie św. Agaty – 1532, olej na desce, 32 × 69 cm, Pinacoteca Civica, Jesi
  • Dzieciątko Jezus z Madonną, św. Józefem i św. Katarzyną Aleksandryjską – 1533, olej na płótnie, 81 × 115 cm, Accademia Carrara, Bergamo
  • Portret damy w stroju Lukrecji – ok. 1533, olej na desce przemieszczony na płótno, 96 × 111 cm, National Gallery w Londynie
  • Święta Rodzina ze świętymi Hieronimem, Anną i Joachimem – 1534, olej na płótnie, 69 × 87,5 cm, Galeria Uffizi, Florencja
  • Pokłon pasterzy – ok. 1534, 147 × 166 cm, olej na płótnie, Musei Civici d’Arte e Storia, Brescia
  • Święta Rodzina – 1537, olej na płótnie, 150 × 237 cm, Luwr, Paryż
  • Madonna Różańcowa – 1539, olej na płótnie, 384 × 264 cm, Museo Civico, Cingoli
  • Autoportret (domniemany) – 1540-1550, olej na desce, 43 × 35 cm, Muzeum Thyssen-Bornemisza, Madryt
  • Portret mężczyzny z kapeluszem – 1541, 58 × 47 cm, National Gallery of Canada, Ottawa
  • Popiersie brodatego mężczyzny – 1541, Fine Arts Museum, San Francisco (przypisywany)
  • Jałmużna św. Antoniego – 1542, olej na płótnie, 332 × 235 cm, Bazylika Santi Giovanni e Paolo, Wenecja
  • Portret Laury da Pola – 1543-1544, 90 × 75 cm, olej na płótnie, Pinakoteka Brera, Mediolan
  • Portret Feba da Brescia – 1543-1544, olej na płótnie, 82 × 78 cm, Pinakoteka Brera, Mediolan
  • Stary człowiek z rękawiczkami – ok. 1543, olej na płótnie, 90 × 75 cm, Pinakoteka Brera, Mediolan
  • Pietà – 1546, olej na płótnie, 185 × 150 cm, Pinakoteka Brera, Mediolan
  • Madonna i czterech świętych – 1546, olej na płótnie, 240×171 cm, kościół San Giacomo dall’Orio, Wenecja
  • Pokutujący św. Hieronim – ok. 1545, olej na płótnie, 99 × 90 cm, Prado, Madryt
  • Brat Gregorio Belo da Vicenza – 1548, olej na płótnie, 87 × 71 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
  • Wniebowzięcie Marii – 1550, olej na płótnie, 600 × 403 cm, San Francesco alle Scale, Ankona
  • Święty Michał pokonujący Lucyfera – 1550, olej na płótnie, 167 × 135 cm, Palazzo Apostolico, Loreto
  • Portret kusznika – 1551, olej na płótnie, 95 × 72,5 cm, Pinacoteca Capitolina, Rzym
  • Portret starca – ok. 1552, olej na płótnie, 93 × 72 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
  • Ofiarowanie w świątyni – 1555, olej na płótnie, 172 × 137 cm, Palazzo Apostolico, Loreto

Bibliografia

  • Wendy Beckett, 1000 arcydzieł, Ewa Gorządek (tłum.), Warszawa: Arkady, 2001, ISBN 83-213-4218-3, OCLC 749354342.
  • Susanna Buricchi, Dojrzały renesans i manieryzm, Warszawa: Arkady 2001 (Wielka Historia Sztuki ; t. 4), ISBN 978-83-213-4694-7.
  • Bożena Fabiani, Moje gawędy o sztuce, Warszawa: Świat Książki, 2012 (rozdz. Odzyskany geniusz – Lotto), ISBN 978-83-7799-420-7.
  • Fabienne Gambrelle, Lorenzo Lotto, Siechnice, Eaglemoss Polska, 1999 (Wielcy Malarze ; nr 44)
  • Leksykon malarstwa od A do Z, Warszawa: Muza S.A., 1992, ISBN 83-7079-076-3.
  • Christine Stukenbrock, Barbara Toepper, Arcydzieła malarstwa europejskiego, Koenigswinter: h. f. ullmann, 2007, ISBN 978-3-8331-2131-9.
  • Stefano Zuffi, Wielki słownik malarzy, t. 3, Warszawa: HPS, 2006, ISBN 978-83-60688-17-5.
  • Stefano Zuffi, Francesca Castria, Malarstwo włoskie. Mistrzowie i arcydzieła, Warszawa: Arkady, 1998, ISBN 83-213-4061-X.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie