Lot 17 linii Malaysia Airlines

Lot 17 Malaysia Airlines
Ilustracja
Samolot Boeing 777 (nr rej. 9M-MRD) Malaysia Airlines, który został zestrzelony. Zdjęcie wykonane na lotnisku w Perth w sierpniu 2010.
Państwo

 Ukraina

Miejsce

Hrabowe

Data

17 lipca 2014

Godzina

16:21 czasu lokalnego
15:21 czasu polskiego

Rodzaj

Zamach

Przyczyna

Zestrzelenie kierowanym pociskiem rakietowym ziemia–powietrze Buk M1 należącym do sił zbrojnych Federacji Rosyjskiej

Ofiary

298 osób[1]

Ocaleni

0 osób[1]

Statek powietrzny
Typ

Boeing 777-200ER

Użytkownik

Malaysia Airlines

Numer

9M-MRD

Start

Holandia Amsterdam

Cel lotu

Malezja Kuala Lumpur

Numer lotu

MH17

Pasażerowie

283 osoby

Załoga

15 osób

Ofiary

298 osób

Ocaleni

0 osób

Położenie na mapie obwodu donieckiego
Mapa konturowa obwodu donieckiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Położenie na mapie Ukrainy
Ziemia48°08′42″N 38°38′54″E/48,145000 38,648333
Mapa lotu
Wyrzutnia rakiet przeciwlotniczych typu Buk (egzemplarz z muzeum techniki wojskowej w Wierchniej Pyszmie) bliźniacza do tej, z której zestrzelono MH-17

Lot 17 Malaysia Airlines – zamach dokonany 17 lipca 2014 roku niedaleko wsi Hrabowe (w pobliżu miasta Torez) w obwodzie donieckim na Ukrainie, około 40 kilometrów od granicy z Rosją[2] przez zestrzelenie samolotu pasażerskiego Malaysia Airlines Boeing 777 nr lotu MH17 kierowanym pociskiem rakietowym ziemia–powietrze Buk M1 z wyrzutni nr 332, należącej do 53. Rakietowej Brygady Przeciwlotniczej z Kurska sił zbrojnych Federacji Rosyjskiej[3][4][5][6].

W wyniku katastrofy śmierć poniosły wszystkie osoby znajdujące się na pokładzie samolotu – 283 pasażerów i 15 członków załogi[7][8].

Było to drugie tragiczne zdarzenie w ciągu pięciu miesięcy po zaginięciu lotu Malaysia Airlines 370 w marcu 2014 roku z udziałem samolotu Boeing 777-200ER należącego do malezyjskich linii lotniczych Malaysia Airlines[9].

Samolot

Zestrzelony samolot to Boeing 777-200ER[10]. Maszyna została wyprodukowana w 1997 roku i otrzymała numer seryjny 28411[10]. Był to 84. ukończony egzemplarz Boeinga 777[10]. Samolot odbył swój pierwszy lot 17 lipca 1997, a następnie został przekazany Malaysia Airlines 29 lipca 1997[10]. Samolot otrzymał numer rejestracyjny 9M-MRD[10].

Dane jednostki[10]:

Typ:777-2H6ER
Pierwszy lot:17 lipca 1997
Silniki:2 x Rolls-Royce Trent 892
Oznaczenie wariantu:71BF42
Numer rejestracyjny:9M-MRD
Oznaczenie typu według ICAOB772
Numer seryjny28411

Przebieg lotu

Samolot Malaysia Airlines wystartował z Amsterdamu 17 lipca 2014 o godz. 12:15 (kodowe oznaczenie lotu: MH-17) i miał wylądować w Kuala Lumpur następnego dnia o 6:10 rano czasu lokalnego. Maszyna przeleciała nad terytoriami czterech państw: Holandii, Niemiec, Polski i Ukrainy. Znajdując się na wysokości 10 tys. metrów nad terytorium Ukrainy, około 50 km przed wejściem w obszar powietrzny Rosji, samolot zaczął nagle opadać i o godz. 16:21 czasu miejscowego (13:21 UTC) znikł z radarów[11], a następnie spadł na ziemię na terytorium ukraińskim.

Pierwsze reakcje

Po zestrzeleniu samolotu jego szczątki spadły w rejonie kontrolowanym przez separatystów na obszarze trwającej od kilku miesięcy wojny w Donbasie, w której biorą udział rosyjskie siły zbrojne. Przedstawiciele działających na tym terenie separatystów po początkowym poinformowaniu na profilu na Vk Igora Girkina o zestrzeleniu „ukraińskiego samolotu AN-26”[12] tego samego dnia usunęli wpis i zaprzeczyli, że zestrzelili jakikolwiek samolot[13][14], a winą obarczyli siły zbrojne Ukrainy. Przedstawiciele rządu ukraińskiego wskazali na działania separatystów[15] – z opublikowanych przez Służbę Bezpieczeństwa Ukrainy rozmów separatystów wynikało, że zestrzelenie samolotu nastąpiło w wyniku akcji jednego z ich oddziałów[16]. Na taką samą przyczynę wskazał również prezydent Stanów Zjednoczonych Barack Obama, który podczas swojego oficjalnego wystąpienia nazajutrz po zdarzeniu oświadczył, że z danych posiadanych przez wywiad USA wynika, iż MH17 strącony został rakietą ziemia-powietrze wystrzeloną z tej części terytorium Ukrainy, która opanowana jest przez separatystów[17]. Światowe media pytały o możliwość wykorzystania do tej operacji rosyjskiego rakietowego systemu przeciwlotniczego ziemia–powietrze Buk (w sierpniu 2015 międzynarodowy zespół śledczy odnalazł szczątki pocisku systemu Buk potwierdzające te hipotezy), którego wyrzutnia dotarła na teren kontrolowany przez separatystów z Rosji kilka dni przed zestrzeleniem samolotu MH17[18][19][20].

W maju 2019 holenderscy dziennikarze, Robert van der Noordaa i Coen can de Ven opublikowali badanie, w którym przedstawiają, w jaki sposób rosyjskie trolle (ros. Агентство интернет-исследований, ang. Internet Research Agency, Agencja Badań Internetowych w Petersburgu, nazywana potocznie „Olgino” lub „trolle z Olgino”) pracowały nad przykryciem faktów na temat katastrofy lotu Malaysia Airlines 17 mgłą teorii spiskowych[21][22]. W badaniu przeanalizowano 9 milionów tweetów opublikowanych w okresie 2014–2017 przez rosyjską agencję[21][22]. Operacja dezinformacyjna została rozpoczęta przez Olgino 40 minut po zestrzeleniu MH17, a w ciągu pierwszych 24 godzin po zdarzeniu, Olgino opublikowało 65 tysięcy tweetów, w których obwiniało ukraiński rząd za katastrofę[21][22]. W sumie, w okresie trzech dni, rosyjska agencja opublikowała ponad 111 tysięcy tweetów[21][22]. Badacze wskazali, że „nigdy wcześniej, ani nigdy później trolle nie pisały tak dużo i w tak krótkim czasie”[21][22]. Najczęstszymi frazami używanymi w większości treści opublikowanych przez Olgino były: „Kijów zestrzelił Boeinga”, „Kijowska prowokacja” i „Kijów, powiedz prawdę”[21][22].

Reakcje międzynarodowe

  • Rosja Rosja – Rosja zwróciła się do Ukrainy o zgodę na pomoc w operacji na miejscu wypadku. Rosyjski minister ds. sytuacji nadzwyczajnych Władimir Puczkow wysłał oficjalny wniosek do władz Ukrainy o współpracę na miejscu rozbicia się samolotu[23].
  • Stany Zjednoczone USA – prezydent Barack Obama nazwał katastrofę malezyjskiego samolotu pasażerskiego na Ukrainie „straszną tragedią” i zaoferował pomoc w ustaleniu przyczyn katastrofy[24].
  • Francja Francja – szef francuskiej dyplomacji Laurent Fabius i prezydent François Hollande żądają śledztwa w sprawie katastrofy, w której zdaniem francuskiego ministerstwa spraw zagranicznych zginęło 4 Francuzów[25].
  • Holandia Holandia – premier Holandii Mark Rutte oświadczył, że jest „głęboko wstrząśnięty” z powodu katastrofy malezyjskiego samolotu. Zaoferował pomoc holenderskich ekspertów w wyjaśnieniu przyczyn katastrofy[26].
  • Polska Polska – prezydent Bronisław Komorowski po zorganizowanym przez siebie w Warszawie spotkaniu przywódców Litwy, Łotwy, Estonii, Czech, Słowacji, Węgier, Bułgarii i Rumunii, w czasie którego omawiano m.in. sytuację na Ukrainie wyraził opinię, że konflikt ukraińsko-rosyjski stanowi „najpoważniejsze wyzwanie dla bezpieczeństwa Europy od czasu zakończenia zimnej wojny”. Dodał, że „jego szczególnie dramatycznym wyrazem jest zestrzelenie samolotu pasażerskiego (malezyjskich linii lotniczych) i śmierć prawie 300 osób, obywateli wielu krajów.”

Pasażerowie

Linie lotnicze Malaysia Airlines potwierdziły, że na pokładzie MH17 było 283 pasażerów (w tym 80 dzieci) i 15 osób z załogi[1].

Zestawienie pasażerów i załogi według obywatelstwa[27]:

ObywatelstwoPasażerowieZałogaRazem
 Holandia193[a]–193
 Malezja281543
 Australia27–27
 Indonezja12–12
 Wielka Brytania10[b]–10
 Belgia4–4
 Niemcy4–4
 Filipiny3–3
 Kanada1–1
 Nowa Zelandia1–1
Razem28315298

W wypadku zginęli m.in.: szóstka naukowców i aktywistów udających się na poświęconą AIDS konferencję w Melbourne w Australii (najwcześniejsze doniesienia błędnie mówiły o „ponad setce” naukowców zajmujących się tematyką AIDS[28]), w tym Joep Lange[29], Pim de Kuijer[30], Lucie van Mens[31], Martine de Schutter[32] oraz były dziennikarz BBC i pracownik WHO – Glenn Thomas[33], a także holenderski senator Willem Witteveen[34], malezyjska aktorka Shuba Jay[35], australijski pisarz Liam Davison[36], początkujący holenderski pisarz Laurens van de Graffa, perkusista Vast Countenance – Cornelis „Pan” Schilder[37] oraz Puan Sri Siti Amirah, członkini rodziny urzędującego premiera Malezji Najib Tun Razaka[38].

Losy ofiar

Sprowadzenie pierwszych szczątków ofiar katastrofy do Holandii
Lotnisko w Eindhoven
Kondukt pogrzebowy do Hilversum

Szczątki ofiar i samolotu zostały rozrzucone na przestrzeni 35 kilometrów kwadratowych. Dopiero 21 lipca holenderscy eksperci i przedstawiciele OBWE pierwszy raz zostali dopuszczeni na teren katastrofy samolotu przez aktywistów samozwańczej Donieckiej Republiki Ludowej, którzy kontrolują ten obszar[39] w celu rozpoczęcia oficjalnej procedury identyfikacji ofiar i badania przyczyn katastrofy. Ciała, które zostały odnalezione umieszczono w specjalnym pociągu-chłodni[40]; w obecności przedstawicieli holenderskich i OBWE wagony, po dokonaniu inspekcji, zostały zaplombowane[41]; nie jest jednak pewne, czy umieszczono w nim ciała wszystkich ofiar, czy też niektóre z nich pozostały jeszcze na miejscu katastrofy[42]. Holandia uzyskała zgodę wszystkich zaangażowanych stron na przewiezienie szczątków ofiar wszystkich narodowości do Holandii i przeprowadzenie identyfikacji zwłok[43]. W tym celu do Charkowa został wysłany specjalny samolot typu Hercules z potrzebnymi materiałami i grupą specjalistów od identyfikacji[43]. Koordynatorem ekipy ekspertów, którzy przeprowadzają identyfikację ciał ofiar został Gert Wibbelink[43].

W kolejnych dniach, z uwagi na trwające w okolicy miejsca katastrofy walki pomiędzy ukraińskim wojskiem a separatystami, zagraniczni eksperci mieli poważne trudności w dotarciu na miejsce i prowadzeniu tam swoich badań; w miarę jednak możliwości kontynuowali działania, znajdując m.in. dalsze szczątki ofiar katastrofy[44][45].

Następstwa

Linie lotnicze Malaysia Airlines zapowiedziały, że zapewnią pomoc finansową rodzinom ofiar wypadku.

Wieczorem 17 lipca Ukraina zamknęła przestrzeń powietrzną nad wschodnią częścią swojego kraju i powiadomiła o tym Eurocontrol[46][47].

W Holandii, z której pochodziło 2/3 pasażerów samolotu, środę 23 lipca ogłoszono dniem żałoby narodowej[48].

W 2018 roku program National Geographic wyemitował pierwszy odcinek 18 serii kanadyjskiego serialu „Katastrofa w przestworzach” pt. „Kto zestrzelił MH17?”.

Dochodzenie

Trójwymiarowa animacja komputerowa przedstawiająca trafienie rakietą systemu BUK samolotu lotu MH 17 (ang.)
Holenderscy i malezyjscy śledczy na miejscu katastrofy

Na posiedzeniu Tweede Kamer 21 lipca 2014 premier Holandii Mark Rutte oświadczył, że wszelkie działania zostały skoncentrowane na odnalezieniu ciał wszystkich ofiar wypadku, przetransportowaniu ich do Holandii i dokonaniu identyfikacji[43], oraz że praktycznie nie zostały jeszcze podjęte czynności mające na celu ustalenie przyczyny wypadku[43].

Strona holenderska przeprowadziła rozmowy z rządem ukraińskim, przedstawicielami UE, ONZ, OBWE i Czerwonego Krzyża oraz wystarała się o przyjęcie rezolucji przez Radę Bezpieczeństwa ONZ, która ułatwia przeprowadzenie niezależnego, międzynarodowego dochodzenia, „zmuszając” wszystkie partie do współpracy[43]. Negocjacje z separatystami przeprowadzili członkowie OBWE, aby zapewnić międzynarodowym specjalistom bezpieczeństwo podczas pracy na miejscu katastrofy lotniczej[43].

W poniedziałek 21 lipca przywódca separatystów i samozwańczy premier Donieckiej Republiki Ludowej Aleksandr Borodaj oświadczył, że jego ludzie byli od niedzieli w posiadaniu czarnych skrzynek[49]. 22 lipca, cztery dni po zdarzeniu, w Doniecku przywódca separatystów oficjalnie przekazał obie czarne skrzynki delegacji Malezyjskich Linii Lotniczych, której przewodniczył pułkownik Mohamed Sakri[50]. Aleksandr Borodaj ponownie podkreślił, podobnie jak w wywiadzie udzielonym CNN dzień wcześniej, że separatyści nie mieli motywu, ani nie dysponowali aparaturą, aby zestrzelić samolot pasażerski[49][50].

31 października 2014 r. holenderscy specjaliści weszli ponownie na teren miejsca wypadku. Odnalezione zostały kolejne szczątki ofiar. Przewieziono je do Holandii celem identyfikacji[51][52][53].

W październiku 2015 przedstawione zostały wyniki dochodzenia prowadzonego przez holenderski urząd do spraw bezpieczeństwa (OVV). Stwierdza się w nim, że „został zestrzelony przez wyprodukowany w Rosji pocisk Buk”[54]. Rosjanie, na konferencji prasowej zorganizowanej w koncernie zbrojeniowym Ałmaz-Antiej (produkującej systemy Buk) krótko przed ogłoszeniem wyników dochodzenia OVV przedstawili własną wersję wydarzeń, próbującą zdyskredytować wersję Holendrów.

Na podstawie wyników badań międzynarodowego zespołu śledczego „JIT” (ang. „Joint Investigation Team”) rządy Holandii i Australii uznają Rosję za odpowiedzialną za rozmieszczenie wyrzutni Buk i podejmują działania, aby Rosja poniosła odpowiedzialność za zestrzelenie MH17[55][56].

19 czerwca 2019 zespół śledczy ogłosił nazwiska 4 osób podejrzanych o spowodowanie katastrofy. Zdaniem zespołu odpowiedzialność ponoszą: Igor Girkin, 48-letni były pułkownik FSB, Siergiej Dubinski, 56-letni były oficer GRU, Oleg Pułatow, 52-letni były żołnierz Specnazu oraz Leonid Charczenko, 47-letni Ukrainiec bez przeszłości wojskowej[57]. Sekretarz stanu USA Mike Pompeo wezwał Rosję do postawienia sprawców przed sądem[57].

Śledztwo dziennikarzy obywatelskich

1 czerwca 2015 roku niemiecki Der Spiegel, powołując się na stronę internetową dziennikarzy obywatelskich „Bellingcat”, poinformował, że Rosja sfałszowała zdjęcia satelitarne z katastrofy. O zdjęciach napisano: „Naukowa analiza zespołu śledczego wykonana przez zespół badawczy „Bellingcat” jednoznacznie i bezsprzecznie wykazała, że fotografie satelitarne zostały antydatowane i cyfrowo zmienione programem Adobe Photoshop CS5”[58].

3 czerwca 2015 roku w tym samym piśmie opublikowano wywiad z Jensem Kriese (specjalistą w dziedzinie analizy obrazu z Hamburga), który wyraził pogląd, że wnioski wyciągnięte przez zespół badawczy „Bellingcat” były przedwczesne[59].

W maju 2016 roku na stronie internetowej „Bellingcat” ukazał się kolejny raport grupy niezależnych dziennikarzy występujących pod tym szyldem. Nawiązywał on do ich wcześniejszych ustaleń – w listopadzie 2014 roku dziewięciu obywatelskich dziennikarzy kierowanych przez Brytyjczyka Eliota Higginsa donosiła, że zestrzelenia dokonano z wyrzutni rakiet „Buk” należącej do rosyjskiej 53. Rakietowej Brygady Przeciwlotniczej z Kurska. Podano wtedy nawet dwie cyfry z trzycyfrowego numeru bocznego wyrzutni. Ponieważ dziennikarze nie byli pewni środkowej cyfry podali ją w zapisie: „Buk 3X2". Pierwsza oznacza dywizjon, a są ich trzy. Ostatnia – porządkowy numer wyrzutni. Środkowa, nieznana ówcześnie dla śledczych z „Bellingcata” z powodu nieczytelności zdjęcia jakim dysponowali, numer jednej z trzech baterii. Przez następne 17 miesięcy śledczy zebrali zdjęcia wszystkich wyrzutni należących do 53. Brygady z Kurska i porównali z tymi, krążącymi po internecie od 2010 roku (rosyjscy żołnierze wielokrotnie fotografowali się na tle swoich wyrzutni i zamieszczali zdjęcia na portalach społecznościowych). Śledczy wyodrębnili i porównali ze sobą siedem cech charakterystycznych dla każdej wyrzutni: kształt osłon gąsienic, rodzaj rolek jezdnych (kombinacja pustych i „szprychowych”), sposób podłączenia przewodów, białe oznaczenia na bocznych klapach gąsienic, rodzaj czcionki i odstępy pomiędzy poszczególnymi cyframi numeru bocznego, kształt i wielkość plam oleju i sadzy przy otworach rur wydechowych.

Okazało się, że tylko „Buk” 332 miał wszystkie cechy zgodne z wyrzutnią, którą sfotografowano i sfilmowano w czerwcu 2014 roku w Rosji oraz później, 17 i 18 czerwca, na wschodniej Ukrainie. Najbardziej czytelna fotografia „Buka 3X2" została wykonana w rosyjskim mieście Aleksiejewka. Widać na niej wyraźnie, że wyrzutnia ma na osłonie przednich, lewych świateł drogowych charakterystyczne wgniecenie. Na odnalezionych w sieci zdjęciach „Buka” 312 i 322 żadnych wgnieceń nie widać, rzuca się ono w oczy jedynie na fotografiach „Buka” 332. Kolejna cecha, która wskazuje na wyrzutnię z numerem 332 to sposób podłączenia przewodów łączących korpus pojazdu z prowadnicami rakiet. Każdy z „Buków” posiada po cztery przewody po lewej i prawej stronie prowadnic. Ale tylko te widoczne na zdjęciach 332 są takiej samej długości, w ten sam sposób ułożone i podłączone jak te w 3X2. Eksperci stwierdzili, że cechy „Buka 3X2" sfotografowanego w Rosji oraz „Buka” 332, a także „Buka 3X2" uwiecznionego na filmie nakręconym już na Ukrainie wskazują bez wątpienia, że chodzi o tę samą wyrzutnię. Ponadto ustalili, że rodzaj rolek jezdnych gąsienic czy widoczne oznaczenie H-2200 nie występuje na ukraińskich „Bukach”. Na fotografiach wyrzutni ukraińskiego 156. Przeciwlotniczego Pułku Rakietowego, które w 2014 roku były rozmieszczone w Ługańsku, Doniecku i Mariupolu, nie widać żadnych podobieństw do „Buka 3X2".

Ostateczną konkluzją śledczych „Bellingcata” było oświadczenie: „Jesteśmy przekonani, że 17 lipca 2014 roku, rosyjski „Buk” TELAR o numerze 332 z 53. Rakietowej Brygady Przeciwlotniczej bazującej w Kursku został sfilmowany i sfotografowany na wschodniej Ukrainie. Ten specyficzny „Buk”, poprzednio zidentyfikowany jako „Buk 3X2", został sfilmowany podczas przemieszczania się w centrum obszaru, który Rada Bezpieczeństwa Holandii określiła jako miejsce wystrzelenia pocisku, który strącił MH17” („We can say with confidence that on 17 July 2014, the Russian Buk TELAR numbered 332 of the 53rd Anti-Aircraft Missile Brigade based in Kursk was filmed and photographed in eastern Ukraine. This specific Buk, previously identified as Buk 3×2, was filmed moving to the center of the launch area estimated by the Dutch Safety Board for the missile that downed MH17.”)[60][61].

Reperkusje polityczne

22 stycznia 2019 r. rządy Holandii, Australii, Belgii, Malezji i Ukrainy podpisały memorandum w sprawie wsparcia finansowego ścigania osób odpowiedzialnych za zestrzelenie samolotu pasażerskiego Malaysia Airlines Boeing 777 nr lotu MH17[62][63].

Proces

9 marca 2020 holenderski sąd rozpoczął proces czterech mężczyzn oskarżonych o pomoc w dostarczeniu na Ukrainę rosyjskiej wyrzutni BUK, którą zestrzelono samolot, zabijając wszystkie 298 osób na pokładzie[64][65]. Wcześniej prokuratorzy postawili zarzuty czterem podejrzanym, z których trzy osoby są związane z rosyjskimi służbami wojskowymi i bezpieczeństwa[64][65]. Uruchomiona została oficjalna strona i relacja z przebiegu procesu sądowego prowadzonego w sprawie ustalenia winnych zestrzelenia lotu MH17 nad okupowanym wschodnim terytorium Ukrainy – courtmh17.com[66].

Uwagi

  1. ↑ W tym jedna osoba o podwójnym obywatelstwie – Holandii i Stanów Zjednoczonych.
  2. ↑ W tym jedna osoba o podwójnym obywatelstwie – Wielkiej Brytanii i RPA.

Przypisy

  1. ↑ a b c Friday, July 18, 07:30 AM SGT +0800 Media Statement 2 : MH17 Incident, Malaysia Airlines, 18 lipca 2014 [zarchiwizowane z adresu 2014-07-18] (ang.).
  2. ↑ Malaysia Airlines plane crashes on Ukraine-Russia border – live (ang.). The Daily Telegraph. [dostęp 2014-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 lipca 2014)].
  3. ↑ Aric Toler: Raport brytyjskiego wywiadu potwierdza rosyjskie wojskowe pochodzenie broni, którą zastrzelono MH17 (ang.). bellingcat.com, 2017-12-20. [dostęp 2019-01-19]. Cytat: „wiemy ponad wszelką wątpliwość, że rosyjskie wojsko dostarczyło, a następnie wycofało wyrzutnię pocisków po zestrzeleniu MH17”
  4. ↑ Bellingcat: MH17 (ang.). bellingcat.com. [dostęp 2019-01-19].
  5. ↑ BBC News: MH17 missile owned by Russian brigade, investigators say (ang.). 2018-05-24.
  6. ↑ CNN: Missile that downed MH17 'owned by Russian brigade’ (ang.). 2018-05-24.
  7. ↑ Crash: Malaysia B772 near Donetsk on Jul 17th 2014, disappeared from radar. Avherald.com.
  8. ↑ Boeing 777 z Amsterdamu do Kuala Lumpur rozbił się na Ukrainie. wyborcza.pl. [dostęp 2014-07-17].
  9. ↑ Sébastien Bossi Croci, LIVE: Crash du MH17 de Malaysia Airlines, Ijsberg [dostęp 2014-07-17] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-19] (fr.).
  10. ↑ a b c d e f Airfleets.net: Malaysia Airlines 9M-MRD (ang.). [dostęp 2014-07-22].
  11. ↑ MH17 flight history, Flightradar24 [zarchiwizowane z adresu 2014-07-18] (ang.).
  12. ↑ Usunięty wpis. vk.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-17)]. z profilu Vk Igora Girkina, 17 lipca 2014.
  13. ↑ Wpisy. vk.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-17)]. na profilu Vk Igora Girkina, 17 lipca 2014.
  14. ↑ Three pro-Russia rebel leaders at the centre of suspicions over downed MH17. The Guardian, 2014-07-20.
  15. ↑ Malaysian passenger plane ‘shot down’ in Ukraine (ang.). Channel4.com. [dostęp 2014-07-17].
  16. ↑ Przechwycone rozmowy separatystów ws. zestrzelenia samolotu. wiadomosci.onet.pl, 2014-07-18. [dostęp 2014-07-18].
  17. ↑ Jeff Mason, Steve Holland: Obama: missile from eastern Ukraine controlled by separatists hit plane (ang.). Reuters, 2014-07-18. [dostęp 2014-07-18].
  18. ↑ Ishaan Tharoor: The evidence that may prove pro-Russian separatists shot down MH17. The Washington Post, 2014-07-20. [dostęp 2014-08-14].
  19. ↑ Adam Withnall: Malaysia Airlines MH17 crash: Blogger captures footage ‘showing BUK missile launcher that shot down jet’ now back in Russia (ang.). The Independent, 2014-07-231. [dostęp 2014-08-19].
  20. ↑ Marcus Bensmann, Uwe Buse, David Crawford, Hauke Goos, Christian Neef: Todesflug MH-17. Wer, warum schoss (niem.). der Spiegel. [dostęp 2015-01-12].
  21. ↑ a b c d e f Robert van der Noordaa, Coen van de Ven, Onderzoek: De invloed van Russische trollen Het MH17-complot, groene.nl, 29 maja 2019 (niderl.).
  22. ↑ a b c d e f Amy Knight, Russia Deployed Its Trolls to Cover Up the Murder of 298 People on MH17, thedailybeast.com, 31 maja 2019 (ang.).
  23. ↑ (jad): Separatyści twierdzą, że znaleźli czarną skrzynkę malezyjskiego boeinga (pol.). rmf24.pl, 2014-07-17. [dostęp 2014-07-18].
  24. ↑ Barack Obama o katastrofie malezyjskiego samolotu.
  25. ↑ Francja żąda śledztwa w sprawie katastrofy (pol.). newsweek.pl. s. 2. [dostęp 2014-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-19)].
  26. ↑ Premier Holandii: Jestem głęboko wstrząśnięty.
  27. ↑ Saturday, July 19, 11:40 AM GMT +0800 Media Statement 6: MH17 Incident, Malaysia Airlines, 19 lipca 2014 [zarchiwizowane z adresu 2014-07-19] (ang.).
  28. ↑ Krzysztof Lepczyński: W katastrofie na Ukrainie zginęli naukowcy zajmujący się AIDS. gazeta.pl. [dostęp 2014-10-30].
  29. ↑ Pionier badań nad AIDS Joep Lange zginął w katastrofie MH17, wyborcza.pl, 18 lipca 2014 [dostęp 2014-07-18] (pol.).
  30. ↑ In memoriam Pim de Kuijer (niderl.). d66.nl. [dostęp 2014-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-10)].
  31. ↑ In Memoriam – Lucie van Mens (niderl.). femalecondom.org. [dostęp 2014-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-12)].
  32. ↑ De slachtoffers van vlucht MH17 (niderl.). volkskrant.nl. [dostęp 2014-08-04].
  33. ↑ Malaysia Airlines Crash: Actress, Ex-BBC Journalist Among Victims (ang.). hollywoodreporter.com. [dostęp 2014-08-04].
  34. ↑ PvdA: diep geschokt door overlijden senator Witteveen (niderl.). volkskrant.nl, 18 lipca 2014. [dostęp 2014-07-18].
  35. ↑ Malaysian actress, Dutch hubby and baby die with MH17 (ang.). themalaysianinsider.com. [dostęp 2014-08-04].
  36. ↑ Tributes for Victorian victims of MH17 tragedy (ang.). theage.com.au, 19 lipca 2014. [dostęp 2014-07-18].
  37. ↑ Giel draait nummer van overleden passagier MH17, 3fm.nl, 18 lipca 2014 [dostęp 2014-07-18] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-20] (niderl.).
  38. ↑ De slachtoffers van vlucht MH17 (niderl.). volkskrant.nl, 18 lipca 2014. [dostęp 2014-07-18].
  39. ↑ Onderzoekers aangekomen op rampplek, RTL Nieuws, 21 lipca 2014 [dostęp 2014-07-21] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-21] (niderl.).
  40. ↑ Agnieszka Kazimierczuk, Odnaleziono ciała wszystkich ofiar katastrofy, rp.pl, 21 lipca 2014 [dostęp 2016-04-02] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-01].
  41. ↑ Nederlandse experts mogen de trein in/Wagons met lichamen worden verzegeld/Bijna alle lichamen gevonden in rampgebied/Onderzoekers aangekomen op rampplek (niderl.). rtlnieuws.nl. [dostęp 2014-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-21)].
  42. ↑ Australia. Premier: nie wiadomo ile ciał ofiar katastrofy boeinga jest w Charkowie, Gazeta.pl/, 23 lipca 2014 [dostęp 2014-07-23] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-28].
  43. ↑ a b c d e f g Briefing Tweede Kamer over situatie Oekraïne, Rijksoverheid.nl, 21 lipca 2014 [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02] (niderl.).
  44. ↑ Obserwatorzy OBWE dotarli na miejsce zestrzelenia malezyjskiego boeinga, Wyborcza.pl, 2 sierpnia 2014 [dostęp 2014-08-04] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-06].
  45. ↑ Pk//gak / PAP: Separatyści nie chcą oddać wagonu z osobistymi rzeczami ofiar z boeinga (pol.). tvn24.pl, 2014-08-03. [dostęp 2014-08-04].
  46. ↑ Ukraina zamyka przestrzeń powietrzną.
  47. ↑ MH 17 – Ukraine eurocontrol.int.
  48. ↑ Środa dniem żałoby narodowej w Holandii. „Po katastrofie podejście do Rosji zasadniczo się zmieniło”, Gazeta.pl, 23 lipca 2014 [dostęp 2014-07-23] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-25].
  49. ↑ a b Lisa van der Velden: Separatistenleider Borodai: 'Nederland heeft me nooit gebeld’ (niderl.). volkskrant.nl. [dostęp 2014-07-21].
  50. ↑ a b Shaun Walker (w Doniecku) i Harriet Salem (w Torez): Ukraine rebels hand over MH17 black boxes and let train carrying bodies leave (ang.). theguardian.com. [dostęp 2017-07-22].
  51. ↑ More Human Remains Recovered From MH17 Crash Site (ang.). nbcnews.com, 2014-10-31. [dostęp 2014-11-01].
  52. ↑ Nick Miller: New human remains found at MH17 crash site (ang.). smh.com.au, 2014-11-01. [dostęp 2014-11-01].
  53. ↑ MH17: more human remains found at crash site, says Dutch PM, theguardian.com, 1 listopada 2014 [dostęp 2014-11-01] [zarchiwizowane z adresu 2014-11-01] (ang.).
  54. ↑ kg, fil\mtom, gak: Raport ws. katastrofy MH17: boeing zestrzelony rakietą Buk (pol.). tvn24.pl, 2015-10-13. [dostęp 2015-10-13].
  55. ↑ Ministerie van Algemene Zaken, Ministerie van Buitenlandse Zaken: MH17: The Netherlands and Australia hold Russia responsible (ang.). www.government.nl, 2018-05-25.
  56. ↑ MH17 evidence points to ‘rogue state’ Russia, Tony Abbott says (ang.). The Australian.
  57. ↑ a b USA wzywają Rosję do ukarania osób odpowiedzialnych za katastrofę MH17.
  58. ↑ Rosja sfałszowała zdjęcia satelitarne z katastrofy MH17.
  59. ↑ Benjamin Bidder. Interview zu angeblichen MH17-Manipulationen: „Bellingcat betreibt Kaffeesatzleserei”. „Spiegel Online”, 2015-06-03. [dostęp 2015-07-18]. 
  60. ↑ PKU. Buk 332. „Angora”. nr 20(1352), s. 70, 2016-05-15. Łódź: Westa-Druk. ISSN 0867-8162. 
  61. ↑ The Lost Digit: Buk 3×2 (ang.). W: www.bellingcat.com [on-line]. 2016-05-03. [dostęp 2016-07-14].
  62. ↑ Rosja oskarżona o zestrzelenie MH17. Pięć krajów zgodziło się na finansowanie organizacji procesu ścigania i karania sprawców zbrodni. jagiellonia.org, 2019-01-23. [dostęp 2019-01-23].
  63. ↑ Memorandum of Understanding regarding the financial support for the prosecution of MH17. government.nl, 2019-01-22. [dostęp 2019-01-23].
  64. ↑ a b Kremlin Faces Scrutiny in Trial Over Downing of Flight MH17, Wall Street Journal, 8 marca 2020 (ang.).
  65. ↑ a b Flight MH17: Trial to start of four men accused of murdering 298 over Ukraine, bbc.com, 9 marca 2020 (ang.).
  66. ↑ District Court of The Hague in the Netherlands, The MH17 trial, courtmh17.com (ang.).
Wypadki samolotów cywilnych w 2014 roku
Wojna rosyjsko-ukraińska
  • Tło historyczne
Główne wydarzenia
Wojna w Donbasie
Inwazja Rosji na Ukrainę
wschodnia Ukraina
północno-wschodnia Ukraina
  • Bitwa o Konotop
  • Bitwa o Ochtyrkę
  • Bitwa o Sumy
Kijów i okolice
południowa Ukraina
inne
zbrodnie wojenne
jednostki wojskowe
Wpływ i reakcje
Cyberwojna
  • Cyberwojna rosyjsko-ukraińska
  • Cyberatak na ukraińską sieć energetyczną
  • Surkov Leaks
  • Cyberataki na Ukrainę
    • 2017
    • 2022
Media i kultura popularna

Media użyte na tej stronie

Flag of Malaysia.svg
Flag of Malaysia – Jalur Gemilang (Stripes of Glory)
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Flag of Indonesia.svg
bendera Indonesia
Flag of New Zealand.svg
Flag of New Zealand. Specification: http://www.mch.govt.nz/nzflag/description.html , quoting New Zealand Gazette, 27 June 1902.
Convoy of MH-17 victims on the highway.jpg
Autor: Ministerie van Defensie, Licencja: CC BY 3.0
Convoy of cars carrying victims of MH-17
MH17 Missile Impact.webm
Autor: Dutch Safety Board, Licencja: CC BY 3.0
Narrated 3D animated reconstruction of the missile impact onto the MH17 aircraft (English). Published under CC-BY (3.0) by the Dutch Safety Board (Onderzoeksraad voor Veiligheid)
Investigation of the crash site of MH-17.jpg
Autor: Ministerie van Defensie, Licencja: CC0
Investigation of the crash site of MH-17 by Dutch and Australian police officers.
Arrival of corpses from MH17 at Eindhoven Airport.jpg
Autor: Ministerie van Defensie, Licencja: CC0
Arrival of corpses of Malaysia Airlines Flight 17 at Eindhoven Air Base.
Donetsk Oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Districts of the Donetsk region of Ukraine according to the Decree of the Verkhovna Rada of July 17, 2020 against the background of the old administrative boundaries of districts and cities of regional significance (city councils) and displaying the territories of the unrecognized DPR that are not controlled by the Ukrainian authorities.
MH17 map-en.svg
Autor: Geordie Bosanko and cmglee, Licencja: CC BY-SA 3.0
Route map of Malaysia Airlines Flight 17; takeoff and last contact times as to DSB report.